Giáo Án Dạy Thêm Ngữ Văn 9 Học Kỳ 2 Rất Hay File Word – 2023

Buổi

Số tiết

Nội dung

Ghi chú

1

- Văn bản nghị luận VN và nước ngoài:

+ Bàn về đọc sách ( Chu Quang Tiềm)

+ Chó sói và cừu trong thơ ngụ ngôn của La-phông-ten ( H. Ten)

2

- Văn bản nghị luận VN và nước ngoài:

+ Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới ( Vũ Khoan)

+ Tiếng nói của văn nghệ (Nguyễn Đình Thi)

3

- Các TP câu:

+ Khởi ngữ

+ Các TP biệt lập

+ Nghĩa tường minh và hàm ý

+ Liên kết câu và liên kết đoạn văn.

4

- Nghị luận xã hội:

Dạng I: Nghị luận về sự việc, hiện tượng đời sống

5

- Nghị luận xã hội:

Dạng I: Nghị luận về sự việc, hiện tượng đời sống ( Luyện tập)

6

- Nghị luận xã hội:

Dạng II: Nghị luận về vấn đề tư tưởng đạo lí.

7

- Nghị luận xã hội:

Dạng II: Nghị luận về vấn đề tư tưởng đạo lí (Luyện tập)

8

Nghị luận về đoạn thơ, bài thơ.

9

Luyện tập nghị luận về đoạn thơ bài thơ.

10

- Thơ hiện đại VN:

+ Nói với con ( Y Phương)

11

- Thơ hiện đại VN:

+ Mùa xuân nho nhỏ ( Thanh Hải)

12

- Thơ hiện đại VN:

+ Sang thu ( Hữu Thỉnh)

13

- Thơ hiện đại VN:

+ Viếng Lăng Bác ( Viễn Phương)

14

Nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích.

15

Luyện tập nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích.

16

- Truyện Hiện đại Việt Nam :

+ Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê).

17

Ôn tập học kì 2

18

Ôn tập học kì 2 ( tiếp)

19

Luyện đề

20

Luyện đề ( tiếp)

BUỔI 1

Ngày soạn : / /2020

Ngày dạy:

Hoạt động của Giáo viên - Học sinh

Kiến thức cần đạt

Gv hướng dẫn hs khái quát lại một số những lưu ý cơ bản về tác giả và tác phẩm bằng cách nêu câu hỏi để học sinh trình bày.

?/ Trình bày những hiểu biết về tác giả và tác phẩm?

Hs trình bày:

-Chu Quang Tiềm là nhà mĩ học và lí luận văn học lớn của Trung Quốc

?/ Gv yêu cầu hs xác định lại bố cục của văn bản

Hs trao đổi theo bàn và trình bày

I.Tìm hiểu chung

1. Tác giả:

- Chu Quang Tiềm (1897 – 1986) là nhà mỹ học và lí luận văn học nổi tiếng của Trung Quốc.

2. Tác phẩm:

“ Bàn về đọc sách trích trong danh nhân Trung Quốc , bàn về niềm vui, nỗi buồn của người đọc sách

?/ Tại sao chúng ta phải có sách? Phải đọc sách?

Hs: Sách là kho táng tri thức mà nhân loại tích lũy được. Nhồ đọc sách mà ta có thể bổ sung thêm kiến thức bị hụt hẫng, tích lũy được vốn tri thức của nhân loại.

Có thể xem sách như một hành trang để bước vào cuộc trường chinh vạn dặm trong cuộc sống.

Gv nhận xét bổ sung chốt kiến thức

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản

1.Tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đọc sách.

- Sách có ý nghĩa vô cùng quan trọng trên con đường phát triển của nhân loại bởi nó chính là kho tàng kiến thức quý báu, là di sản tinh thần mà loài người đúc kết được trong hàng nghìn năm.

+ Sách đã ghi chép cô đúc và lưu truyền mọi tri thức, mọi thành tựu mà mọi người tìm tòi, tích lũy được qua từng thời đại.

à Sách trở thành kho tàng quí báu của di sản tinh thần mà loài người thu lượm, suy ngẫm suốt mấy nghìn năm nay.

- Ý nghĩa của việc đọc sách đối với mỗi người.

+ Tích lũy nâng cao vốn tri thức.

+ Có thể làm cuộc trường chinh vạn dặm trên con đường học vấn.

+ Là điều kiện để tiếp thu thành tựu mới của nhân loại.

 Đọc sách là một con đường quan trọng để tích lũy và nâng cao vốn trí thức.

Gv?/ Đọc sách có dễ không? Tại sao chúng ta phải lựa chọn sách khi đọc?

+Trong tình hình hiện nay sách vở ngày càng nhiều thì việc đọc sách cũng ngày càng không dễ.

Lượng sách in ra ngày càng nhiều, nếu không có sự lựa chọn, xử lí thông tin khoa học, con người dễ bối rối trước kho tàng tri thức khổng lồ mà nhân loại đã tích lũy được.

?/ Chu Quang Tiềm đã nêu ra những nguy hại nào thường gặp khi chọn sách để đọc?

Tác giả đã dùng những so sánh nào để cho ta thấy được việc đọc sách ngày nay không dễ?

Hs trình bày

Gv nhận xét bổ sung

?/ Phân tích các hình ảnh so sánh được sử dụng trong đoạn ?Các hình ảnh so sánh ấy có tác dụng gì?

Hs trao đổi theo bàn ,trình bày

2. Những khó khăn, nguy hại dễ gặp của việc đọc sách trong tình hình hiện nay.

- Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu.

- Sách nhiều khiến người đọc lạc hướng, lãng phí thời gian, sức lực.

- So sánh tương phản:

+ Sách ít, khó kiếm à Đọc kỹ.

+ Sách nhiều, dễ kiếm à Đọc qua loa.

- Hình ảnh so sánh: chiếm lĩnh học vấn giống như đánh trận cần phải đánh vào thành trì kiên cố....

GV cho học sinh thảo luận nhóm

Nhóm 1,3,5: Theo ý kiến của tác giả chúng ta cần lựa chọn sách như thế nào?

Nhóm 2,4,6: Chu Quang Tiềm đã bàn về phương pháp đọc sách như thế nào?

Nhóm 3 trình bày – Nhóm 1 nhận xét – Học sinh chất vấn – GV nhận xét – Ghi bảng.

Trong khi đọc tài liệu chuyên sâu không xem thường việc đọc sách thường thức, loại sách ở lĩnh vực gần gũi, kế cận với chuyên môn của mình. Tác giả bài viết đã khẳng định thật đúng “ trên đời không có học vấn nào là cô lập, tách rời các học vấn khác”. Vì thế ‘không biết rộng thì không thể không chuyên, không thông thái thì không thể không nắm gọn”. Ý kiến này chứng tỏ kinh nghiệm từng trải của một học giả lớn.

GV giới thiệu các loại sách chuyên môn và thường thức cho học sinh. à Kiến thức không hề có sự cô lập. Vì thế việc kết hợp đọc các loại sách chuyên môn và sách thường thức sẽ giúp ta đánh giá nhìn nhận vấn đề khái quát và chính xác.

3 Phương pháp đọc sách.

- Cần lựa chọn sách khi đọc.

+ Đọc sách không cốt lấy nhiều, điều quan trọng là phải chọn cho tinh, đọc cho kỹ.

+ Sách đọc nên chia làm mấy loại, sách đọc có kiến thức phổ thông và trau dồi học vấn chuyên môn. à Đọc sâu.

+ Đọc cần chú ý đến sách phổ thông thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, có sự bổ sung cho nhau. à Đọc rộng.

- Phương pháp đọc sách đọc sách đúng đắn:

+ Không nên đọc lướt mà đọc kĩ, vừa đọc vừa suy ngẫm.

+ Không nên đọc theo hứng thú cá nhân mà đọc có kế hoạch, có hệ thống.

Gv hướng dẫn học sinh tổng kết lại những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật

III. Đặc sắc nghệ thuật, nội dung

1. Nghệ thuật

- Bố cục chặt chẽ, hợp lí.

- Dẫn dắt tự nhiên, xác đáng bằng giọng chuyện trò, tâm tình của một học giả có uy tín đã làm tăng tính thuyết phục của văn bản

- Lựa chọn ngôn ngữ giàu hình ảnh với những cách ví von cụ thể và thú vị…

2. Nội dung:

Ý nghĩa văn bản, tầm quan trọng ý nghĩa của việc đọc sách và cách lựa chọn sách, cách đọc sách sao cho hiệu quả.

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi: (1) Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn. Bởi vì học vấn không chỉ là việc cá nhân, mà là việc của toàn nhân loại. Mỗi loại học vấn đến giai đoạn hôm nay đều là thành quả của toàn nhân loại nhờ biết phân công, cố gắng tích luỹ ngày đêm mà có. Các thành quả đó sở dĩ không bị vùi lấp đi, đều là do sách vở ghi chép, lưu truyền lại. Sách là kho tàng quý báu cất giữ di sản tinh thần nhân loại, cũng có thể nói đó là những cột mốc trên con đường tiến hoá học thuật của nhân loại. Chúng ta mong tiến lên từ văn hoá, học thuật của giai đoạn này, thì nhất định phải lấy thành quả nhân loại đã đạt được trong quá khứ làm điểm xuất phát. Nếu xoá bỏ hết các thành quả nhân loại đã đạt được trong quá khứ thì chưa biết chừng chúng ta đã lùi điểm xuất phát về đến mấy trăm năm, thậm chí là mấy nghìn năm trước. Lúc đó, dù có tiến lên cũng chỉ là đi giật lùi, làm kẻ lạc hậu.

            (2) Đọc sách là muốn trả món nợ đối với thành quả nhân loại trong quá khứ, là ôn lại kinh nghiệm, tư tưởng của nhân loại tích luỹ mấy nghìn năm trong mấy chục năm ngắn ngủi, là một mình hưởng thụ các kiến thức, lời dạy mà biết bao người trong quá khứ đã khổ công tìm kiếm mới thu nhận được. Có được sự chuẩn bị như thế thì một con người mới có thể làm được cuộc trường chinh vạn dặm trên con đường học vấn, nhằm phát hiện thế giới mới.

(Chu Quang Tiềm – Bàn về đọc sách)

Câu 1: Xác định phương thức biểu đạt chính trong đoạn trích trên?

Câu 2: Nội dung chính của đoạn trích?

Câu 3: Trong đoạn (1), tác giả chủ yếu sử dụng thao tác lập luận nào?

Câu 4: Theo anh/chị tại sao tác giả cho rằng: Đọc sách là muốn trả món nợ đối với thành quả nhân loại trong quá khứ, là ôn lại kinh nghiệm, tư tưởng của nhân loại tích lũy mấy nghìn năm trong mấy chục năm ngắn ngủi, là một mình hưởng thụ các kiến thức, lời dạy mà biết bao người trong quá khứ đã khổ công tìm kiếm mới thu nhận được.

Câu 5: Qua lời bàn của Chu Quang Tiềm, anh/ chị thấy sách có tầm quan trọng như thế nào? Việc đọc sách có ý nghĩa gì?

Câu 6: Theo anh/ chị, vì sao muốn tích luỹ kiến thức, đọc sách có hiệu quả thì trước tiên cần phải biết chọn lựa sách mà đọc?

Câu 7: Anh/chị hãy nêu quan điểm của mình về ý nghĩa của việc đọc sách đối với lớp trẻ ngày nay.

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi: “ Lịch sử càng…tự tiêu hao lực lượng”

1. Theo tác giả, sách “ có thể làm trở ngại cho nghiên cứu học vấn”. Điều đó biểu hiện như thế nào?

2. “ Chiếm lĩnh học vấn giống như đánh trận, cần phải đánh vào thành trì kiên cố, đánh bại quân địch tinh nhuệ, chiếm cứ mặt trận xung yếu”.

- Chỉ ra phép tu từ được dùng trong câu trên.

- Em hiều câu văn trên như thế nào?

3. Đọc sách như thế nào cho hiệu quả? Hãy chia sẻ suy nghĩ của em bằng đoạn văn nghị luận khoảng 200 chữ?

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

“ Đọc sách không cốt lấy nhiều, quan trọng nhất là phải chọn cho tinh, đọc cho kĩ. Nếu đọc được 10 quyển sách không quan trọng, không bằng đem thời gian, sức lực đọc 10 quyển ấy mà đọc một quyển thật sự có giá trị. Nếu đọc được mười quyển sách mà chỉ lướt qua, không bằng chỉ láy một quyển mà đọc mười lần.”

1. Nêu chủ đề của văn bản “ Bàn về đọc sách”. Đoạn trích trên đề cập đến khía cạnh nào của chủ đề?

2. Đoạn văn được viết theo kiểu lập luận nào?

3. Vì sao tác giả cho rằng: “ Đọc sách không cốt lấy nhiều, quan trọng nhất là phải chọn cho tinh, đọc cho kĩ”

4.  Đọc sách là một con đường quan trọng để tích luỹ, nâng cao học vấn. Em hãy trình bày suy nghĩ (Khoảng 200 chữ) về vấn đề đọc sách trong hoàn cảnh thế giới công nghệ thông tin đang phát triển mạnh mẽ như hiện nay

Hoạt động của GV- HS

Kiến thức cần đạt

Gv?Nêu lại vài nét chính về tác giả?

Hs trình bày

Gv nhận xét bổ sung

Gv? Em hãy cho biết vị trí của đoạn trích? Văn bản trên thuộc kiểu văn bản gì ?

Hs trình bày

I. Khái quát chung

1.Tác giả

- Là triết gia, sử gia, nhà nghiên cứu văn học Pháp, viện sĩ Viện Hàn lâm Pháp

2. Tác phẩm

- Vị trí: Văn bản trích từ chương II , phần thứ hai của công trình nghiên cứu La Phông Ten và thơ ngụ ngôn của ông( 1853)

- Kiểu văn bản: Nghị luận văn chương (đối tượng nghị luận là một tác phẩm văn học )

-GV yêu cầu HS làm việc theo cặp đôi

-> Đại diện trình bày -> HS nhận xét và bổ sung

(1) Dưới con mắt của nhà khoa học Buy- Phông, loài cừu có những biểu hiện gì?

(2) Cách nhìn nhận của nhà khoa học về loài cừu có chính xác không ,vì sao?

(3) Với Cách nhìn nhận chính xác và khoa học ,em hiểu gì về mục đích của Buy Phông khi viết về loài Cừu ?

Hs trình bày

Gv nhận xét bổ sung

II. Phân tích

1.Hình tượng con Cừu trong thơ ngụ ngôn của La Phông -ten

* Dưới con mắt của nhà khoa học Buy- Phông

- Thường tụ tập thành bầy

- Co cụm lại với nhau

- Không biết chốn tránh nỗi nguy hiểm

- Chỉ biết làm theo con đầu đàn

-> Cung cấp những thông tin khoa học về đối tượng .

GV:yêu cầu HS chú ý vào đoạn thơ của La Phông –ten

? Trong thơ của La Phông-Ten, Cừu non được miêu tả có phải là loài cừu nói chung không?

? La Phông-Ten đã nhìn nhận về Cừu với những đặc tính gì ?

Hs trình bày

GV: chốt

?Qua các chi tiết trên ,em hiểu gì về cách cảm nhận của La Phông Ten ?

? Như vậy em thấy cái nhìn của nhà khoa học và nhà thơ có gì khác nhau. Tại sao lại có sự khác nhau đó ?

Hs trình bày

Gv chốt kiến thức

* Trong thơ của La Phông-Ten

- Cừu ở đây là con cừu cụ thể ( một chú cừu non bé bỏng ) đặt trong một hoàn cảnh đặc biệt đó là đối mặt với chó sói bên bờ suối.

- Cừu trong thơ của La Phông-Ten có những đặc tính giống với Buy- Phông nhận định nhưng con Cừu còn là con vật tội nghiệp, buồn rầu, dịu dàng, hiền lành ,nhẫn nhục, thông minh, tốt bụng , thương con...

-> La Phông-Ten đã động lòng thương cảm với bao nỗi buồn rầu và tốt bụng như thế...

- Loài vật cũng có tình cảm -> thương yêu loài vật

<=> La Phông-Ten muốn rút ra bài học ngụ ngôn đối với con người ( đây là sáng tạo của người nghệ sĩ )

(1) Dưới ngòi bút của nhà khoa học Buy- Phông, hình tượng chó Sói được hiện lên qua những chi tiết nào ?

(2)Từ những chi tiết trên Buy Phông đã làm nổi bật đặc điểm nào của loài sói ?

? Theo em nhà khoa học Buy Phông nhìn nhận có đúng không. Vì sao ? Vậy mục đích của Buy-phông khi miêu tả về 2 con vật này là gì ?

Hs trình bày

Gv bổ sung

3. Hình tượng con chó Sói

* Cách nhìn của Buy Phông

- Ghét mọi sự kết bè kết bạn, Bộ mặt lấm lét , hoang dã,hung dữ và hành động đầy bản năng man rợ.

- Cung cấp cho người đọc những thông tin khoa học về đối tượng một cách chính xác chứ không khai thác đời sống tâm hồn của đối tượng

? La Phông - Ten nhìn Sói trong hoàn cảnh nào ?

? Bản tính của chó Sói được La Phông - Ten khắc hoạ như thế nào ?

? Qua hình ảnh con chó Sói, nhà văn đã gửi đến chúng ta những suy ngẫn gì về cuộc sống ?

Hs trình bày

Gs nhận xét chốt kiến thức

* Cách nhìn của La Phông – Ten

- Con Sói đói meo, gầy giơ xương đi kiếm mồi , gặp một chú Cừu non, muốn ăn thịt Cừu

- Tác giả muốn gửi gắm thông điệp: đó là cái lí của kẻ mạnh, kẻ ác, chúng luôn tìm cớ để che đậy cho hành động tội ác của mình.

- La Phông - Ten thấy được nhiều mặt của nó: từ bản năng đến cuộc sống đó là những con thú tàn bạo song đói khát.

=> Cái nhìn của La Phông - Ten là cái nhìn đầy thương cảm, nhân đạo của một con người giàu lòng thương yêu.

Gv yêu cầu hs khái quát lại những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật

III. Đặc sắc nghệ thuật, nội dung

1. Nghệ thuật

- So sánh hình tượng con cừu và con chó sói trong thơ ngụ ngôn của La Phông – Ten với những dòng viết về hai con vật ấy của nhà khoa học Buy-phông

2, Nội dung

- Đặc trưng của sáng tác nghệ thuật là in đậm dấu ấn cách nhìn, cách nghĩ riêng của tác giả

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Bài tập 1

Để xây dựng hình tượng con cừu trong bài Chó sói và cừu non, nhà thơ La Phông-ten lựa chọn khía cạnh chân thực nào của loài vật này, đồng thời có những sáng tạo gì?

Hs suy nghĩ và làm ra vở

Gv chữa bài chốt kiến thức

Để xây dựng hình tượng con cừu trong bài Chó sói và cừu non, nhà thơ La Phông-ten lựa chọn khía cạnh chân thực  đó là tính cách của con cừu khi gặp phải thiên địch của nó - loài chó sói. Tác giả đã đặt con cừu trong hoàn cảnh gặp con chó sói hống hách, ngang ngược bên bờ suối.

Hoàn cảnh đó làm nổi bật lên tính chất hiền lành, nhút nhát - cũng là một đặc điểm tiêu biểu cho tính nết của loài cừu. Cũng từ đó tác giả đã sáng tạo nhân cách hoá con cừu, miêu tả cả chó sói và cừu như những con người cụ thể.

Bài tập 2

Từ sự so sánh về hình tượng chó sói và cừu trong thơ La phông Ten và nhà khoa học Buy-Phông, em hiểu như thế nào về nhận định: Buy – phông dựng một vở bi kịch về sự độc ác, còn La Phông – ten dựng một vở hài kịch về sự ngu ngốc?

Hs trao đổi theo nhóm ( 2 bàn một nhóm)

Gv gọi đại diện nhóm nêu ý kiến

Các nhóm khác nhận xét

Gv nhận xét chốt kiến thức

Buy phông dựng một vở bi kịch về sự độc ác: Buy phông dùng quan điểm, góc nhìn của nhà khoa học để nói về loài sói dưới góc độ là thú dữ hoang dã. Buy phông nhìn thấy kẻ ác thú khát máu trong con sói đã gieo hoạ cho những con vật yếu hèn để mọi người ghê tởm và sợ hãi loài vật này. 

La Phông – ten dựng một vở hài kịch về sự ngu ngốc: La Phông – ten sử dụng góc nhìn của nghệ thuật xây dựng hình tượng, miêu tả đời sống tâm hồn, sự vật bằng tưởng tượng. La phông ten nhìn thấy ở con vật này những biểu hiện bề ngoài của dã thú, nhưng bên trong thì ngu ngốc tầm thường để người đọc ghê tởm nhưng không sợ hãi chúng.

BUỔI 2

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV: Khái quát nhanh nội dung phần giới thiệu chung văn bản:

? Em hiểu gì về tác giả Vũ Khoan?

? Nêu hoàn cảnh ra đời của văn bản?

? Nêu khái quát nội dung chính của văn bản?

? Nghệ thuật đặc sắc của văn bản?

I. Khái quát chung:

1. Tác giả (SGK)

2. Xuất xứ:

Văn bản ra đời đầu năm 2001, đăng trên tạp chí “Tia sáng” - 2001, in vào tập “Góc nhìn của tri thức”, nhà xuất bản trẻ Thành phố Hồ Chí Minh - 2002.

3. Nội dung và nghệ thuật:

a. Nội dung:

- Những điểm mạnh, điểm yếu của con người Việt Nam; Từ đó cần phát huy những điểm mạnh, khắc phục những điểm yếu, hình thành những thói quen tốt khi đất nước đi vào công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong thế kỉ mới

b. Nghệ thuật:

- Sử dụng nhiều thành ngữ, tục ngữ thích hợp làm cho câu văn vừa sinh động, cụ thể, lại vừa ý vị, sâu sắc mà vẫn ngắn gọn.

- Sử dụng ngôn ngữ báo chí, gắn với đời sống, cách nói trực tiếp, dễ hiểu, giản dị;

- Lập luận chặt chẽ, dẫn chứng tiêu biểu, thuyết phục.

GV: Khái quát nhanh nội dung phần tích văn bản:

? Hãy chỉ ra đề tài và luận điểm chính của văn bản?

? Bài viết có mấy luận cứ cơ bản? Hãy liệt kê những luận cứ đó?

Thảo luận (2 phút)

Cử đại diện trình bày

Các nhóm nhận xét chéo

GV nhận xét – chốt

? Hãy chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu của con người Việt Nam? Từ đó em có nhận xét gì?

Gọi 2 HS lên bảng kiệt kê (1 HS liệt kê điểm mạnh; 1 HS liệt kê điểm yếu)

GV, HS nhận xét

GV chốt

? Nhận xét gì về thái độ của tác giả khi phân tích những điểm mạnh và điểm yếu của con người VN?

II. Phân tích văn bản

1. Đề tài và luận điểm cơ bản của bài viết.

- Đề tài nêu rõ trong nhan đề: Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới.

- Luận điểm: “Lớp trẻ Việt Nam... nền kinh tế mới” (câu văn đầu bài viết)

2. Hệ thống luận cứ trong văn bản.

- Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới thì quan trọng nhất là sự chuẩn bị của bản thân con người.

+ Từ cổ chí kim, con người bao giờ cũng là động lực phát triển của lịch sử.

+ Trong thời kì nền kinh tế tri thức phát triển mạnh mẽ thì vai trò của con người lại càng nổi trội.

- Bối cảnh của thế giới hiện nay và những mục tiêu, nhiệm vụ nặng nề của đất nước.

+ Thế giới hiện nay khoa học, công nghệ phát triển như huyền thoại; sự giao thoa, hội nhập ngày càng sâu rộng giữa các nền kinh tế.

+ Nước ta đồng thời phải giải quyết ba nhiệm vụ: thoát khoải tình trạng nghèo nàn, lạc hậu của nền kinh tế nông nghiệp; đẩy mạnh công nghệp hóa, hiện dại hóa; tiếp cận ngay với nền kinh tế tri thức.

- Những điểm mạnh, điểm yếu của con người VN cần được nhận rõ khi bước vào nền kinh tế mới trong thế kỉ mới.

- Kết luận: Bước vào thế kỉ mới, đặc biệt là thế hệ trẻ cần phát huy những điểm mạnh, khắc phục những điểm yếu, rèn cho mình thói quen tốt ngay từ những việc nhỏ để đáp ứng nhiệm vụ của đất nước.

3. Điểm mạnh, điểm yếu trong tính cách, thói quen của con người Việt Nam.

- Điểm mạnh:

+ Thông minh, nhạy bén với cái mới.

+ Cần cù, sáng tạo.

+ Đoàn kết trong kháng chiến.

+ Thích ứng nhanh

-> Đáp ứng yêu cầu sáng tạo của 1 XH hiện đại, thích ứng với hoàn cảnh đấu tranh bảo vệ đất nước. Tận dụng được cơ hội đổi mới.

- Điểm yếu:

+ Yếu về kiến thức cơ bản, kém khả năng thực hành

+ Thiếu đức tính tỉ mỉ, kỉ luật lao động thiếu coi trọng qui trình công nghệ.

+ Đố kị trong làm kinh tế

+ Kì thị với kinh doanh, sùng ngoại hoặc bài ngoại, thiếu coi trọng chữ tín

-> Khó phát huy trí thông minh, không thích ứng với nền kinh tế tri thức, không phù hợp với sản xuất lớn gây khó khăn trong quá trình kinh doanh và hội nhập

- Muốn mọi người VN Không chỉ biết tự hào về giá trị truyền thống tốt đẹp mà còn phải biết băn khoăn lo lắng về những yếu kém cần phải khắc phục...

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Bài 1: Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

“... Cái mạnh của con người Việt Nam không chỉ chúng ta nhận biết mà cả thế giới đều thừa nhận là sự thông minh, nhạy bén với cái mới. Bản chất trời phú ấy rất có ích trong xã hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu. Nhưng bên cạnh cái mạnh đó cũng còn tồn tại không ít cái yếu. Ấy là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản do thiên hướng chạy theo những môn học “thời thượng", nhất là khả năng thực hành và sáng tạo bị hạn chế do lối học chay, học vẹt nặng nề. Không nhanh chóng lấp những lỗ hổng này thì thật khó bề phát huy trí thông minh vốn có và không thể thích ứng với nền kinh tế mới chứa đựng đầy tri thức cơ bản và biến đổi không ngừng.”

(Trích Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới, Vũ Khoan, Ngữ văn 9, tập hai)

Câu 1. Đoạn trích đề cập đến vấn đề gì?

Câu 2. Xác định phép liên kết hình thức trong hai câu đầu của đoạn trích.

Câu 3. Em hiểu thế nào là thiên hướng chạy theo những môn học “thời thượng”?

Câu 4. Từ nội dung được đề cập trong đoạn trích, em thấy cần phải làm gì để phát huy điểm mạnh và hạn chế điểm yếu của bản thân (trình bày trong khoảng 5 - 7 dòng)?

HS thảo luận nhóm

Cử đại diện trình bày

HS – GV nhận xét

-> GV chốt

Bài 2:

Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

"Bước vào thế kỷ mới, nước ta sẽ hội nhập ngày càng sâu vào nền kinh tế thế giới. Bản tính thích ứng nhanh sẽ giúp dân ta tân dụng những cơ hội, ứng phó với thách thức do tiến trình hội nhập đem lại. Nhưng thái độ kỳ thi đối với sự kinh doanh, thói quen ảnh hưởng bao cấp, nép nghĩ sung ngoại hoặc bài ngoài quá mức đều sẽ cản trở sự phát triển của đất nhước. Thói quen không ít người tỏ ra "khôn vặt", "bóc ngắn cắn dài", không coi trong chữ "tín" sẽ gây tác hại khôn lường trong quá trình kinh doanh và hội nhập."

(Ngữ văn 9, tập 2, tr.28, NXB Giáo dục)

Câu hỏi

1) Đoạn văn trên nằm trong văn bản nào? Của tác giả nào?

2) Xác định thành ngữ được sử dụng trong đoạn văn.

3) Trong đoạn văn trên, tác giả chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu nào của người việt Nam khi bước vào thời kỳ hội nhập với nền kinh tế thế giới?

4) Hãy viết một đoạn văn trình bày suy nghĩ của em về sử dụng Internet trong thời kỳ hội nhập và phát triển của đất nước ta hiện nay (trình bày khoảng 12 – 15 dòng).

HS làm việc cá nhân

GV gọi 1-3 hs bất kì đứng dậy trả lời

GV nhận xét -> chốt

Bài 1:

GỢI Ý:

Câu 1: Đoạn trích trên đề cập tới cái mạnh và cái yếu của con người Việt Nam.

Câu 2: Phép liên kết trong hai câu thơ đầu là phép thế: "Bản chất trời phú ấy"

Câu 3: Thiên hướng chạy theo những môn học "thời thượng":

"Những môn học thời thượng” mà tác giả đề cập đến là những môn học được một bộ phận người ưa chuộng, thích thú nhưng chỉ mang tính chất tạm thời không có giá trị lâu bền. 

Câu 4: Các em hãy nêu cảm nhận của mình thông qua đoạn trích và cần ghi nhớ 2 điều về cái mạnh và cái yếu mà tác giả đã nhắc tới:

- Cái mạnh của con người Việt Nam là sự thông minh và nhạy bén với cái mới.

- Cái yếu của con người Việt Nam là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản 

=> Điều cần thiết cho mỗi học sinh lúc này là cần phải thay đổi quan điểm học tập. Cần coi trọng tri thức, học cốt ở tinh không cốt ở đa. Phải xác định gắn học lí thuyết với thực hành, không nên máy móc theo sách giáo khoa, học là để lấy kiến thức, để vận dụng kiến thức và không vì lợi ích trước mắt mà chạy theo những môn học thời thượng .

Bài 2:

GỢI Ý:

1) Đoạn văn trên nằm trong văn bản "Chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới" của tác giả Vũ Khoan

2) bóc ngắn cắn dài

3) Những điểm mạnh: Bản tính thích ứng nhanh; tận dụng những cơ hội; ứng phó với thách thức.

Những điểm yếu: Thái độ kỳ thị đối với sự kinh doanh; thói quen ảnh hưởng bao cấp, nếp nghĩ sùng ngoại hoặc bài ngoại; thói quen tỏ ra "khôn vặt", "bóc ngắn cắn dài", không coi trọng chữ "tín".

4) HS có thể trình bày theo nhiều cách, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

- Nội dung:

+ Khẳng định internet chiếm một phần quan trọng trong cuộc sống hiện đại ngày nay.

+ Tích cực: kết nối thế giới, đưa con người đến gần với nhau hơn. Tri thức mở ra cho con người là vô biên khi chỉ cần một cú click là có thể có tất cả trong tây. Thế giới được hiện đại hóa một cách tối ưu.

+ Tiêu cực: con người lệ thuộc vào công nghệ. Mất quá nhiều thời gian để online, truy cập internet mà không có thời gian cho những thú vui bồi dưỡng tâm hồn. Mải mê với những mối quan hệ ảo mà quên mất những người thân yêu thực sự bên cạnh.

+ Sử dụng internet thong minh để có thể khai thác được những thành tựu công nghệ hiện đại, là một công dân có ích cho xã hôi, một công dân toàn cầu tốt.

+ Rút ra bài học cho bản thân.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Bài 3: Em hãy đọc đoạn văn bản sau và thực hiện các yêu cầu ở bên dưới:

Trong một “thế giới mạng”, ở đó hàng triệu người trong phạm vi toàn cầu gắn kết với nhau trong một mạng In-tơ-net thì tính cộng đồng là một đòi hỏi không thể thiếu được. Nhân dân ta có truyền thống lâu đời đùm bọc, đoàn kết với nhau theo phương châm “nhiễu điều phủ lấy giá gương”. Bản sắc này thể hiện mạnh mẽ nhất trong cảnh đất nước lâm nguy, ngoại bang đe dọa. Nhưng tiếc rằng phẩm chất cao quý ấy thường lại không đậm nét trong việc làm ăn, có thể do ảnh hưởng của phương thức sản xuất nhỏ, tính đố kị vốn có của lối sống theo thứ bậc không phải theo năng lực và lối nghĩ “trâu buộc ghét trâu ăn” đối với người hơn mình ở làng quê thời phong kiến. Ta có thể quan sát thấy điều đó ngay trong cả những việc nhỏ nhặt: Ví dụ vào thăm bảo tàng thì người Nhật túm tụm vào với nhau chăm chú nghe thuyết minh, còn người Việt Nam ta lại lập tức tản ra xem những thứ mình thích; người Hoa ở nước ngoài thường cưu mang nhau song người Việt lại thường đố kị nhau…

(Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới, SGK Ngữ văn 9 - Tập 2)

1. Nêu phương thức biểu đạt chủ yếu của đoạn văn bản.

2. Tác giả đã chỉ ra điểm mạnh, điểm yếu nào của người Việt Nam? Nguyên nhân điểm yếu ấy là gì?

3. Để khắc phục điểm yếu mà tác giả đã nêu ra, chúng ta cần phải làm gì?

HS làm việc độc lập

GV gọi HS trả lời

nhận xét – GV chốt

Bài 4:

Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới:

“… Trong những hành trang ấy, có lẽ sự chuẩn bị bản thân con người là quan trọng nhất. Từ cổ chí kim, bao giờ con người cũng là động lực phát triển của lịch sử. Trong thế kỉ tới mà ai ai cũng thừa nhận rằng nền kinh tế tri thức sẽ phát triển mạnh mẽ thì vai trò con người lại càng nổi trội”.

(SGK Ngữ văn 9, tập hai, NXB Giáo dục 2009, trang 26)

Câu 1: Đoạn trích trên được trích trong văn bản nào? Của ai? Hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm có gì đặc biệt?

Câu 2: Xác định thành phần biệt lập trong câu “Trong những hành trang ấy, có lẽ sự chuẩn bị bản thân con người là quan trọng nhất”. 

Câu 3: Từ “hành trang” được Vũ Khoan dùng trong bài viết có nghĩa là gì ?

Câu 4: Em đã, đang và sẽ làm gì để chuẩn bị hành trang cho bản thân mình để vững bước vào thế kỷ 21?

Câu 5: Về chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới, tác giả Vũ Khoan cho rằng: "Sự chuẩn bị bản thân con người là quan trọng nhất". Viết đoạn văn khoảng 01 trang giấy thi trình bày ý kiến của em về vấn đề trên.

HS làm việc độc lập

GV gọi HS trả lời theo thứ tự câu hỏi

nhận xét – GV chốt

GV: Bài viết cần đảm bảo:

a. Đảm bảo thể thức một đoạn văn

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận

c. Triển khai nội dung đoạn văn với lí lẽ và dẫn chứng phù hợp, có thể gồm các ý sau:

d. Sáng tạo: diễn đạt độc đáo, có suy nghĩ riêng mới mẻ.

e. Chính tả, dùng từ, đặt câu: đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp, ngữ nghĩa tiếng Việt.

Bài 3:

GỢI Ý:

Câu 1: Phương thức biểu đạt chủ yếu: Nghị luận

Câu 2:

* Tác giả đã chỉ ra điểm mạnh, điểm yếu của người Việt Nam.

- Điểm mạnh: Truyền thống lâu đời đùm bọc, đoàn kết, yêu thương nhau trong đấu tranh chống ngoại xâm.

- Điểm yếu: Tính đố kị, ghen ghét trong làm ăn kinh doanh, trong cuộc sống.

* Nguyên nhân của điểm yếu ấy là do:

- Ảnh hưởng của phương thức sản xuất nhỏ.

- Tính đố kị vốn có của lối sống theo thứ bậc không phải theo năng lực.

- Lối nghĩ “trâu buộc ghét trâu ăn” đối với người hơn mình ở làng quê thời phong kiến.

Câu 3: Để khắc phục điểm yếu chúng ta cần:

- Phát huy truyền thống đùm bọc, đoàn kết, yêu thương nhau trong làm ăn kinh doanh cũng như trong cuộc sống.

- Đẩy mạnh việc làm ăn, sản xuất theo quy mô lớn.

- Mỗi người cần một phát huy hết năng lực của bản thân để cống hiến thật nhiều cho đất nước…

Bài 4:

GỢI Ý:

- Đoạn văn được trích từ văn bản “Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới” của tác giả Vũ Khoan.

1. Hoàn cảnh sáng tác của bài có nét đặc biệt: viết vào dịp Tết cổ truyền, thời điểm chuyển giao giữa hai thế kỉ, hai thiên niên kỉ.

2. Từ được in đậm trong câu “Trong những hành trang ấy, có lẽ sự chuẩn bị bản thân con người là quan trọng nhất.” là thành phần biệt lập tình thái.

3. “Hành trang” được Vũ Khoan dùng trong bài viết có nghĩa là hành trang tinh thần như tri thức, kỹ năng, thói quen… để đi vào một thế kỷ mới.

4. - HS liên hệ những việc đã và sẽ làm để chuẩn bị hành trang cho bản thân mình để vững bước vào thế kỷ 21:

+ Tích cực học tập, lũy kiến thức.(về khoa học, về đời sống)

+ Rèn luyện về đạo đức, sức khỏe, kĩ năng sống để trở thành người công dân có ích cho gia đình và xã hội.

5. Nội dung:

* Giới thiệu xuất xứ: câu nói trích trong bài báo “Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới” của Vũ Khoan. Đối tượng đối thoại của tác giả là lớp trẻ Việt Nam, chủ nhân của đất nước ta trong thế kỉ XXI.
- Sự chuẩn bị bản thân con người (hành trang vào thế kỉ mới) ở đây được dùng với nghĩa là hành trang tinh thần như tri thức, kĩ năng, nhân cách, thói quen lối sống... để đi vào một thế kỉ mới.
* Tại sao bước vào thế kỉ mới, hành trang quan trọng nhất là sự chuẩn bị bản thân con người?
- Vì con người là động lực phát triển của lịch sử.

- Vai trò con người càng nổi trội trong thế kỉ XXI, khi nền kinh tế tri thức sẽ phát triển mạnh mẽ, sự hội nhập kinh tế, văn hoá toàn cầu diễn ra là cơ hội, thách thức sự khẳng định mỗi cá nhân, dân tộc.
* Cần làm gì cho việc chuẩn bị bản thân con người trong thế kỉ mới:
- Mỗi người cần thấy được trách nhiệm, bổn phận của cá nhân đối với việc chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới.

- Chuẩn bị hành trang tri thức: Tích cực học tập tiếp thu tri thức.
- Chuẩn bị hành trang phẩm chất: Rèn luyện đạo đức, lối sống đẹp, có nhân cách, kĩ năng sống chuẩn mực.
- Chuẩn bị hành trang kĩ năng, ngoại ngữ, thể chất.
- Phát huy điểm mạnh, từ bỏ thói xấu, điểm yếu.

- Phê phán những con người chưa có tinh thần chuẩn bị hành trang chu đáo bước vào tương lai nên không làm được việc, bản thân khó thành công thậm chí trở thành gánh nặng cho xã hội.
- Trong mọi thời đại thì hành trang là vấn đề luôn cần thiết.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV: Khái quát nhanh nội dung phần giới thiệu chung văn bản:

? Khái quát nét chính về tác giả?

? Nêu hoàn cảnh ra đời của văn bản này?

GV nhận xét và chốt lại các ý.

GV: Khái quát nhanh nội dung phần tích văn bản:

? Nêu nội dung chính của văn bản?

? Nghệ thuật đặc sắc của văn bản?

I. Khái quát chung

1. Tác giả (SGK)

2. Hoàn cảnh ra đời:

- Được viết năm 1948, thời kì đầu cuộc kháng chiến chống Pháp

II. Nội dung và nghệ thuật:

1. Nội dung chính:

- Văn nghệ có khả năng kì diệu trong đời sống.

- Phản ánh và tác động đến đời sống, tâm hồn con người.

- Văn nghệ làm giàu đời sống con người, hoàn thiện nhân cách con người.

2. Nghệ thuật:

- Có bố cục chặt chẽ, hợp lí, cách dẫn dắt tự nhiên.

- Có lập luận chặt chẽ, giàu hình ảnh, dẫn chứng phong phú, thuyết phục.

- Có giọng văn chân thành, say mê làm tăng sức thuyết phục và tính hấp dẫn của văn bản.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Bài 1: Cho đoạn văn:

…Nghệ thuật không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta đường đi, nghệ thuật vào đốt lửa trong lòng chúng ta, khiến chúng ta tự phải bước lên đường ấy. Bắt rễ ở cuộc đời hằng ngày của con người, văn nghệ lại tạo được sự sống cho tâm hồn người. Nghệ thuật mở rộng khả năng của tâm hồn, làm cho con người vui buồn nhiều hơn, yêu thương và căm hờn được nhiều hơn, tai mắt biết nhìn, biết nghe thêm tế nhị, sống được nhiều hơn. Nghệ thuật giải phóng được cho con người khỏi những biên giới của chính mình, nghệ thuật xây dựng con người, hay nói cho đúng hơn, làm cho con người tự xây dựng được.

( Ngữ văn 9 tập 2)

Câu hỏi:

1. Đoạn văn trên trích từ văn bản nào? Của ai? Hãy giới thiệu ngắn gọn về tác giả.

2. Hãy diễn đạt nội dung của đoạn văn trên bằng một câu văn hoàn chỉnh.

3. Chép lại và phân tích cấu tạo của một câu ghép có trong đoạn văn.

4. Một số sự kiện văn hóa, thể thao gần đây cũng đã tác động tích cực đối với xã hội, đối với thế hệ trẻ và với mỗi người. Hãy chọn và trình bày suy nghĩ của em về một trong những sự kiện đó bằng một bài văn ngắn (khoảng một trang giấy thi).

HS thảo luận 15 phút

liệt kê các nội dung vào giấy

đại diện trình bày

Trên cơ sở đó câu 4 làm độc lập

Bài 2: Em hãy đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới:

(…) Chúng ta nhận rõ cái kì diệu của văn nghệ khi chúng ta nghĩ đến những người rất đông, không phải ở trốn trong một cơ quan bí mật, không phải bị giam trong một nhà pha, mà bị tù chung thân trong cuộc đời u tối, vất vả không mở được mắt. Những người đàn bà nhà quê lam lũ ngày trước, suốt đời đầu tắt mặt tối, sống tối tăm, vậy mà biến đổi khác hẳn, khi họ ru con hay hát ghẹo nhau bằng một câu ca dao, khi họ chen nhau say mê xem một buổi chèo. Câu ca dao tự bao giờ truyền lại đã gieo vào bóng tối những cuộc đời ấy một ánh sáng, lay động những tình cảm, ý nghĩ khác thường. Và ánh đèn buổi chèo, những nhân vật ra trò, những lời nói, những câu hát, làm cho những con người ấy trong một buổi được cười hả dạ hay rỏ giấu một giọt nước mắt. Văn nghệ đã làm cho tâm hồn họ thực được sống. Lời gửi của văn nghệ là sự sống.

( Ngữ văn 9 tập 2)

Câu hỏi:

Câu 1: Đoạn văn trên trích từ văn bản nào, của ai? Đoạn văn sử dụng phương thức biểu đạt chính nào?

Câu 2: Xác định nội dung của đoạn văn.

Câu 3: Từ đoạn văn, em có nhận xét gì về cách viết của tác giả?

Câu 4: Viết một đoạn văn trình bày suy nghĩ của em về những ảnh hưởng tích cực của ca dao đến em hiện nay.

HS làm ra giấy

Gọi HS trình bày

GV thu bài về chấm

Bài 1:

GỢI Ý:

1- Đoạn văn trích từ văn bản: Tiếng nói của văn nghệ

- Tác giả: Nguyễn Đình Thi

- Giới thiệu về tác giả:

+ Sinh năm 1924, mất năm 2003; quê ở Hà Nội

+ Hoạt động văn nghệ đa dạng: làm thơ, viết văn, soạn nhạc, viết kịch, viết lí luận phê bình

+ Nhà lãnh đạo văn hóa nghệ thuật uy tín (Tổng thư kí Hội Văn hóa cứu quốc, Tổng thư kí Hội Nhà văn Việt Nam)

+ Được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT năm 1996

2 - Nội dung của đoạn văn: sức mạnh kì diệu của nghệ thuật đối với người đọc

- Hình thức: câu văn hoàn chỉnh3 - Chép lại được câu ghép (câu đầu hoặc câu cuối)

- Phân tích được cấu tạo:

4 - HS lựa chọn và trình bày được suy nghĩ của bản thân về sự tác động tích cực của một sự kiện văn hóa, thể thao gần đây đối với xã hội, nhất là đối với giới trẻ.

* Nội dung có thể gồm các ý sau:

- Tóm tắt lại sự kiện và lí giải lí do lựa chọn sự kiện đó

- Chỉ rõ sự kiện đó đã tác động tích cực thế nào tới xã hội, tới thế hệ trẻ

- Liên hệ bản thân: từ sự kiện đã nêu em nhận thức được điều gì (Nghị lực, niềm tin, tinh thần đoàn kết,…), thay đổi hành động thế nào, mong muốn ra sao,…

* Hình thức: đúng đặc trưng bài văn nghị luận (bố cục ba phần), đảm bảo độ dài, diễn đạt rõ ràng, mạch lạc

Bài 2:

GỢI Ý:

1. Đoạn văn trên trích từ văn bản Tiếng nói của văn nghệ của tác giả Nguyễn Đình Thi.– Phương thức biểu đạt chính là nghị luận.

2. Nội dung của đoạn văn: Sức mạnh kì diệu của văn nghệ.

3.Cách viết văn nghị luận của tác giả chặt chẽ, tự nhiên, giàu hình ảnh và cảm xúc; có dẫn chứng về đời sống thực tế, lí lẽ sắc bén thuyết phục.

4. Về kĩ năng: Viết một đoạn văn, theo một trong các cách diễn dịch, quy nạp, tổng- phân- hợp…;sử dụng một hoặc một số thao tác lập luận; lí lẽ thuyết phục, dẫn chứng hợp lí; đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ.

- Về nội dung: Sau đây là một số ý mang tính định hướng.

+ Ý 1: Ca dao là một thể loại văn học dân gian; diễn tả đời sống tư tưởng, tình cảm của người dân lao động; đậm đà bản sắc dân tộc.

+ Ý 2: Những ảnh hưởng tích cực của ca dao đến bản thân hiện nay: Ca dao gắn

với đời sống sinh hoạt hàng ngày (hát ru,vui chơi, giải trí); giúp bản thân mở mang

trí tuệ, thêm sự hiểu biết, nhất là về đời sống tâm hồn của ông cha; đặc biệt bồi đắp

cho ta lối sống cao đẹp, góp phần hình thành nhân cách (lay động những tình cảm, ý nghĩ khác thường); bản thân được trau dồi ngôn ngữ, biết thưởng thức cái hay, cái đẹp của tiếng mẹ đẻ …

+ Ý 3: Rút ra bài học nhận thức và hành động cho bản thân.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Hoạt động nhóm: Giáo viên chia lớp thành 6 nhóm, mỗi nhóm 6 người. Nhóm 1,2: Trình bày kiến thức về khởi ngữ; Nhóm 3,4: Các thành phần biệt lập; Nhóm 5,6: Nghĩa tường minh và hàm ý (kiến thức ôn tập đã được giáo viên nhắc lớp về ôn tập)

Các nhóm có thể trình bày kiến thức theo sơ đồ hoặc gạch đầu dòng.

Các nhóm nhận xét.

Giáo viên khắc chốt kiến thức.

Khởi ngữ:

– Khởi ngữ là thành phần câu đứng trước chủ ngữ để nêu lên đề tài được nói đến trong câu. Khởi ngữ còn được gọi là đề ngữ hay thành phần khởi ý.

– Trước khởi ngữ có thể thêm những quan hệ từ như về, còn, đối với, …

– Trong quan hệ với các thành phần câu còn lại, khởi ngữ vừa đứng riêng biệt lại vừa gắn bó với các thành phần khác của câu:

+ Quan hệ trực tiếp: khi khởi ngữ có quan hệ trực tiếp với yếu tố nào đó trong phầnc âu còn lại thì yếu tố ở khởi ngữ có thể được lặp lại y nguyên hoặc có thể được lặp lại bằng một từ thay thế.

Ví dụ: – Hiểu, tôi cũng hiểu rồi.

– Bộ phim này, tôi xem nó rồi.

+ Quan hệ gián tiếp:

Ví dụ: Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ, chúng ta có thể tin ở tiếng ta, không sợ nó thiếu giàu và đẹp…

(Phạm Văn Đồng)

I. Khởi ngữ

– Khởi ngữ là thành phần câu đứng trước chủ ngữ để nêu lên đề tài được nói đến trong câu.

– Trước khởi ngữ có thể thêm những quan hệ từ như về, còn, đối với, …

Các thành phần biệt lập

– Thành phần biệt lập là thành phần nằm ngoài cấu trúc ngữ pháp của câu, được dùng để diễn đạt thái độ, cách đánh giá của người nói đối với việc được nói đến trong câu hoặc đối với người nghe. Khác với thành phần phụ là trạng ngữ và khởi ngữ, các thành phần biệt lập không có quan hệ trực tiếp với các thành phần khác trong câu.

– Các thành phần biệt lập gồm:

+ Thành phần tình thái: được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu. Thành phần tình thái trong câu có những loại và tác dụng khác nhau, biểu hiện qua những yếu tố tình thái khác nhau. Có yếu tố tình thái gắn với độ tin cậy của sự việc (chắc chắn, chắc hẳn, chắc là, hình như,…); yếu tố gắn với ý kiến của người nói (theo tôi, ý ông ấy,…); yếu tố chỉ thái độ của người nói đối với người nghe (à, ừ, nhỉ, nhé,…).

+ Thành phần cảm thán: được dùng để bộc lộ tâm lí của người nói (vui, buồn, mừng, giận, …).

Ví dụ: Trời ơi, sao hôm nay tôi may mắn vậy.

+ Thành phần gọi – đáp: được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.

Ví dụ:

– Này, thầy nó ạ.

(Kim Lân)

—» Thành phần gọi.

– Vâng, mời bác và cô lên chơi.

—> Thành phần đáp.

+ Thành phần phụ chú: được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.

Ví dụ: Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về.

(Nguyên Hồng)

II. Các thành phần biệt lập:

1. Thành phần tình thái

- Dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.

2. Thành phần cảm thán

- Dùng để bộc lộ tâm lí của người nói

3. Thành phần gọi đáp

- Dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.

4. Thành phần phụ chú

- Dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.

Nghĩa tường minh và hàm ý

Dựa vào nghĩa tường minh để xác định hàm ý trong câu.Tuy nhiên, không phải bao giờ người nghe cũng nhận ra hàm ý. Do đó, muốn sử dụng hàm ý, cần đảm bảo hai điều kiện:

– Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu.

– Người nghe (đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.

• Có nhiều cách để tạo hàm ý trong câu:

+ Một trong những cách phổ biến là cố tình vi phạm các phương châm hội thoại và quy tắc xưng hô.

Ví dụ: – Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?

Anh kia liền giư nguy vạt áo ra, bảo:

– Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả!

(Lợn cưới, áo mới)

Các từ ngữ in đậm vi phạm phương châm về lượng, có hàm ý khoe khoang.

+ Sử dụng hành động nói gián tiếp cũng là một cách để tạo hàm ý.

Ví dụ: – Củ gì thế này? – Bác lái xe hỏi.

– Củ tam thất cháu vừa đào thấy. Cháu gửi bác gái ngâm rượu uống. Hôm nọ bác chẳng bảo bác gái vừa ốm dậy là gì?

(Nguyền Thành Long)

Câu in đậm là câu hỏi nhưng được dùng với hàm ý khẳng định: Hôm trước bác bảo bác gái vừa ốm dậy nên cháu biếu bác gái để bổi bổ sức khoẻ.

– Trong giao tiếp, sử dụng hàm ý có nhiều tác dụng như thể hiện tính lịch sự, tế nhị, đồng thời giúp cho cách diễn đạt trở nên phong phú, linh hoạt.

III. Nghĩa tường minh và hàm ý:

- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.

- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng người nghe có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

• Hình thức tổ chức luyện tập: Học sinh làm việc cá nhân.

• HS thực hiện

Bài tập 1

Chuyển các câu sau thành câu có thành phần khởi ngữ:

a) Tôi không đi chơi được.

b) Không bao giờ ta đọc qua một lần một bài thơ hay mà rời ngay xuống được.

c) Con không bao giờ mặc tấm áo ấy nữa.

- GV chốt kiến thức.

Gợi ý:

a. Đi chơi thì tôi không đi được.

b. Một bài thơ hay, ta không bao giờ đọc qua một lần mà rời ngay xuống được.

c. Tấm áo ấy, con không bao giờ mặc nữa.

• Hình thức tổ chức luyện tập: Hs làm việc cá nhân

• HS thực hiện

Bài tập 2

Tìm và gọi tên các thành phần biệt lập:

a. Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó.

b. Cả bọn trẻ xúm vào, và rất nương nhẹ, giúp anh đi nốt nửa vòng trái đất - từ mép tấm nệm ra mép tấm phản, khoảng cách ước chừng năm chục phân.

c. Hay quá, tiểu đoàn công binh đấy!

d. Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về.

- GV chốt kiến thức.

Gợi ý:

a. Chao ôi

=> Thành phần cảm thán.

b. – từ mép tấm nệm ra mép tấm phản, khoảng cách ước chừng năm chục phân

=> Thành phần phụ chú

c. Hay quá

=> Thành phần cảm thán

d. Hình như

=> thành phần tình thái Thay “Nhanh lên cậu, muộn lắm rồi.”

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

- Hoạt động nhóm đôi

- Hoạt động cặp đôi

Bài tập 3

Tìm thành phần phụ chú trong các trường hợp sau và cho biết ý nghĩa của chúng.

a) Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.

(Thanh Tịnh)

b) Em để nó ở lại – Giọng em ráo hoảnh – Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng nó ngồi cách xa nhau.

(Khánh Hoài)

Gợi ý:

a) Một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh: giải thích cho cụm từ buổi mai hôm ấy

b) Giọng em ráo hoảnh: bình luận về cách nói của người em.

• Hình thức tổ chức luyện tập: cá nhân

• HS thực hiện

Bài tập 4: Xác định thành phần biệt lập trong các câu văn sau và cho biết chúng thuộc thành phần biệt lập nào?
a) Chẳng lẽ ông ấy không biết.
b) Anh Sơn - vốn dân Nam Bộ gốc, làm điệu bộ như sắp ca một câu vọng cổ.
c) Ôi những buổi chiều mưa ướt đầm lá cọ!

d) Thưa ông, ta đi thôi ạ!

• Hình thức tổ chức luyện tập: Hoạt động cặp đôi

• HS thực hiện.

- GV chốt kiến thức

Gợi ý:

a) Chẳng lẽ: thành phần tình thái.
b) vốn dân Nam Bộ gốc: thành phần phụ chú.
c) Ôi: thành phần cảm thán.
d) Thưa ông: thành phần gọi - đáp.

Bài tập 5

Tìm câu có chứa hàm ý trong ví dụ sau và cho biết nội dung hàm ý. Hàm ý đó được tạo ra bằng cách cố ý vi phạm phương châm hội thoại nào?

a. Đoạn 1:

A: Lan học có giỏi không?

B: Lan hát và múa rất hay.

b. Đoạn 2:

Minh hỏi Nga:

- Bạn đó bảo cho tổ của Xuân và Mai chiều nay họp lớp chưa?

- Tớ báo cho tổ của Mai rồi.

- GV chốt kiến thức

Gợi ý:

a.

- Câu chứa hàm ý: Lan hát và múa rất hay.

- Hàm ý: Lan học không giỏi

- Về hình thức là vi phạm phương châm quan hệ. Tuy nhiên đây là sự vi phạm cố ý để tạo hàm ý, do sự tế nhị trong nói năng.

b.

- Câu chứa hàm ý: Tớ bảo cho tổ của Mai rồi.

- Hàm ý: Chưa báo cho tổ của Xuân

- Vi phạm phương châm về lượng

• Hình thức tổ chức luyện tập: Nhóm bàn

• HS thực hiện

• Bài tập 6

Tìm những câu có hàm ý và cho biết nội dung hàm ý trong đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng (trong bài thơ “Mây và sóng” Tago)
Mẹ ơi, trên mây có người gọi con :
“Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc".
Con hỏi: “Nhưng làm thế nào mình lên đó được ?"
Họ đáp: “Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây”
“Mẹ mình đang đợi ở nhà” – con bảo “Làm sao có thể rời mẹ mà đến được”.
Thế là họ mỉm cười bay đi.
Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.
Trong sóng có người gọi con:
“Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao.”
Con hỏi: “Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được? ”
Họ nói: “ Hãy đến rìa biển cả, nhắm nghiền mắt lại cậu sẽ được làn sóng nâng đi.”
Con hỏi: “Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được ?”
Thế là họ mỉm cười nhảy múa lướt qua
Nhưng con biết trò chơi khác hay hơn.Con là sóng và mẹ sẽ là bến bờ kì lạ.
Con lăn,lăn,lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ….

Gợi ý:

Câu có hàm ý mời mọc:

- “Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.”

- “Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao”.

Câu có hàm ý từ chối:

- “Mẹ mình đang đợi ở nhà”

- “Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được?”

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Hình thức tổ chức: Hoạt động nhóm: Giáo viên chia lớp thành 6 nhóm, mỗi nhóm 6 người. Nhắc lại các phép liên kết câu và liên kết đoạn.

HS Các nhóm trình bày kiến thức theo sơ đồ, gạch đầu dòng,…

Các nhóm nhận xét.

GV chốt ý:

Các câu trong một đoạn văn và các đoạn văn trong một văn bản phải luôn có sự liên kết chặt chẽ về nội dung và hình thức:

– Liên kết về nội dung:

+ Liên kết chủ đề (các câu phải phục vụ chủ đề chung của đoạn văn, các đoạn văn phải thể hiện được chủ đề chung của toàn văn bản).

+ Liên kết lô-gíc (các câu trong đoạn văn và các đoạn văn trong văn bản phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí).

– Liên kết hình thức gồm các phép liên kết:

+ Phép lặp từ ngữ: sử dụng lặp đi lặp lại một (một số) từ ngữ nào đó ở các câu khác nhau để tạo sự liên kết.

+ Phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng: sử dụng các từ ngữ đồng nghĩa, trái nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng ở các câu khác nhau để tạo sự liên kết.

+ Phép thế: sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ có tác dụng thay thế từ ngữ đã có ở câu đứng trước.

+ Phép nối: sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ biểu thị quan hệ với câu đứng trước.

Liên kết câu và liên kết đoạn:

– Liên kết về nội dung:

+ Liên kết chủ đề

+ Liên kết lô-gíc

– Liên kết hình thức gồm các phép liên kết:

+ Phép lặp từ ngữ

+ Phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng

+ Phép thế

+ Phép nối

• Hình thức tổ chức luyện tập: Hs làm việc cá nhân

• HS thực hiện

Bài tập 1

Chỉ ra các phương tiện liên kết hình thức đã được sử dụng để liên kết câu trong mỗí đoạn văn sau:

a) Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ cố ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tạnh bẩn xâm phạm đến…

(Nguyên Hồng)

b) Đứng ngắm cây sầu riêng, tôi cứ nghĩ mãi về cái dáng cây kì lạ này. Thân nó khẳng khiu, cao vút, cành ngưng thẳng đuột, thiếu cái dáng cong, dứng nghiêng, chiều quằn, chiều lượn của cây xoài, cây nhãn. Lá nhỏ xanh vàng, hơi khép lại, tưởng như lá héo. Vậy mà khi trái chín, hương toả ngạt ngào, vị ngọt đến đam mê.

(Mai Văn Tạo)

- GV chốt kiến thức.

Gợi ý:

Vận dụng kiến thức về liên kết câu để xác định các phương tiện liên kết đã sử dụng:

a) – Phép lặp: mẹ tôi – mẹ tôi.

– Phép thế: có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi – những rắp tâm tanh bẩn.

b) – Phép thế: cây sầu riêng – nó.

- Phép liên tưởng: cây – thân – lá – trái.

Bài tập 2

- Hoạt động nhóm

- HS thảo luận

Chỉ ra lỗi liên kết trong các đoạn văn sau và nêu cách sửa các lỗi ấy.

a) Từ xa xưa, nhân loại đã có ý thức bảo vệ môi trường. Nhưng trong những nền văn hoá cổ xưa, trong tín ngưỡng của các dân tộc và các tôn giáo trên thế giới đều chứa đựng ý thức đó. Họ đã biết tôn trọng và sống hoà hợp với thiên nhiên, coi trái đất như người mẹ đã tạo ra và nuôi dưỡng sự sống cũng như tạo ra các giá trị văn hoá tinh thần của loài người. Ngày nay, nhân loại đã bước vào thế kỉ XXI – thời điểm mà tài nguyên đã bị khai thác cạn kiệt, môi trường thiên nhiên bị ô nhiễm, tàn phá nghiêm trọng. Bởi vì vấn đề bảo vệ môi trường ngày càng trở nên bức xúc và cấp thiết. Thế kỉ XXI được coi là thế kỉ môi trường, là thời cơ hành động của cả nhân loại.

b) Khu vườn không rộng. Cái sân nhỏ bé. Mỗi cây có một đời sống riêng, một tiếng nói riêng. Những con chim sâu ríu rít. Cây lan, cây huệ nói chuyện bằng hương, bằng hoa. Hoa hồng đẹp và thơm. Cây mơ, cây cải hói chuyện bằng lá. Cây bầu, cây bí nói bằng quả.

c) Dê Đen đi đằng này lụi. Dê Trắng đi đằng kia sang. Dê Đen và Dê Trắng cùng qua một chiếc cầu hẹp. Chúng húc nhau, cả hai đều rơi tõm xuống suôi. Con nào cũng muốn tranh sang trước, không con nào chịu nhường con nào.

Gợi ý:

a) – Đoạn văn mắc lỗi về liên kết nội dung và hình thức.

– Cần chú ý lỗi về liên kết hình thức thể hiện qua các từ ngữ có tác dụng nối các câu như nhưng, bởi vì. Cách chữa: có thể bỏ hoặc thay các từ ngữ đó bằng các từ ngữ phù hợp.

Ví dụ:

Từ xa xưa, nhân loại đã có ý thức bảo vệ môi trường. Trong những nền văn hoá cổ xưa, trong tín ngưỡng của các dân tộc và các tôn giáo trên thế giới đều chứa đựng ỷ thức đó. Họ đã biết tôn trọng và sống hoà hợp với thiên nhiên, coi trái đất như người mẹ đã tạo ra và nuôi dưỡng sự sống cũng như tạo ra các giá trị văn hoá tinh thần của loài người. Ngày nay, nhân loại đã bước vào thế kỉ XXI – thời điểm mà tài nguyên đã bị khai thác cạn kiệt, môi trường thiên nhiên bị ô nhiễm, tàn phá nghiêm trọng. Bởi vậy, vấn đề bảo vệ môi trường ngày cảng trở nên bức xúc và cấp thiết. Thê kỉ XXI được coi là thế kỉ môi trường, là thời cơ hành động của cả nhân loại.

b) – Đoạn văn mắc lỗi về liên kết chủ đề (liên kết nội dung). Các câu trong đoạn không cùng hướng đến một chủ để chung.

– Cách chữa: thêm một số từ ngữ, câu hoặc bỏ câu không có nội dung liên quan để thiết lập chủ đề giữa các câu.

Ví dụ: Khu vườn không rộng, chỉ bằng một cái sản nhỏ bé, nhưng có rất nhiêu loài cây. Mỗi cây có một đời sống riêng, một tiếng nói riêng. Cây lan, cây huệ, cây hồng.nói chuyện bằng hương, bằng hoa. Cây mơ, cây cải nối chuyện bằng lá. Cây bau, cây bí nói bằng quả.

c) – Đoạn văn mắc lỗi về liên kết lô-gíc (liên kết nội dung). Trật tự các sự việc nêu trong các câu không hợp lí (trật tự không gian, thời gian, trật tự nguyên nhân – kết quả).

– Cách chữa: sắp xếp lại trật tự các câu hoặc thêm từ ngữ làm rõ quan hệ nhân – quả.

Ví dụ: Dê Đen và Dê Trắng cùng qua một chiếc cầu hẹp. Dê Đen đi đằng này lại. Dê Trắng đi đằng kia sang. Con nào cũng muốn tranh sang trước, không con nào chịu nhường con nào. Chúng húc nhau. Củ hai đều rơi tõm xuống suối.

Bài tập 3

• Hình thức tổ chức luyện tập: Trò chơi trắc nghiệm.

• HS thực hiện

Câu 1: Từ in đậm trong câu “Con người Việt Nam không chỉ chúng ta nhận biết mà cả thế giới đều thừa nhận là sự thông minh, nhạy bén với cái mới. Bản chất trời phú ấy rất có ích trong xã hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu”. là gì?

   A. Cái mạnh của con người Việt Nam

   B. Sự thông minh

   C. Nhạy bén với cái mới

   D. Sự thông minh nhạy bén với cái mới

Câu 2: Dòng nào sau đây không chứa những từ ngữ thường dùng trong phép nối?

   A. Và, rồi, nhưng, mà, còn, vì, nếu, tuy, để…

   B. Vì vậy, nếu thế, thế thì, vậy nên…

   C. Nhìn chung, tóm lại, hơn nữa, vả lại, với lại…

   D. Cái này, điều ấy, việc đó,…hắn, họ, nó…

Câu 3: Các từ ngữ thường được sử dụng trong phép thế?

   A. Đây, đó, kia, thế, vậy…

   B. Cái này, việc ấy, vì vậy, tóm lại…

   C. Và, rồi, nhưng, vì, để, nếu…

   D. Nhìn chung, tuy nhiên, dù thế, nếu vậy…

Câu 4: Hai câu “Nhà thơ hiểu rằng những tật xấu của chó sói là do nó vụng về vì chẳng có tài trí gì, nên nó luôn đói meo, và vì nó đói nên nó hóa rồ. Ông để cho Buy- phông dựng một vở bi kịch về sự độc ác, còn ông dựng một vở hài kịch về sự ngu ngốc.” liên kết với nhau bằng phép liên kết chính nào?

   A. Phép lặp từ ngữ

   B. Phép trái nghĩa

   C. Phép đồng nghĩa

   D. Phép thế

Gợi ý đáp án:

Câu 1: Từ in đậm trong câu “Con người Việt Nam không chỉ chúng ta nhận biết mà cả thế giới đều thừa nhận là sự thông minh, nhạy bén với cái mới. Bản chất trời phú ấy rất có ích trong xã hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu”. là gì?

D. Sự thông minh nhạy bén với cái mới

Câu 2: Dòng nào sau đây không chứa những từ ngữ thường dùng trong phép nối?

D. Cái này, điều ấy, việc đó,…hắn, họ, nó…

Câu 3: Các từ ngữ thường được sử dụng trong phép thế?

A. Đây, đó, kia, thế, vậy…

Câu 4: Hai câu “Nhà thơ hiểu rằng những tật xấu của chó sói là do nó vụng về vì chẳng có tài trí gì, nên nó luôn đói meo, và vì nó đói nên nó hóa rồ. Ông để cho Buy- phông dựng một vở bi kịch về sự độc ác, còn ông dựng một vở hài kịch về sự ngu ngốc.” liên kết với nhau bằng phép liên kết chính nào?

D. Phép thế

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

- Hình thức: tổ chức hoạt động cá nhân.

- HS trình bày khái niệm NL về sự việc, hiện tượng đời sống; đối tượng nghị luận, đề bài, cách làm kiểu bài NL về sự việc, hiện tượng đời sống.

I. KIẾN THỨC CẦN NHỚ

 1. Thế nào là nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống ?

-. Nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống là bàn về một sự việc, hiện tượng có ý nghĩa đối với xã hội, đang diễn ra trong thực tế đời sống xã hội mang tính chất thời sự, thu hút sự quan tâm của nhiều người (như ô nhiễm môi trường, nếp sống văn minh đô thị, tai nạn giao thông, bạo hành gia đình, lối sống thờ ơ vô cảm, đồng cảm và chia sẻ…).

2. Đối tượng nghị luận

 – Đối tượng nghị luận là các sự việc hiện tượng đời sống đáng suy nghĩ trong cuộc sống hàng ngày, nhất là các hiện tượng liên quan trực tiếp đến tuổi trẻ và có ý nghĩa đối với xã hội…

 – Các hiện sự việc hiện tượng này có thể có ý nghĩa tích cực như: ý chí, nghị lực, tình yêu thương… nhưng cũng có thể là những hiện tượng tiêu cực cần phê phán như: sự lười nhác, những thói quen xấu, tham nhũng…

3. Những điểm cần lưu ý trong đề bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng trong đời sống

  - Đề bài:

+ Có đề cung cấp sẵn sự việc, hiện tượng dưới dạng một câu chuyện, một mẩu tin để người làm bài sử dụng.

  + Có đề không cung cấp nội dung sẵn, mà chỉ gọi tên, người làm bài phải trình bày, mô tả sự việc, hiện tượng đó.

  + Mệnh lệnh trong đề thường là: nêu nhận xét, nêu ý kiến, nêu suy nghĩ của mình, bày tỏ thái độ, trình bày suy nghĩ…

 – Nghị luận về một sự việc, hiện tượng trong đời sống thường có ba loại nhỏ:

+ Trình bày suy nghĩ về một hiện tượng trong đời sống xã hội: như nghị lực, ý chí, tình yêu thương…

+ Trình bày suy nghĩ về hai hiện tượng trong đời sống xã hội trở lên: như thất bại và thành công, cho và nhận… Loại này cần xem xét quan hệ giữa hai hiện tượng.

  + Từ một hiện tượng thiên nhiên, trình bày suy nghĩ về đời sống xã hội như: Giữa một vùng khô cằn sỏi đá, cây hoa dại vẫn mọc lên và nở những đóa hoa thật đẹp; câu chuyện hai biển hồ ở Palétxtin… Suy nghĩ của anh (chị) về hiện tượng trên.

4. Dàn ý làm bài văn nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống

 * Mở bài:

– Dẫn dắt ngắn gọn vào sự việc, hiện tượng cần nghị luận.

 – Nêu luôn thái độ đánh giá chung về hiện tượng đó.

* Thân bài: văn nghị luận về sự việc hiện tượng đời sống.

 LĐ1: Thực trạng, các biểu hiện cụ thể trong cuộc sống của sự việc hiện tượng được nêu như thế nào?

Yêu cầu:

– Có thể nêu mối quan hệ của hiện tượng này với ngữ liệu phần Đọc hiểu.

 – Cần nêu những ví dụ, những trường hợp cụ thể, chi tiết và chân xác.

 – Nếu nhớ rõ, có thể trích nguồn hoặc thông tin.

 – Nếu không nhớ rõ thì tuyệt đối không được ghi sai lệch thông tin, làm giảm tính thuyết phục của bài viết.

 LĐ2. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên

Yêu cầu:

 – Nguyên nhân của hiện tượng xã hội bao gồm cả nguyên nhân chủ quan và khách quan, nguyên nhân sâu xa và trực tiếp.

 – Nguyên nhân đưa ra cần hợp lý, chính xác.

LĐ 3. Nêu đánh giá, nhận định về mặt đúng – sai, lợi – hại, kết quả – hậu quả, bày tỏ thái độ biểu dương hay phê phán đối với sự việc hiện tượng nghị luận

 Yêu cầu:

 – Thái độ đánh giá khách quan, rõ ràng.

 – Có thể nêu những cách đánh giá mang màu sắc cá nhân, nhưng phải thuyết phục và hợp lý.

 LĐ 4. Biện pháp khắc phục hậu quả hoặc phát huy kết quả.

Yêu cầu:

 – Biện pháp đưa ra cần thiết thực, khả thi, không chung chung, trừu tượng.

– Biện pháp bao gồm cả biện pháp của xã hội – cơ quan, Nhà nước – cá nhân; cả ý thức – hành động của cá nhân.

LĐ 5. Liên hệ bản thân, rút ra bài học nhận thức và hành động cho mình.

 Yêu cầu:

– Bài học cho bản thân cần phù hợp với quan điểm, thái độ cá nhân nêu trước đó.

– Cần nêu hai bài học: một bài học nhận thức, một bài học hành động.

* Kết bài

 – Nêu suy nghĩ về tầm quan trọng của sự việc hiện tượng đã nghị luận.

– Đưa ra thông điệp, hay lời khuyên cho mọi người.

– Nêu suy nghĩ về sự thay đổi của sự việc hoặc hiện tượng xã hội đó trong tương lai.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

- Hình thức tổ chức luyện tập : nhóm nhỏ

- HS thực hiện lập dàn ý

Bài tập 1:  Suy nghĩ gì về hiện tượng “gây ô nhiễm môi trường do xả rác bừa bãi” của người dân nước ta hiện nay.

Gợi ý:

a) Mở bài

- Giới thiệu vấn đề “vứt rác bừa bãi” và thực trạng ô nhiễm môi trường do xả rác bừa bãi ở nước ta hiện nay.

b) Thân bài

* Giải thích khái niệm

- Vứt rác bừa bãi là vứt rác không đúng nơi quy định, không đúng chỗ, gây nên ô nhiễm môi trường.

- Bất cứ lúc nào có rác là vứt, mọi nơi mọi lúc.

- Vứt theo thói quen, tiện đâu vứt đó, không cần biết chỗ mình là ở đâu, thùng rác nằm ở chỗ nào.

* Thực trạng hiện tượng vứt rác bừa bãi

- Người dân vô tư xả rác bừa bãi ngay trên chính vỉa hè, lề phố

- Khi đi ăn nhà hàng, mặc dù chủ nhà hàng đã để sẵn một thùng rác nhỏ dưới bàn ăn nhưng khi dùng xong giấy ăn hoặc tăm tre họ vẫn thản nhiên vứt xuống nền nhà...

- Khi đến các quán nước, sàn nhà đầy những tàn thuốc lá cùng với những bã kẹo cao su,...

- Người ngồi trên xe gắn máy vứt giấy gói thức ăn hay ném vỏ hộp sữa xuống đường

 - Người ngồi trên xe ô tô, xe buýt, xe du lịch thì vứt rác ra đường qua cửa sổ hay thậm chí còn khạc nhổ ngay trên xe.

- Đi bộ ven hồ ta vẫn có thể thấy những que kem đang ăn dở, những mẩu thuốc lá hay những vỏ kẹo được vứt vung vãi dưới lòng đường, tệ hơn là ở trên mặt hồ nước trong xanh

- Những khu du lịch, du khách tiện đâu vứt đó, không quan tâm đến địa điểm hay mức độ của nó.

- Chính bởi hành động vứt rác bừa bãi mà cầu, cống, đường xá bị ô nhiễm nghiêm trọng

* Nguyên nhân

- Do sự thiếu ý thức bảo vệ môi trường và nơi mình sinh sống của người dân.

- Một số người ích kỉ, chỉ biết lo cho bản thân mà không biết đến cộng đồng, xã hội

- Thùng đựng rác nơi công cộng còn thiếu hoặc đặt ở vị trí không thuận tiện cho việc vứt rác.

- Việc xử lí vi phạm còn nhẹ, chưa thường xuyên.

* Tác hại của hành động vứt rác bừa bãi

- Gây ô nhiễm môi trường nước, không khí...

- Là tác nhân gây phát sinh hàng loạt các dịch bệnh nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và đời sống con người.

- Làm mất cảnh quan sinh thái, các khu du lịch hay danh lam thắng cảnh.

- Gây tốn kém tiền của cho nhà nước.

- Tạo ra một thói quen xấu trong đời sống văn minh hiện đại.

* Đề xuất biện pháp khắc phục

- Tuyên truyền giáo dục và nâng cao ý thức người dân trong việc bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh công cộng.

- Viết khẩu hiệu, bảng tuyên truyền treo ở những nơi công cộng

- Các trường lớp cần vận động học sinh bỏ rác đúng nơi quy định và áp dụng những hình thức kỷ luật đối với những bạn làm sai quy định.

- Tăng lượng thùng rác ở các tuyến đường, tránh tình trạng một tuyến đường chỉ có một hoặc không có thùng rác nào, khiến người dân thấy bất tiện khi phải cầm rác vì không có thùng rác để bỏ vào.

- Tổ chức các hoạt động thu gom rác thải, bảo vệ môi trường như: Ngày thứ bảy tình nguyện, ngày chủ nhật xanh, chiến dịch 3R…

- Có biện pháp xử lí nghiêm khắc đối với những trường hợp xả rác bừa bãi.

c) Kết bài

- Nêu suy nghĩ của bản thân về vấn đề “vứt rác bừa bãi”: Vứt rác bừa bãi là thực trạng rất đáng phê phán

- Tuyên truyền và động viên mọi người trong việc bảo vệ môi trường.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

- Hình thức tổ chức luyện tập : cá nhân

- HS thực hiện lập dàn ý

Bài tập 2: Em có suy nghĩ gì về tình trạng nghiện trò chơi điện tử của học sinh hiện nay.

- Hình thức tổ chức luyện tập : cặp đôi

- HS thực hiện lập dàn ý

Bài tập 3: Trình bày ý kiến của em về nạn bạo hành trong xã hội hiện nay.

Gợi ý:

Ý 1: 1. Giải thích hiện tượng nghiện trò chơi điện tử:

- Nghiện điện tử là tình trạng ham mê thái quá các trò chơi điện tử. Đây là tình trạng phổ biến, đáng báo động của học sinh, sinh viên hiện nay.

- Biểu hiện: bỏ học trốn học , dành hầu hết thời gian chìm đắm trong các trò chơi điện tử, thậm chí quên ăn quên ngủ.

Ý 2: Bàn luận

a.Phân tích tác hại, hậu quả của hiện tượng nghiện trò chơi điện tử:

- Đối với cá hân người nghiện chơi điện tử:

+học hành sa sút

+Luôn ở trạng thái thấp thỏm, đối phó

+Tổn hại sức khỏe

+Làm cho bố mẹ, gia đình lo buồn

+Tổn thất kinh tế

+Dẫn đến những hành vi phạm pháp.

- Đối với xã hội:

+ Học sinh là lớp trẻ, là mầm non tương lai của đất nước, nếu lực lượng này không chuyên tâm học tập mà chỉ mải mê vui chơi thì sẽ gây tác hại cho lực lượng lao động chủ yếu sau này.

+ Trật tự an ninh bị rối loạn.

b. Phân tích nguyên nhân của tình trạng nghiện trò chơi điện tử:

- Nguyên nhân khách quan:

+ Trò chơi điện tử là sản phẩm hấp dẫn của công nghệ thông tin.

+ Do sự quả lý chưa chặt chẽ của nhà nước và gia đình.

- Nguyên nhân chủ quan:

+ Học sinh còn trẻ người non dạ, hiếu động, dễ bị cuốn hút vào ma trận của các trò chơi điện tử.

+ Do bản thân còn có suy nghĩ bồng bột, nông nổi, chỉ nghĩ đến mình mà không nghĩ đến gia đình.

c.. Biện pháp khắc phục

- Nhà nước tăng cường quản lý và xử phạt đối với các hành vi vi phạm.

- Nhà trường tăng cường giao dục.

- Gia đình tăng cường giáo dục, quản lý sát sao hơn

- Bản thân học sinh phải ý thức sâu sắc tác hại của trò chơi điện tử để có cách sử dụng đúng, phát huy tính giải trí, giảm căng thẳng trong cuộc sống.

Ý 3. Bài học cho bản thân

- Cần say mê học tập, không để bạn bè rủ rê, lôi kéo để nghiện trò chơi điện tử.

- Giải trí phải hướng tới những trò chơi và hoạt động hữu ích lành mạnh.

Gợi ý bài tập 3:

Ý 1: Giải thích khái niệm:

Nạn bạo hành- sự hành hạ xúc phạm người khác một cách thô bạo, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đếnsức khỏe, tinh thần của người khác.

Ý 2: Thực trạng, biểu hiện:

Nạn bạo hành thể hiện ở nhiều góc độ, nhiều phương diện của đời sống xã hội: không chỉ là sự hành hạ thể xác người khác bằng bạo lực mà còn hành hạ về tinh thần.

• Nạn bạo hành diễn ra trong gia đình, trường học, xã hội; phụ nữ, trẻ em thường là nạn nhân của bạo hành.

Ý 3: Nêu nguyên nhân của hiện tượng.

• Do bản tính hung hăng, thiếu kiềm chế của một số người

• Do ảnh hưởng của phim ảnh mang tính bạo lực.

• Do áp lực cuộc sống.

• Do sự thiếu kiên quyết trong cách xử lí nạn bạo hành.

Ý 4: Tác hại to lớn của hiện tượng.

• Làm tổn hại đến sức khỏe, tinh thần của con người.

• Làm ảnh hưởng tới tâm lí, sự phát triển nhân cách, đặc biệt là cử chỉ.

Ý 5: Ý kiến, thái độ của bản thân, đề xuất giải pháp.

• Cần lên án đối với nạn bạo hành.

• Cần xử lí nghiêm khắc với những người trực tiếp thực hiện hành vi bạo hành.

• Cần quan tâm giúp đỡ kịp thời với những nạn nhân của bạo hành.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

- Hình thức tổ chức luyện tập: cặp đôi, cá nhân

- HS trao đổi cặp đôi thống nhất ý

- HS hoạt động cá nhân diễn đạt các ý thành đoạn văn hoàn chỉnh

Bài tập 4: Tuổi trẻ học đường suy nghĩ và hành động để góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông.

- Hình thức tổ chức luyện tập: cá nhân

- HS lập dàn ý

Bài tập 5: Suy nghĩ về hiện tượng nhiều “cây ATM gạo” được mở trong mùa dịch COVID19.

Dàn ý
A. Mở bài :
- Đặt vấn đề : trong nhiều năm trở lại đây, vấn đề tai nạn giao thông đang 1à điểm nóng thu hút nhiều sự quan tâm của dư luận bởi mức độ thiệt hại mà vấn đề này gây ra.
- Tuổi trẻ học đường những công dân tương lai của đất nước cũng phải có những suy nghĩ và hành động để góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông.
B. Thân bài:
1. Thực trạng tai nạn giao thông ở Việt nam hiện nay:
+ Đang diễn ra hàng ngày hàng giờ trên cả nước, 33 -34 người chết và bị thương/1 ngày
+ Trong số đó, có không ít các bạn học sinh, sinh viên là nạn nhân hoặc là thủ phạm gây ra các vụ tai nạn giao thông.
2. Hậu quả của vấn đề:
+ Thiệt hại lớn về người và của, để lại những thương tật vĩnh viễn cho các cá nhân và hậu quả nặng nề cho cả cộng đồng.
+ Gây đau đớn, mất mát, thương tâm cho người thân, xã hội.
3. Nguyên nhân của vấn đề :
+ ý thức tham gia giao thông của người dân còn hạn chế, thiếu hiểu biết và không chấp hành nghiêm chỉnh luật lệ giao thông (lạng lách, đánh võng, vượt đèn đỏ, coi thường việc đội mũ bảo hiểm. . .)
+ Thiếu hiểu biết về các quy định an toàn giao thông (lấy trộm ốc vít đường ray, chiếm dụng đường . . .)
+ Sự hạn chế về cơ sở vật chất (chất lượng đường thấp, xe cộ không đảm bảo an toàn...)
+ Đáng tiếc rằng, góp phần gây ra nhiều tai nạn giao thông, còn có những bạn học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường.....
4. Hành động của tuổi trẻ học đường góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông:
+ Tham gia học tập luật giao thông đường bộ ở trường lớp. Ngoài ra, bản thân mỗi người phải tìm hiểu, nắm vững thêm các luật lệ và quy định đảm bảo an toàn giao thông.
+ Chấp hành nghiêm chỉnh quy định về an toàn giao thông: không lạng lách, đánh võng trên đường đi, không đi xe máy khi chưa có bằng lái, không vượt đèn đỏ, đi đúng phần đường, dừng đỗ đúng quy định, khi rẽ ngang hoặc dừng phải quan sát cẩn thận và có tín hiệu báo hiệu cho người sau biết, đi chậm và quan sát cẩn thận khi qua ngã tư...
+ Đi bộ sang đường đúng quy định, tham gia giúp đỡ người già yếu, người tàn tật và trẻ em qua đường đúng quy định.
+ Tuyên truyền luật giao thông: trao đổi với người thân trong gia đình, thamgia các hoạt động tuyên truyền xung kích về an toàn giao thông để góp phần phổ biến luật giao thông đến tất cả mọi người, tham gia các đội thanh niên tình nguyện đảm bảo an toàn giao thông...
C. Kết bài:
- An toàn giao thông là hạnh phúc của mỗi người mỗi gia đình và toàn xã hội.
- Tuổi trẻ học đường với tư cách là chủ nhân tương lai của đất nước, là thế hệ tiên phong trong nhiều lĩnh vực, có sức khoẻ, có tri thức... cần có những suy nghĩ đúng đắn và gương mẫu thực hiện những giải pháp thiết thực để góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông. . .

Gợi ý bài tập 5:

a.Mở bài:

-Giới thiệu về những hành động đầy tính nhân văn của con người trong đại dịch COVID 19

-Giới thiệu về một biểu hiện của lối sống nhân văn: cây ATM gạo.

b.Thân bài:

*Cây ATM gạo là gì

- Chiếc máy này do anh Hoàng Tuấn Anh - CEO Công ty PHGLock (quận Tân Phú, TP. Hồ Chí Minh) tận dụng máy móc có sẵn của công ty chế tạo.

- Máy hoạt động như cây ATM, chỉ cần nhấn nút, gạo sẽ tự động tuôn ra, mỗi lần được 1,5kg gạo, dành cho 2-3 người ăn trong khoảng 1 tuần.

- Tại địa điểm nhận gạo có khu vực đo thân nhiệt, rửa tay sát khuẩn và các làn đường riêng cho từng người, đảm bảo khoảng cách giữa những người đến nhận gạo.

-Bên cạnh đó, Ban tổ chức còn bố trí khu vực ưu tiên nhận gạo mà không phải xếp hàng dành cho người già yếu, người khuyết tật và phụ nữ mang thai

- Chỉ một thời gian ngắn sau khi “ATM gạo” đầu tiên ra đời, “ATM gạo” đã nhanh chóng lan tỏa khắp TP và các tỉnh lân cận.

- Đây là một sáng tạo độc đáo, giúp ích cho người nghèo trong thời gian dịch bệnh COVID19 hoành hành.

*Ý nghĩa của cây ATM gạo

-ATM gạo như một vị cứu tinh cho người nghèo trong thời điểm dịch bệnh không thể đi làm kiếm tiền trang trải cuộc sống.

-ATM gạo thể hiện tính nhân văn, tình cảm tương thân tương ái giữa con người với con người trong hoàn cảnh khó khăn của cuộc sống, làm cho mọi người xích lại gần nhau hơn.

-“ATM gạo” đã khơi dậy và lan tỏa tình tương thân tương ái, được người dân đồng lòng hưởng ứng còn các mạnh thường quân khắp nơi đã tích cực chở gạo tới tới hỗ trợ người nghèo.

-ATM gạo đã là minh chứng cho truyền thống đồng cảm và sẻ chia giữa con người với con người, giá trị của tình người trong khó khăn. Những hình thức đó ấm lòng người dân. Ấm lòng không chỉ vì số lượng tặng, mà còn vì tính sáng tạo, vì lòng thao thức trước cảnh thiếu, khổ của con người.

- Lối sống đồng cảm, sẻ chia bắt nguồn từ truyền thống nhân ái của dân tộc ta: : “Lá lành đùm lá rách”, “Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ”…

-Xã hội ngày càng phát triển, nhiều lối sống hiện đại được du nhập vào nước ta nhưng nhân dân ta vẫn giữ được lối sống đồng cảm, sẻ chia.

- Bên cạnh đó cũng cần phê phán lối sống ích kỷ, vô cảm do bị cuốn theo những tham vọng vật chất của nhiều người trong xã hội hiện nay.

* Liên hệ bản thân

Phải biết sống đồng cảm, sẻ chia không chỉ trong suy nghĩ, tình cảm mà phải hành động thực tế .

– Có tinh thần giúp đỡ, hi sinh cho những người xung quanh mình.

c.Kết bài

Khẳng định lại giá trị, ý nghĩa

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Kiểm tra bài cũ:

Gv cho hs nhắc lại dàn ý của một bài văn nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống.

Bài 1:

I/ Đọc – hiểu văn bản

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu:
“Các em học sinh thân mến, có lẽ các em sẽ ngạc nhiên khi hôm nay thầy sẽ nói với các em về căn bệnh mà ít nhiều chúng ta sẽ mắc phải. Căn bệnh này tuy không làm chết người ngay lập tức nhưng nguy hiểm lắm, nếu nhiều người không quyết tâm chạy chữa thì họ có thể trở thành những người vô dụng. Nguy hiểm hơn nữa nếu xã hội có nhiều người mắc bệnh này thì sẽ trở nên nghèo nàn lạc hậu, không bao giờ tiến bộ được. Căn bệnh này làm cho con bệnh dần dần trở thành người có nhân cách thấp kém, sống theo lối bầy đàn và không giúp ích gì cho xã hội.
Đó là thầy đang muốn nói về căn bệnh lười, một căn bệnh có nguy cơ lan rộng một cách nhanh chóng. Bệnh này có những biểu hiện và triệu chứng như sau: lười học, lười nghe giảng, lười làm bài tập, lười suy nghĩ, lười phản biện, lười đặt câu hỏi.
Tại sao như vậy? Lười đọc sách hoặc chỉ đọc những cuốn sách nhảm nhí, lười đọc kiến thức tham khảo; lười lao động, lười làm việc chân tay kể cả những điều phục vụ cho chính bản thân mình; lười tập thể dục thể thao, rèn luyện thân thể. Kể ra thì còn nhiều triệu chứng lười nữa. Chắc rằng mỗi em đều cảm thấy mình đã mắc phải những triệu chứng đó.
Mỗi một người đều có một thời gian sống rất hữu hạn, nếu họ mắc phải bệnh lười thì khoảng thời gian sống đó càng trở nên rất ngắn ngủi. Con bệnh sống một cách uể oải, họ không suy nghĩ gì, không làm được một việc gì mặc cho thời gian vẫn trôi đi từ giờ này sang giờ khác, ngày này qua ngày khác, thậm chí năm này qua năm khác”.

(Một phút chữa bệnh lười – PGS. TS Văn Như Cương)
Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích trên ? Hãy cho biết mối quan hệ giữa người nói và người nghe ?
Câu 2. Nội dung chính được đề cập đến trong đoạn trích trên là gì?

Câu 3: Trong câu văn “ Đó là thầy đang muốn nói về căn bệnh lười, một căn bệnh có nguy cơ lan rộng một cách nhanh chóng từ “bệnh” được dùng theo nào ? Nêu phương thức chuyển nghĩa ?
Câu 4. Thông điệp nào trong đoạn trích trên có ý nghĩa nhất với em ?

II/ Làm văn

Hãy nêu suy nghĩ của em về bệnh lười của học sinh ngày nay.

Hs thảo luận nhóm lập dàn ý sau đó trình bày – GV chốt đáp án.

Dàn ý chung

Mở bài: Dẫn dắt, giới thiệu vấn đề nghị luận.

Thân bài:

+ Giải thích: Nếu như trong bài có khái niệm, thuật ngữ cần làm rõ.

+ Chỉ ra những biểu hiện, thực trạng: Hiện tượng đó đã và đang diễn ra như thế nào ?

+ Phân tích các nguyên nhân về sự việc, hiện tượng cần nghị luận.

+ Nguyên nhân chủ quan: do cá nhân

+ Nguyên nhân khách quan: do gia đình, nhà trường, xã hội.

- Chỉ ra hậu quả về vấn đề, hiện tượng cần nghị luận.

+ Đối với cá nhân

+ Đối với cộng đồng, xã hội

- Đề xuất những giải pháp khắc phục, ngăn chặn sự việc, hiện tượng tiêu cực

- Bài học nhận thức và hành động ( liên hệ bản thân)

* Kết bài: Khẳng định lại tầm quan trọng của vấn đề.

I/ Đọc – hiểu văn bản

Câu 1/ PTBĐ chính: Nghị luận

Mối quan hệ: thầy – trò

Câu 2/ Lời nhắn nhủ của người thầy giáo với học sinh về tác hại nghiêm trọng của bệnh lười.

Câu 3/ bệnh – nghĩa chuyển – phưởng thức: ẩn dụ

Câu 4/ Mỗi em học sinh cần phải nhận thức được tác hại nghiêm trọng của bệnh lười, tự biết tránh xa và chữa trị nó.

II/ Làm văn

Đề bài: Nghị luận về bệnh lười biếng của học sinh hiện nay.

1/ Mở bài: Hiện nay bệnh lười biếng ở học sinh đã trở thành một trong những căn bệnh vô cùng nguy hiểm gây nên bao nỗi lo lắng cho các bậc phụ huynh và toàn xã hội.

2/ Thân bài

Giải thích: Lười biếng là trạng thái mà cơ thể không muốn học tập, lao động hay làm việc bất chấp mọi hậu quả có thể xảy ra.

Thực trạng và biểu hiện:

+ Bên cạnh nhiều học sinh chăm chỉ vẫn còn khá nhiều em lười biếng.

+ Lúc đầu chỉ là những biểu hiện đơn giản như lười làm bài, lười phát biểu, dần dần lười suy nghĩ, lười lao động. Lười biếng sẽ tạo thành một căn bệnh nan y khó chữa.

Nguyên nhân

+ Ý thức của mỗi người học sinh còn quá kém chỉ muốn trốn tránh mà không muốn bắt tay vào làm, chỉ biết dựa dẫm vào cha mẹ dù đã đủ tuổi trưởng thành để có thể tự lập, làm những việc phù hợp với mình.

+ Phần đa học sinh đều chưa ý thức được những hậu quả, tác hại mà căn bệnh gây ra.

+ Internet ngày càng phát triển đem lại rất nhiều thuận lợi nhưng nó cũng triệt tiêu đi sự sáng tạo của học sinh bởi chỉ cần 1 cú click chuột là đã có nhan nhản những bài văn mẫu trên mạng, những bài giải có sẵn đáp án dần dần khiến học sinh ngày càng trở nên lười suy nghĩ, thụ động.

+ Các bậc phụ huynh quá quan tâm, nuông chiều con, không để con làm bất cứ việc gì khiến các bạn học sinh ngày càng trở nên lười biếng.

Hậu quả: nghiêm trọng

+ Kết quả học hành ngày một sa sút dẫn đến chán nản, không có ý chí cố gắng học hành, dần buông xuôi, kiến thức không có tương lai ảm đạm.

+ Không sống tự lập được, chỉ biết dựa dẫm vào người khác.

+ Không vận động dẫn đến sức khỏe ngày càng sa sút, không suy nghĩ dần dần sẽ trở nên thụ động, sẽ chẳng có tương lai nếu tiếp tục lười biếng.

Biện pháp:

+ Mỗi cá nhân phải tự biết nâng cao ý thức của mình và có biện pháp để chữa bệnh lười. Hãy lập cho mình một thời gian biểu các công việc cần hoàn thành và quyết tâm hoàn thành các công việc đã đề ra.

+ Luôn rèn cho mình khả năng tự làm, tự suy nghĩ, quyết tâm chăm chỉ để loại bỏ bệnh lười.

+ Các gia đình cần có phương pháp giáo dục con đúng đắn, hợp lý, không nuông chiều con, hãy tạo điều kiện để con làm những việc phù hợp với sức khỏe của mình sau những giờ học.

3/ Kết bài

+ Khẳng định lại vấn đề

+ Liên hệ bản thân

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Hs đọc và xác định yêu cầu của đề.

Bài tập 1: Trong những năm gần đây hiện tượng cháy rừng xảy ra thường xuyên gây thiệt hại vô cùng nghiêm trọng. Hãy nêu suy nghĩ của em về vấn đề trên.

Gv tổ chức cho hs hoạt động nhóm và trình bày dàn ý.

Gv chữa bài. Hs hoàn thành bài viết vào vở.

Bài tập 2:

Bạo lực học đường ở học sinh hiện nay.

Hs thảo luận:

+ Thực trạng.

+ Nguyên nhân:

+ Hậu quả.

+ Giải pháp

Các nhóm thảo luận và trình bày. Gv chốt ý.

1/ Mở bài

+ Dẫn dắt giới thiệu về nạn cháy rừng.

+ Nêu nhận định chung

2/ Thân bài

a/ Giải thích

Rừng là gì ?

+ Rừng là một quần xã sinh vật trong đó cây rừng là thành phần chủ yếu.

+ Là tài nguyên quý của quốc gia, có giá trị vô cùng to lớn đối với đời sống của con người.

b/ Thực trạng

+ Hiện nay trên cả nước có rất nhiều những vụ cháy rừng xảy ra, rất nghiêm trọng.

+ Dẫn chứng, số liệu

-Vào năm 2019 đã có hơn 156 vụ cháy rừng ở VN

- Đầu năm 2020 đến nay đã xảy ra 26 vụ cháy rừng.

+ Một số vụ cháy rừng đáng chú ý đã diễn ra trong thời gian gần đây như:

+ Ngày 5/5/2020 cháy 30ha rừng ở Quảng Bình

+ Cháy rừng ở Úc

c/ Nguyên nhân

+ Khách quan

Biến đổi khí hậu, trái đất nóng lên, nhiệt độ thay đổi thất thường, vào mùa hanh khô, cây khô héo, dễ bén lửa.

+ Chủ quan

Do con người tác động: dùng lửa để đốt rừng với mục đích làm nương rẫy dẫn đến nguy cơ cháy rừng.

d/ Hậu quả: vô cùng nghiêm trọng gây tổn thất nặng nề đối với kinh tế, đời sống của mỗi con người và toàn xã hội.

+ Nhiều động vật đang trên đà tuyệt chủng

+ Ảnh hưởng ô nhiễm không khí trầm trọng

+ Con người đang dần mất đi lá phổi xanh

+  Lũ lụt ở đồng bằng, do không có cây rừng giữ nước đầu nguồn
+Đất sói mòn, không còn màu mỡ
+ Ảnh hưởng đến khí hậu toàn cầu (trái đất nóng lên, nước biển dâng cao có nguy cơ nhấn chìm các quốc đảo và các nước thuộc lục địa ven biển,…)

e/ Giải pháp

+ Tích cực trồng cây gây rừng

+ Xử lí nhanh chóng, kịp thời khi cháy rừng diễn ra

+ Tăng cường kiểm tra, giám sát, xử phạt nghiêm khắc những hành vi chặt phá rừng.

+ Tuyên truyền, giáo dục ý thức phòng cháy, chữa cháy.

+ Xây dựng các dự án phát triển rừng cho từng địa phương, đặc biệt là khu vực đầu nguồn.

Kết bài

+ Khẳng định lại tác hại nghiêm trọng của cháy rừng.

+ Liên hệ bản thân

Bài tập 2:

1. MB: Mỗi ngày lên mạng internet ta chứng kiến biết bao clip được các bạn trẻ đưa lên. Đó không phải là những tấm gương, hành động cao đẹp mà là những vụ đánh nhau, gây rối thậm chí là xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhau. Bạo lực học đường đang trở thành một vấn đề nóng đối với toàn xã hội.

2. TB:

* Thực trạng:

Chỉ cần lên Google gõ cụm từ “ học sinh đánh nhau” thì chỉ cần 0,08 giây tìm kiếm sẽ cho ta 3.143.000 kết quả có liên quan. Đây là con số khủng khiếp và đáng báo động. Hoặc chỉ cần vào Youtube bạn sẽ thấy những hình ảnh, những video clip quay cảnh đấm đá vô nhân tính của các cô cậu học sinh đang đấm đá, xé áo, túm tóc lẫn nhau gây ám ảnh cho người xem về một thế hệ tuổi trẻ nhưng nhân cách đang bị băng hoại nghiêm trọng.

Nguyên nhân của các vụ đánh nhau trên thường là do hs cá biệt thành lập băng nhóm để ức hiếp bạn bè; do ảnh hưởng từ phim ảnh bạo lực, do ghen tị về thành tích học tập, do mâu thuẫn nhỏ trong bạn bè dẫn đến xích mích, nổi nóng thiếu kiềm chế; bên cạnh đó còn là một số nguyên nhân khó tưởng tượng như: thích thì đánh cho nó chừa, nhìn đểu…

Vấn đề bạo lực học đường hiện nay đang ở mức báo động cấp thiết, có nguy cơ bùng nổ lan rộng. Và sẽ càng nguy hiểm hơn nếu bản thân các em tìm cách tự trả thù theo kiểu xã hội đen mà không cần đến sự giúp đỡ của các thầy cô, nhà trường.

* Nguyên nhân: Học sinh bị tiêm nhiễm lối ứng xử bên ngoài nhà trường, thậm chí là từ chính cha mẹ, người lớn trong gia đình. Bản thân các em có cái tôi cá nhân quá lớn, gia đình chưa có sự uốn nắn, điều chỉnh kịp thời đối với các hành vi lệch lạc.

* Hậu quả: BLHĐ để lại những hậu quả nghêm trọng, khó lường như gây tổn thương, dư chấn về tinh thần và thể xác, có trường hợp còn dẫn tới thiệt mạng như vụ HS lớp 10 ở Đồng Nai đâm chết bạn ngay ở cửa lớp. Điều này gióng lên một hồi chuông cảnh tỉnh về sự suy đồi đạo đức của một bộ phận giới trẻ.

* Giải pháp nào cho BLHĐ:

Toàn XH cần phải củng cố nâng cao chất lượng môi trường XH văn minh, tiến bộ, có biện pháp ngăn chặn và có chế tài đối với những hoạt động có tác hại đến môi trường văn hóa XH, nghiêm cấm các game bạo lực.

Quan tâm nâng cao văn hóa gia đình, loại bỏ bạo lực ra khỏi đời sống gia đình. Phối hợp chặt chẽ ba môi trường GD: gia đình – nhà trường – XH. HS cần nghiêm túc kiểm điểm bản thân, biết kiềm chế tránh nổi nóng, biết nhận lỗi khi làm sai và phải có lòng vị tha.

Nhà trường cần phát huy vai trò của đội ngũ GVCN, nắm bắt kịp thời tâm tư nguyện vọng của các em HS. Quan tâm nhiều hơn tới HS cá biệt nhưng nếu các em tái phạm hành vi thì cũng cần có biện pháp xử lí nghiêm khắc. Tình thương và trách nhiệm là phương thuốc hiệu nghiệm nhất ngăn chặn BLHĐ.

C. Kết bài:

Vì một môi trường học đường lành mạnh, HS hãy NÓI KHÔNG VỚI BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG. Mỗi người lớn trong gia đình phải là một tấm gương cho con em noi theo.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Bài tập 1:

a/ Trái đất đang phải đối mặt với rất nhiều vấn nạn trong đó có rác thải nhựa đã và đang làm cho môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng. Hãy nêu suy nghĩ của em về vấn đề ấy.

b/ Điện thoại di động là một trong những phương tiện thông tin liên lạc hữu ích của con người hiện nay. Thế nhưng, một bộ phận học sinh lại sử dụng nó chưa đúng cách, với mục đích chưa tốt. Trình bày suy nghĩ của me về hiện tượng trên.

Hs thảo luận nhóm, lập dàn ý chi tiết và trình bày.

Gv chốt kiến thức.

Bài tập 1:

a.

Đặt vấn đề

+ Dẫn dắt vào vấn đề rác thải nhựa đang gây ô nhiễm nghiêm trọng.

Giải thích:

Rác thải nhựa là những đồ dùng bằng nhựa như ống hút, núi nilông, hộp xốp mà con người đã sử dụng một lần hoặc hai ba lần sau đó vất đi trong những thùng rác hoặc ven đường.

Thực trạng & biểu hiện

Rác thải nhựa có mặt ở khắp nơi từ công viên, trường học, bệnh viện đặc biệt là trong các khu chợ.

Học sinh thường xuyên mua trà sữa đựng trong những chiếc hộp nhựa, sữa chua hay đồ ăn vặt đựng trong các hộp xốp. Sau khi ăn và uống xong, liền quăng vào thùng rác hoặc ngăn bàn.

Những bà nội trợ sử dụng rất nhiều tui nilông để đựng rau củ, đồ ăn khi đi chợ và khi túi đã dơ sẽ quăng vào thùng rác.

Nguyên nhân

Do những đồ dùng bằng nhựa đã trở nên quá phổ biến với người tiêu dùng bởi sự tiện lợi và giá thành khá rẻ.

Hiểu biết của chúng ta về chất thải nhựa còn quá kém

Do trình độ công nghệ còn nhiều lạc hậu, công nghệ tái chế và xử lý chất thải còn lạc hậu.

Nhiều người dân còn ham lợi nhuận.

Hậu quả

Trực tiếp ảnh hưởng tới sức khoẻ cũng như môi trường sống của con người.

Làm ô nhiễm nguồn nước, không khí, thoái hoá đất

Làm ảnh hưởng tới nguồn thuỷ hải sản.