Kiến thức tổng quan về hồi ký là gì và tác phẩm tiêu biểu

Hồi kí là một thể loại thường thấy trong văn học hiện nay mà chắc chắn ai cũng đã từng đọc qua. Vậy hồi kí là gì? Có những thể loại như thế nào? Cuốn hồi kí nào mà bạn không nên bỏ qua? Cùng giải đáp những câu hỏi trên với Trang Tài Liệu trong bài viết dưới đây các bạn nhé!

Hồi kí là gì?

Ký có nghĩa là gì?

Trong từ điển Tiếng Việt, “kí” hay “ký” được định nghĩa là một thể văn tự sự viết về người thật việc thật nào đó và phải có tính chất thời sự, trung thành với hiện thực đến mức tuyệt đối”.

Trong khi đó, từ điển thuật ngữ văn học lại xác định “ký” là một loại hình văn học trung gian khi nó nằm giữa ranh giới của báo chí và văn học, gồm nhiều thể văn xuôi hoặc tự sự.

Từ điển văn học cũng xác định “ký” được dùng để phản ánh sự vật và con người có thật ở trong cuộc sống, tính chính xác tuyệt đối là đặc trưng cơ bản của thể loại ký. Do vậy, sức hấp dẫn và thuyết phục của ký một phần lớn là do chính sự việc được phản ánh chân thật trong tác phẩm. So với tiểu thuyết hay truyện ngắn thì ký phản ánh nhanh chóng, chính xác và linh hoạt hơn cuộc sống”.

Còn theo lý luận của văn học thì “ký là một thể loại rất cơ động, linh hoạt và nhạy bén trong việc phản ánh hiện thực ở thể trực tiếp nhất, những nét sinh động và tươi mới nhất. Tác phẩm ký không chỉ có khả năng đáp ứng được những yêu cầu bức thiết của thời đại này mà nó còn giữ được tiếng nói vang xa, sâu sắc của nghệ thuật trong nhiều năm về sau.”

Vậy thể loại hồi kí là gì?

Về khái niệm của hồi kí thì có rất nhiều ý kiến trái chiều nhau nhưng đều khá thống nhất ở những điểm cơ bản như sau. Hồi kí là để tái hiện quá khứ của người thật, việc thật và tác giả sẽ chính là người trong cuộc hoặc chứng kiến điều đó.

Trong Từ điển văn học, Lại Nguyên  n đã viết: “Tác phẩm hồi kí là một thiên trần thuật từ ngôi kể của tác giả (“tôi” tác giả, không phải “tôi” hư cấu trong một số tiểu thuyết, truyện ngắn), kể lại những sự kiện có thực trong quá khứ mà tác giả đã được tham dự hoặc chứng kiến tận mắt”.

Nhóm tác giả của giáo trình Lí luận văn học lại cho rằng: “Hồi kí với đặc điểm cơ bản là chủ thể trần thuật phải là người trong cuộc sẽ kể lại những sự việc từng xảy ra trong quá khứ”. Còn theo Hà Minh Đức: “Hồi kí là những trang giấy được ghi chép lại dựa trên sự hồi tưởng những sự việc đã lùi vào quá khứ. Viết hồi kí là để đáp ứng những nhu cầu của hiện tại bằng những câu chuyện kể về người thật, việc thật của ngày hôm qua, do chính người kể chứng kiến hay được tham gia vào sự việc”.

Như vậy, hồi kí có thể được hiểu là một dạng thức thuộc loại hình kí. Hồi kí kể lại những sự kiện đã từng xảy ra ở thời quá khứ mà tác giả là người được tham dự hay chứng kiến. Nội dung được phản ánh trong hồi kí thường mang tính xác thực rất cao. Bởi đó là những sự việc và con người để lại 1 ấn tượng sâu sắc, gắn với kỉ niệm riêng nhưng đồng thời cũng tái hiện chân thực đời sống lịch sử – xã hội và văn hoá của một thời huy hoàng đã qua.

Hồi ký tiếng Anh là gì?

Hồi ký được diễn tả bằng rất nhiều từ tiếng Anh nhưng được sử dụng phổ biến hơn cả là “Memoir”. Bạn hãy sử dụng từ sao cho đúng ngữ cảnh để tránh gây hiểu lầm đối với người nghe nhé!

Có những thể loại hồi kí nào?

Theo nghiên cứu của những nhà văn phương Tây thì hồi ký được phân thành nhiều tiểu loại nhỏ khác nhau như là hồi ký của các nhà văn, hồi ký của các chính khách kể về cả cuộc đời hoạt động chính trị hay hồi ký của các tác giả là chứng nhân lịch sử cho một sự kiện chính trị xã hội quan trọng nào đó đã từng xảy ra.

Nhưng thường thấy nhất là hồi kí của các nhà văn, nhà thơ hoặc các nhà lí luận phê bình văn học vì họ thường viết hồi ký khi mà cuộc đời nghệ thuật của họ đã trải qua cả một chặng đường dài và sắp sửa đến hồi kết thúc, nay lại có nhu cầu muốn ghi chép lại những kỷ niệm và suy nghĩ về đời văn chương của mình.

Ý nghĩa hồi kí là gì?

•  Biểu thị thái độ của tác giả đối với những sự kiện, nhân vật được miêu tả trong hồi ký bằng cách lựa chọn và nhấn mạnh những khía cạnh có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với họ.
•  Hé mở cho người đọc rõ ràng hơn về cái tôi trong con người của mỗi nhà văn.  Nơi gia đình và ngoài xã hội, từ lúc ra đời, qua các giai đoạn của đời sống riêng tư và nghiệp văn, nhân cách cũng như các thiên hướng đã được hình thành, nảy nở và phát triển thế nào, cũng như bộc bạch  một số vấn đề văn học bức xúc đã đeo đẳng nhà văn suốt cuộc đời qua những thăng trầm.
•  Ghi lại toàn bộ quá trình đến với nghề văn của những cây bút làm báo, làm văn chuyên nghiệp. Thân phận biết bao khốn khó, tủi nhục và nghèo túng của những người cầm bút trong thời kỳ đô hộ hiện lên thật là sinh động. Có tài, ấp ủ nhiều hy vọng về sự nghiệp văn chương nhưng vì miếng cơm manh áo, họ phải bán chữ kiếm sống mà tài năng nhiều khi bị thui chột.

Hướng dẫn cách viết hồi ký

Chìa khóa để biết cách viết hồi ký đó là chia nó thành các bước nhỏ hơn cho dễ làm. Cụ thể các bước như sau:

Bước 1: Xác định lại với câu hỏi “Vì sao?”

Để viết một cuốn hồi ký có thể là một công việc rất khó khăn. Nếu bạn càng rõ ràng hơn về lý do tại sao bạn đang làm điều đó thì bạn sẽ càng có nhiều động lực để có thể hoàn thành nó. Lý do để bạn viết hồi ký có thể là:

• Để lại một di sản nào đó cho con cháu sau này
• Để lại di sản cho doanh nghiệp hoặc là tổ chức của bạn
• Chia sẻ những bài học có giá trị, sự khôn ngoan và tinh tế với những người đang trải qua những gì mà bạn đã từng
• Chữa lành vết thương hoặc hiểu rõ được chính bản thân mình

Những lý do để bạn bắt tay vào viết một cuốn hồi ký là rất lớn và đa dạng. Do đó, biết được mục đích cũng như lý do của riêng bạn sẽ cung cấp cho bạn thêm được niềm cảm hứng cũng như cảm xúc để có thể hoàn thành cuốn hồi ký theo các mốc thời gian.

Bước 2: Lựa chọn một khoảng thời gian cụ thể

Cần xác định chính xác mốc thời gian nào trong cuộc đời mà bạn muốn viết. Một dòng thời gian xuyên suốt có thể thúc đẩy bắt đầu cũng như kết thúc câu chuyện của bạn. Những mốc thời gian này có thể như sau:

• Những năm tháng thơ ấu của bạn
• Những năm tháng bạn sinh sống ở một thành phố xa lạ nào đó
• Quãng thời gian mà bạn theo đuổi một mục tiêu hay giấc mơ của mình và đạt được nó
• Thời gian dành cho người bạn đời của mình hoặc những người thân yêu khác
• Hành trình tìm hiểu tâm linh của bạn
• Một chuyến phiêu lưu thú vị ở nước ngoài

Bước 3: Phác thảo mốc thời gian

Khi bạn đã lựa chọn được một khoảng thời gian cụ thể thì bạn cần xác định được các sự kiện lớn đã diễn ra ở dòng thời gian trên. Bạn có thể rút ra một dòng thời gian bất kỳ, cách nhau một khoảng nhất định dọc theo dòng thời gian đó. Sau đó, hãy gán nhãn cho mỗi tab cho mỗi năm, tháng hoặc ngày, phụ thuộc vào độ dài của tổng thời gian mà bạn định viết.

Bước 4: Đánh dấu những sự kiện đáng nhớ trong cuộc đời

Đánh dấu dòng thời gian với các sự kiện lớn đã từng xảy ra trong khoảng thời gian đó sẽ giúp bạn dễ dàng hơn trong quá trình viết hồi ký. Các sự kiện lớn trong cuộc đời có thể sẽ là sinh nhật, tốt nghiệp đại học, công việc đầu tiên, đến thành phố mới lập nghiệp, yêu đương, gặp gỡ kẻ thù, kết hôn, sinh con, bắt đầu kinh doanh,… Điều này sẽ cung cấp một cấu trúc thời gian liền mạch cho cuốn hồi ký của bạn.

Bước 5: Tìm một điểm chạm trong cảm xúc

Trên dòng thời gian, chắc hẳn sẽ có những bước ngoặt cảm xúc của cuộc đời mà bạn không thể quên được như. Các bạn có thể sử dụng một cuốn sổ tay trống và dán nhãn cho từng trang trang cho mỗi năm của cuộc đời bạn. Điền vào đó các sự kiện lớn đã xảy ra trong cuộc đời, bước ngoặt cảm xúc và sự kiện lịch sử ở mỗi năm. Sử dụng nó như một bản ghi thời gian về của cuộc đời bạn để viết hồi ký.

Bước 6: Tìm một chủ đề cụ thể

Nhiều người nói rằng hầu hết những câu chuyện sẽ chỉ xoay quanh hai chủ đề là tình yêu và sự thay đổi. Thế nhưng mỗi câu chuyện, bài hát, bộ phim hay câu chuyện đều có cái hay của riêng nó.

Vậy câu chuyện của bạn sẽ là gì? Chủ đề chính như thế nào? Bài học chính mà bạn đã học được từ kinh nghiệm phong phú của bản thân là gì? Chủ đề của bạn có thể sẽ là:

• Tình yêu không bao giờ mất đi và luôn luôn tồn tại
• Không bao giờ bỏ cuộc trước mọi khó khăn
• Tiếp tục hiện thực hóa ước mơ của bạn
• Bạn có thể tự chữa lành cuộc sống của mình
• Những điều nhỏ bé nhưng mang ý nghĩa đẹp trong cuộc sống

Nói tóm lại, bạn không cần phải biết rõ  chủ đề của mình để bắt đầu viết hồi ký. Thông thường, nó sẽ tự xuất hiện trong chính văn bản mà bạn viết. Tuy nhiên, đến một lúc nào đó, bạn sẽ muốn chọn 1 chủ đề cho chính của cuốn hồi ký của mình và sắp xếp lại các chi tiết của câu chuyện xung quanh chủ đề này mà thôi.

Bước 7: Bắt tay vào viết hồi ký

Khi bắt đầu viết, bạn có thể dành ra 1 khoảng thời gian nhất định mỗi ngày để viết, nó có thể chỉ là 10 phút hoặc 30 phút, không quan trọng nhưng phải là mỗi ngày.

Bạn cũng có thể tự đưa ra 1 lượng trang hoặc từ nhất định mỗi ngày. Có thể là một trang hoặc là 500 từ chẳng hạn để rèn thành thói quen. Một khi tâm trí biết nó sẽ phải viết thì nó sẽ tự động đưa ra nhiều thứ hơn để bạn viết.

Bước 8: Không cần phải viết “hồi ký”

Bạn không cần phải “ép buộc” bản thân viết một đoạn văn để tạo ra một cuốn hồi ký. Bạn hoàn toàn có thể kể chuyện của mình cho những thứ như là: Máy ghi âm, máy quay phim, chương trình phần mềm. Những thiết bị hỗ trợ này có thể tải xuống cuộc trò chuyện của bạn vào máy tính. Phần mềm sẽ biến lời nói của bạn thành văn bản. Tất cả điều này sẽ giúp bạn tiết kiệm được nhiều thời gian cũng như năng lượng để tập trung cho điều quan trọng nhất.

Bước 9: Nghĩ về cuộc sống như một hành trình vĩ đại

Nhiều tác phẩm kinh điển của các vĩ nhân đều tuân theo cấu trúc của “Hành trình anh hùng”. Đây là hành trình của một người từ bình thường ngây thơ cho đến khi khôn ngoan, tự nghi ngờ đến tự biết bản thân mình, được sinh ra từ những thử thách khó khăn trong một cuộc phiêu lưu. Đi theo công thức này sẽ cung cấp cho cuốn hồi ký của bạn một cấu trúc logic để làm những bước trên đó.

Những bài hồi ký hay mà bạn nhất định không được bỏ qua

Dưới đây là một số cuốn hồi ký kinh điển của văn học Việt Nam cũng như nước ngoài mà bạn nhất định phải đọc một lần.

Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm

Nhật kí Đặng Thùy Trâm là những ghi chép mỗi ngày của một người nữ bác sĩ  về cuộc sống nơi chiến tuyến đầy khói lửa. Cuốn nhật kí này là thế giới riêng của người trí thức nhạy cảm nhưng không hề yếu đuối, tha thiết với cuộc sống này mà không hề sợ hãi trước những gian khổ.

Ở đó ta vẫn sẽ bắt gặp những băn khoăn trăn trở trước tình yêu, trước cuộc sống phức tạp mỗi ngày, những nỗi buồn, nhớ nhung, sự cô đơn của một người con gái tuổi đôi mươi. Nhưng đồng thời cũng giúp chúng ta thấy được một ý chí vô cùng mãnh liệt, những lời nói tự động viên cảnh tỉnh bản thân, một lòng can đảm phi thường – những điều quý giá đã làm nên một thế hệ anh hùng.

Khi hơi thở hóa thinh không

Đây là cuốn tự truyện của một vị bác sĩ bị mắc phải căn bệnh ung thư phổi. Trong đó, tác giả đã chia sẻ những trải nghiệm của bản thân từ khi mới bắt đầu học ngành y, tiếp xúc với các bệnh nhân cho tới khi phát hiện ra bản thân mình bị ung thư và phải điều trị lâu dài.

Kalanithi – tác giả của cuốn hồi ký rất yêu thích văn chương nên câu chuyện của anh đã được thuật lại theo phong cách mượt mà, dung dị và tràn đầy cảm xúc. Qua đó, độc giả hiểu thêm về triết lý sống, triết lý nghề y của anh thông qua ký ức về những ngày còn là sinh viên, rồi đi thực tập, cho đến khi chính thức hành nghề phẫu thuật.

Bạn bè cũng như gia đình đã dành tặng những lời trìu mến, yêu thương nhất cho con người đáng kính trọng cả về tài năng lẫn nhân cách này. Mặc dù không thể vượt qua cơn bệnh nan y đó nhưng những thông điệp của tác giả sẽ còn khiến người đọc phải nhớ mãi.

Trịnh Công Sơn – Tôi là ai, là ai

Tác phẩm này gồm những bài viết dưới dạng kỷ niệm, cảm tưởng, hồi ức nghiên cứu về nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cùng những ca khúc đi cùng năm tháng của ông, phần lớn đều đã được công bố trên các phương tiện truyền thông đại chúng của các tác giả là nhà văn, nhà thơ, nhà báo, nhạc sĩ, họa sĩ trong và ngoài nước.

Mỗi người dưới góc nhìn của riêng mình đã bày tỏ tình cảm, suy tư và nhận thức của bản thân mình về cuộc đời và những ca khúc bất hủ của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Chúng tôi hy vọng rằng bạn đọc sẽ cảm nhận được qua cuốn sách Trịnh Công Sơn, tôi là ai, là ai những thông tin và nhiều điều hữu ích về cuộc đời cũng như sự nghiệp của người nhạc sĩ tài hoa mà ai trong chúng ta cũng vô cùng yêu quý này.

Tôi là Malala

Đây là cuốn hồi ký nổi tiếng nói về cuộc hành trình đấu tranh cho quyền được  tiếp nhận giáo dục của một cô gái đã thay đổi cái nhìn trên thế giới. Câu chuyện có tác động mạnh mẽ của Malala sẽ mở ra trước mắt bạn một thế giới vô cùng khác, sẽ làm bạn có thêm niềm tin vào hy vọng, sự thật, phép màu cũng như là khả năng rằng một người trẻ tuổi hoàn toàn có thể truyền cảm hứng và tạo ra những thay đổi trong cộng đồng mình sống và xa hơn nữa là trên thế giới.

Cuốn tự truyện ấn tượng và vô cùng xúc động về tinh thần nữ quyền mạnh mẽ, về cuộc đấu tranh không ngơi nghỉ cho quyền được giáo dục của một cô gái trẻ chắc chắn sẽ khiến bạn cảm thấy khâm phục nghị lực cố gắng của cô ấy.

Hy vọng rằng những thông tin chi tiết mà chúng tôi cung cấp trên đây đã giúp bạn đọc hiểu được hồi kí là gì cũng như những cuốn hồi ký hay mà ai cũng cần phải đọc một lần trong đời! Đừng quên theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều khái niệm hấp dẫn khác.