Giáo Án Ngữ Văn 7 Học Kỳ 1 Theo Công Văn 5512

Ngày soạn:

Ngày dạy:

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

- Cảm nhận và hiểu được những tình cảm sâu sắc của cha mẹ đối với con cái từ tâm trạng của một người mẹ trong đêm trước ngày khai trường của con ; ý nghĩa lớn lao của nhà trường đối với cuộc đời mỗi người, nhất là đối với tuổi thiếu niên và nhi đồng.

- Nắm được lời văn biểu hiện tâm trạng người mẹ đối với con trong văn bản.

2. Năng lực

- Năng lực trình bày suy nghĩ, nêu và giải quyết vấn đề

- Năng lực hợp tác, trao đổi, thảo luận về SẢN PHẨM DỰ KIẾN

- Phát triển năng lực giao tiếp, năng lực giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình học bài

- Năng lực biết làm và làm thành thạo công việc, năng lực sáng tạo và khẳng định bản thân

- Năng lực phân tích ngôn ngữ ,giao tiếp ...

- Năng lực làm bài tâp. ,lắng nghe ,ghi tích cực ...        

- Năng lực làm việc độc lập , trình bày ý kiến cá nhân.

- Năng  lực giải quyết tình huống, năng lực phát hiện, thể hiện chính kiến, giao tiếp, năng lực biết làm thành thạo công việc được giao, năng lực thích ứng với hoàn cảnh

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên: Bài soạn, SGK, SGV, CKTKN, máy chiếu, bảng phụ, tài liệu tham khảo.

2. Đối với học sinh: SGK, VBT, soạn bài theo câu hỏi SGK, chuẩn bị theo phiếu học tập đã hướng dẫn ở nhà.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Giới thiệu chung  

 a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả và tác phẩm

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV đặt câu hỏi : Tác giả của văn bản này là ai?

+ Em biết gì về xuất xứ của văn bản: Cổng trường mở ra"?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Tác giả:

- Nhà văn Lý Lan sinh ngày 16 tháng 7 năm 1957(59 tuổi) tại Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Quê mẹ ở xứ vườn trái cây Lái Thiêu, quê cha ở huyện Triều Dương, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc.

- Lý Lan học Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, và cao học (M.A.) Anh văn ở Đại học Wake Forest (Mỹ).

- Bà là giáo viên tiếng Anh, nhà ăn, nhà thơ, và là một dịch giả nổi tiếng với truyện Harry Potter bản tiếng Việt.

- Lý Lan lập gia đình với Mart Stewart, một người Mỹ và hiện định cư ở cả hai nơi, Hoa Kỳ và Việt Nam.

- Bà có rất nhiều tác phẩm viết cho lứa tuổi học trò như: Tập truyện thiếu nhi “Ngôi Nhà Trong Cỏ” (NXB Kim Đồng, Hà Nội, 1984) được giải thưởng văn học thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam; “Bí mật giữa tôi và thằn lằn đen” (NXB Văn Nghệ - 2008).

- Tùy bút “Cổng trường mở ra” của nhà văn Lý Lan được in trên báo “Yêu trẻ” -  TP.HCM số 166 ngày 1/9/2000. Khi bắt đầu chương trình cải cách, lập tức, “Cổng trường mở ra” được chọn làm bài giảng đầu tiên trong sách Ngữ văn lớp 7 (khoảng 2002, 2003). Khi đó, nhà văn Lý Lan đang du học nước ngoài.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Giới thiệu chung  

1. Tác giả: Lý Lan

- Sinh ngày 16 tháng 7 năm 1957(59 tuổi) tại Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.

2. Tác phẩm

- Trích từ báo Yêu trẻ số 166 TPHCM ngày 1/9/2000.

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV hd đọc: giọng dịu dàng, chậm rãi, đôi khi thì thầm, thể hiện được tình cảm tha thiết, tâm trạng bâng khuâng, xao xuyến của người mẹ trong đêm không ngủ được.

- GV đọc 1 đoạn, HS đọc nối tiếp đến hết.

?Tìm và giải nghĩa một số từ biểu hiện tâm trạng của mẹ và con trong văn bản.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS nhận xét. GV sửa chữa.

- Chú thích: háo hức, bận tâm, nhạy cảm.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Đọc- chú thích

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi : Từ văn bản đã đọc, hãy tóm tắt đại ý của bài văn bằng 1 câu ngắn gọn?

?Xác định bố cục VB? Nêu nội dung từng phần?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Văn bản viết về tâm trạng của người mẹ trong đêm không ngủ trước ngày khai trường đầu tiên của con.

?Nội dung của văn bản đề cập đến vấn đề gì? Thuộc kiểu văn bản nào đã học ở kì II-lớp 6? Hãy nhắc lại đặc trưng của văn bản ấy?

- Đề cập đến vai trò của giáo dục, quan hệ giữa gia đình, nhà trường và trẻ em.

- Đó là văn bản nhật dụng (đề cập đến những vấn đề vừa quen thuộc vừa gần gũi hàng ngày, vừa có ý nghĩa lâu dài, trọng đại mà tất cả chúng ta cùng quan tâm hướng tới).

- P1: từ đầu -> đi ngủ sớm: những  tình cảm dịu ngọt người mẹ dành cho con.

- P2: còn lại: tâm trạng của người mẹ trong đêm trước con vào lớp 1. 

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

2. Thể loại, bố cục

*Thể loại: văn bản nhật dụng.

*Bố cục: 2 phần

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích

a) Mục tiêu: HS phân tích văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu : Chia lớp thành 3 nhóm để thảo luận

Nhóm 1: Tìm hiểu Tình cảm của mẹ dành cho con được thể hiện qua những hành động nào?

Nhóm 2: Tìm hiểu về tâm trạng của con trước ngày khai trường

Nhóm 3: Tìm hiểu về tâm trạng người mẹ trong đêm trước ngày khai trường của con?

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

?Vào hôm trước ngày khai trường đầu tiên của con, người mẹ đã làm những công việc gì?

Trong đêm trước ngày khai trường đầu tiên của con, người mẹ trằn trọc không ngủ được, tại sao?

? Tìm những chi tiết biểu hiện tâm trạng rất khác nhau của người mẹ và đứa con trong đêm trước ngày khai trường?

?Người mẹ đã trằn trọc suy nghĩ về những điều gì?

?Từ suy nghĩ ấy người mẹ đã hồi tưởng về điều gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Nhóm 1:

• Trìu mến quan sát những việc làm của cậu bé lớp 1

(giúp mẹ thu dọn đồ chơi từ chiều, háo hức về việc ngày mai thức dậy cho kịp giờ...)

+ Vỗ về để con ngủ, đắp mền cho con, buông mùng, ém góc cẩn thận.

- Xem lại những thứ đã chuẩn bị cho con ngày đầu tiên đến trường.

Nhóm 2:

Nhóm 3:

- Cái ấn tượng khắc sâu mãi mãi trong lòng 1 con người về cái ngày " hôm nay tôi đi học " ấy, mẹ muốn nhẹ nhàng cẩn thận và tự nhiên ghi vào lòng con.

- Mẹ nghe nói ở  Nhật...

- Cứ nhắm mắt lại là dường như vang lên tiếng...

- Mẹ còn nhớ sự nôn nao, hồi hộp khi cùng...

->Hồi tưởng lại kỉ niệm sâu đậm, không thể nào quên của bản thân về ngày đầu tiên đi học.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV cung cấp thêm thông tin về tác giả Lý Lan: Nhà văn Lý Lan tâm sự: “Đó là một bài văn tôi viết khoảng mười năm trước, lúc cháu tôi sắp vào lớp một. Tôi chứng kiến tất cả sự chuẩn bị và cảm thông nỗi lòng của em tôi. Chị em tôi mồ cô mẹ khi còn quá nhỏ, các em tôi không hề có niềm hạnh phúc được mẹ cầm tay dẫn đến trường. Hình ảnh đó là nỗi khao khát mà khi làm mẹ em tôi mới thực hiện được. Mãi mãi hình ảnh mẹ đưa con đến trường là biểu tượng đẹp nhất trong xã hội loài người.”

3. Phân tích

3.1. Những tình cảm dịu ngọt mẹ dành cho con

- Trìu mến quan sát những việc làm của con

- Vỗ về để con ngủ, xem lại những thứ đã chuẩn bị cho con ngày đầu tiên đến trường.

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi : Ngày khai trường ở Nhật bản diễn ra ntn? Em nhận thấy ở nước ta ngày khai trường có diễn ra như vậy không? Hãy miêu tả 1 vài chi tiết mà em cho là ấn tượng nhất trong ngày khai trường mà em đã tham gia?

? Câu văn nào trong bài nói về tầm quan trọng của nhà trường đối với thế hệ trẻ?

?Em cũng hiểu thêm gì về vai trò của nhà trường đối với cuộc đời mỗi người?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- HS phát biểu ý kiến theo SGK /7              

- Tự do so sánh ngày khai trường ở nước ta...

GV: dù ở đâu, nước nào, cả xã hội, cộng đồng đều quan tâm đến giáo dục, đều đầu tư cho giáo dục, coi giáo dục là quốc sách hàng đầu...

- Ai cũng biết rằng mỗi sai lầm trong giáo duc sẽ ảnh hưởng đến cả một thế hệ mai sau và sai lầm một li có thể đưa thế hệ ấy đi chệch cả hàng dặm sau này.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV bình: Câu văn khẳng định vai trò quan trọng, to lớn hàng đầu của giáo dục, giáo dục không được phép sai lầm vì giáo dục đào tạo con người - những người quy định tương lai của đất nước. Thành ngữ "Sai 1 li, đi 1 dặm" được vận dụng khéo léo để thấy rõ sự  tai hại, hậu quả nghiêm trọng của sai lầm trong gd: 1 li - 1 dặm.

3.2. Tâm trạng của người mẹ trong đêm không ngủ được

- Trằn trọc, thao thức, bâng khuâng, xao xuyến.

- Suy nghĩ về việc làm cho ngày đầu tiên con đi học thật sự có ý nghĩa.

- Hồi tưởng lại kỉ niệm sâu đậm, không thể nào quên của bản thân về ngày đầu tiên đi học.

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

Qua những chi tiết trên, em cảm nhận được gì về người mẹ?

?Có phải người mẹ đang trực tiếp nói với con không?Theo em người mẹ đang tâm sự với ai? Cách viết này có tác dụng gì?

?Nhận xét gì về PTBĐ được sử dụng trong đoạn văn?

   A. Tự sự + Miêu tả

   B. Miêu tả + Biểu cảm (Chọn B).

   C. Tự sự + Biểu cảm

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Thảo luận nhóm bàn - 2 phút

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Người mẹ không trực tiếp nói với con mà thực ra là đang tâm sự với chính mình như những dòng nhật ký...

->Như những dòng nhật ký nhỏ nhẹ, tâm tình, sâu lắng, tác giả đã miêu tả và làm nổi bật tâm trạng người mẹ. Người viết đi vào thế giới tâm hồn của người mẹ để miêu tả 1 cách tinh tế những bâng khuâng, xao xuyến; những nôn nao, hồi hộp của người mẹ trong đêm trước ngày khai trường của con; những điều mà nhiều khi không thể nói trực tiếp được.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV bình : bằng cách viết nhẹ nhàng, tinh tế, giàu chất trữ tình sâu sắc, tác giả Lí Lan đã diễn tả những cảm xúc sâu sắc, mãnh liệt của người mẹ; vẻ đẹp cao quý của tình mẫu tử của người mẹ đối với con - Đó cũng là tình cảm của tất cả các bà mẹ Việt Nam.

?Kết thúc văn bản, người mẹ nói: "Bước qua cổng trường...", em hiểu "điều kỳ diệu" được nói đến ở đây là gì?

- Điều hay lẽ phải, đạo lý làm người

- Tri thức, hiểu biết về mọi lĩnh vực trong cuộc sống đầy lý thú, hẫp dẫn, kỳ diệu mà con chưa từng biết.

- Thời gian kỳ diệu của tình thầy trò, tình bạn,

- Thời gian của ước mơ hi vọng, niềm tin, ý chí, nghị lực và có thể cả những thất bại, đắng cay... giúp ta thành người ...

?Câu nói của người mẹ thể hiện tình cảm, thái độ ntn của người mẹ đối với nhà trường?

- Tự hào, tin tưởng, khẳng định vai trò của giáo dục

- Từ câu chuyện về ngày khai trường ở Nhật, suy nghĩ về vai trò của giáo dục đối với thế hệ tương lai.

GV bình: 

- Từ mái ấm gđ, tuổi thơ được chắp cánh đến mái trường thân yêu, các em có thầy cô, lớp học, bạn bè... được chăm sóc, dạy dỗ. Từng ngày chúng ta lớn lên, ngày càng vững vàng trong cuộc sống, trưởng thành về nhân cách, trí tuệ rồi lại đươc chắp cánh bay cao, bay xa trong cuộc đời... Tất cả những điều đó đều được vun trồng từ thời gian kì diệu, nhà trường.Điều đó lí giải tại sao ngay từ xa xưa ông cha ta đã đề cao vai trò của gd, của thầy cô: " Không thầy...

Hay bà mẹ Mạnh Tử đã liên tục chuyển  nhà để tìm cho con môi trường sống thích hợp: đó chính là gần trường học - môi trường giáo dục tốt.

- Có lẽ chính bởi được viết lên bằng yêu thương và khát khao yêu thương được mẹ cầm tay đến trường mà “Cổng trường mở ra” chất chứa biết bao xúc cảm. Những câu văn chân thành xúc động như để tâm sự với đứa con bé bỏng, lại như đang nói với chính mình. Nhưng cao hơn nữa, nhà văn muốn khẳng định giá trị của giáo giục đối với một con người và với cả xã hội như bà nói: “Một con người được sinh ra, nuôi dưỡng, thương yêu, và được học hành, là nền tảng của văn minh con người. Cổng trường mở ra trên nền tảng đó, bảo đảm quyền căn bản của mọi đứa trẻ, khẳng định trách nhiệm của mọi người lớn.

->Nhà trường có vai trò vô cùng to lớn đối với cuộc sống của mỗi con người.

->Tình mẹ yêu con sâu đậm

- Lựa chọn hình thức tự bạch như những dòng nhật kí của người mẹ nói với con, tác giả đã miêu tả tâm trạng nhân vật tinh tế, phù hợp.

=>Chất trữ tình biểu cảm sâu lắng.

Hoạt động 4: Hướng dẫn tổng kết

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi Khái quát những nét nghệ thuật đặc sắc được sử dụng trong văn bản?

?Nêu những từ ngữ quan trọng trong ghi nhớ?

Nội dung chủ yếu của văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Hình thức tự bạch

- Ngôn ngữ biểu cảm

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

HS đọc ghi nhớ SGK/9

4. Tổng kết

 4.1. Nghệ thuật

- Hình thức tự bạch

- Ngôn ngữ biểu cảm

4.2. Nội dung- Ý nghĩa:

Thể hiện tấm lòng của mẹ đối với con đồng thời nêu lên vai trò to lớn của nhà trường đối với mỗi con người.

4.3. Ghi nhớ: SGK/ 9

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi : GV y/c HS bài tập 1 (SGK/ 9)

- G tổ chức cho H phát biểu suy nghĩ của mình.

- GV chốt: mỗi người có 1 dấu ấn sâu đậm riêng nhưng  ngày khai trường đầu tiên thường để lại dấu ấn sâu đậm nhất.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- Báo cáo kết quả chuẩn bị ở nhà

- Bài HS đã gửi qua trường học kết nối

- Chọn khoảng 3 bài tiêu biểu chiếu lên màn hình

- HS khác nhận xét về hình thức và nội dung viết đoạn văn

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

- GV chốt động viên

III. Luyện tập

Bài tập1 (SGK/9)

Bài tập 2 (SGK/9)

GV hướng dẫn HS viết từ ở nhà viết đoạn văn.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

- GV yêu cầu :

  Nhóm 1, 2, 3 đóng tiểu phẩm 5 phút về cảnh ngày đầu tiên đi học

Nhóm 4, 5, 6 sưu tầm 3 bài hát về thầy cô, mái trường, biểu diễn tập thể thi giữa các nhóm

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

- HS nhận xét

- GV chốt động viên khuyến khích bằng lời khen

Hoạt động của giáo viên  và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả và tác phẩm

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV đặt câu hỏi: Giới thiệu những nét cơ bản về tác giả và văn bản Mẹ tôi?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh đọc SGK và trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS trả lời theo chú thích sgk.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

- GV bổ sung: A-mi-xi sinh 31/10/1846 trên bờ biển tây bắc nước Ý,  mất :12/3/1902.

+Vào quân đội, là sĩ quan chưa đầy 20 tuổi.

+ Hai năm sau, chiến tranh kết thúc ông dời quân ngũ đi du lịch nhiều nước.

+ 1891: tham gia Đảng XH Ý, chiến đấu cho công bằng xã hội, vì hạnh phúc của nhân dân lao động.

+ Cuốn "Những tấm ..." là tp nổi tiếng nhất trong sự nghiệp sáng tác của ông. Cuốn sách gồm nhiều mẩu chuyện có ý nghĩa giáo dục sâu sắc.

I. Giới thiệu chung

1.Tác giả

- A-mi-xi ( 1846-1908).

- Nhà văn Ý

2.Tác phẩm

- Mẹ tôi  trích trong truyện Những tấm lòng cao cả, xuất bản 1886.

Hoạt động 2: Đọc - hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

-Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

-GV đặt câu hỏi: Văn bản đọc như thế nào cho phù hợp?

- GV đặt câu hỏi

 GV đặt câu hỏi: Giải nghĩa từ: Khổ hình, vong ân bội nghĩa, bội bạc. (chú thích SGK)

Xác định thể loại và PTBĐ của văn bản?

Bố cục văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS dựa vào SGK để trả lời

+ HS trả lời GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ Thể loại : viết thư

+ PTBĐ : biểu cảm.      

- Bước 4: Kết luận, nhận định:  

Nhận xét, tổng kết kiến thức

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Đọc - chú thích

2. Bố cục: 2 phần:

+ P1: Từ đầu đến vô cùng: vì sao bố phải viết thư

 + P2 Còn lại: nội dung bức

Hoạt động 3: Phân tích:

a) Mục tiêu: HS phân tích văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi: Văn bản "Mẹ tôi" giới thiệu nguyên nhân và mục đích người bố viết thư cho con trai, đó là gì.?

GV hỏi: Sáng tạo ra hoàn cảnh xảy ra câu chuyện như vậy có tác dụng ntn?

- Câu chuyện tự nhiên hơn, xúc động hơn.

+ Sáng tạo ra hoàn cảnh xảy ra câu chuyện như vậy có tác dụng ntn?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

HS tham gia thảo luận và rút ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- Nguyên nhân: En-ri-cô đã hỗn láo với mẹ khi cô giáo đến thăm.

- Mục đích: để cảnh cáo, phê phán, nghiêm khắc thái độ sai trái ấy, bày tỏ thái độ của người bố.

- Câu chuyện tự nhiên hơn, xúc động hơn.

Bước 4: Kết luận, nhận định:  

Nhận xét, chốt kiến thức

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV chuyển: Đọc xong thư của bố En-ri-cô rất xúc động. Chúng ta tìm hiểu tiếp xem trong thư bố viết những gì khiến E lại có tâm trạng như vậy.

GV chia lớp thành 6 nhóm

Thảo luận nhóm 2 bàn - 3 phút

+ Nhóm 1,2,3: Tâm trạng của người bố với E được thể  hiện qua những chi tiết nào? Em hiểu gì về tâm trạng của người bố lúc đó?

  ++ "Sự hỗn láo của con như 1 nhát dao đâm vào tim bố"

 ++ "Bố không thể nén được cơn tức giận đối với con"

 ++ " Con mà lại .... mẹ con ư"

 ++ " Thật đáng xấu hổ ... đó"

->Sử dụng phép so sánh diễn tả sự đau đớn, buồn giận và thất vọng đến tột độ trước sự hỗn láo của đứa con.

GV bình: đối với người cha, việc En-ri-cô thiếu lễ độ với mẹ là 1 việc không thể chấp nhận và tha thứ. Đó là biểu hiện của sự vong ân, bội nghĩa, sự xúc phạm đến tình cảm thiêng liêng của người mẹ dành cho con.

+ Nhóm 4,5,6: Thông qua lời nói của bố, hình ảnh người mẹ được hiện lên qua những chi tiết nào? Người bố muốn nhắn nhủ tới E những gì về mẹ? Em cảm nhận ntn về người mẹ của En ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS tham gia thảo luận và rút ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

  + Nhóm 1,2,3:

  ++ "Sự hỗn láo của con như 1 nhát dao đâm vào tim bố"

 ++ "Bố không thể nén được cơn tức giận đối với con"

 ++ " Con mà lại .... mẹ con ư"

 ++ " Thật đáng xấu hổ ... đó"

->Sử dụng phép so sánh diễn tả sự đau đớn, buồn giận và thất vọng đến tột độ trước sự hỗn láo của đứa con.

GV bình: đối với người cha, việc En-ri-cô thiếu lễ độ với mẹ là 1 việc không thể chấp nhận và tha thứ. Đó là biểu hiện của sự vong ân, bội nghĩa, sự xúc phạm đến tình cảm thiêng liêng của người mẹ dành cho con.

+ Nhóm 4,5,6:

  ++ Mẹ đã phải thức suốt đêm... mất con...

  ++ Mẹ sẵn sàng bỏ 1 năm Hp... cứu sống con

  ++ Ngày buồn thảm nhất... Con mất mẹ.

  ++ Con sẽ mong ước thiết tha được... của mẹ

yên tĩnh...

  ++ Tâm hồn con luôn bị khổ hình...

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

Nhận xét, chốt kiến thức

+ GV hỏi: Nêu cảm nhận của em về 2 câu văn : " Tình yêu thương kính trọng cha mẹ... chà đạp lên tình yêu thương đó"?

HS tự bộc lộ

GV bình: người mẹ có vai trò hết sức lớn lao trong cuộc đời mỗi con người: Sinh thành, dưỡng dục, chăm sóc; là chỗ dựa nâng đỡ con suốt cả cuộc đời ….

?Từ thái độ hết sức nghiêm khắc đó, người bố đã nói gì với con? Em hiểu người bố muốn nhắc nhở, khuyên nhủ E điều gì?

- Không bao giờ con được tái phạm.

- Không bao giờ con được thốt ra một lời nói năng với mẹ .... hãy cầu xin mẹ... bố thà không có con ...

→ Nhắc nhở, khuyên nhủ con; thành khẩn xin lỗi mẹ, cầu xin sự tha thứ, giữ đúng đạo làm con

NV3:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

+ GV đặt vấn đề: Theo em tại sao trong thư, người bố rất tức giận, nghiêm khắc phê phán cũng nhưng trong bức thư người bố luôn lặp lại những lời lẽ: “En-ri- cô của bố ạ; En-ri- cô  à! En - ri - cô này; Bố rất yêu con, con là niềm hi vọng tha thiết nhất trong đời bố ..”

Dùng những lời lẽ như vậy, có tác dụng gì?

+ Qua đó giúp em hiểu thêm điều gì về người bố của E?

+ NX về cách sử dụng hình ảnh, lời lẽ giọng điệu qua đoạn văn vừa phân tích? Tác dụng của những BPNT ấy?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

+ HS suy nghĩ trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo thảo luận

Làm cho lời lẽ trong bức thư (trở nên) nghiêm khắc dứt khoát nhưng vẫn trìu mến, tha thiết, tràn đầy tình yêu thương; Giọng người bố trỏ nên thiết tha tâm tình, thủ thỉ, lời giáo huấn cứ thấm sâu vào tâm hồn con.

- Lời văn biểu cảm vừa mạnh mẽ, dứt  khoát vừa tha thiết nhẹ nhàng  đầy thuyết phục, hình ảnh so sánh, có ý nghĩa tượng trưng.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

3. Phân tích

3.1.Hoàn cảnh người bố viết thư

- Nguyên nhân: En-ri-cô đã hỗn láo với mẹ khi cô giáo đến thăm.

- Mục đích: để cảnh cáo, phê phán, nghiêm khắc thái độ sai trái ấy , bày tỏ thái độ của người bố.

3.2. Nội dung bức thư của người bố

- Tức giận, đau đớn đến tột cùng, nghiêm khắc phê phán En-ri-cô.

- Chi tiết khắc họa người mẹ tận tụy.

- Công lao to lớn, tấm lòng cao cả và vai trò quan trọng, không thể thiếu của người mẹ trong cuộc đời con.

- Mẹ là người dịu dàng, hiền hậu, giàu đức hi sinh, yêu thương con sâu nặng.

- Khẳng định: tình yêu thương, kính trọng cha mẹ là tình cảm thiêng liêng hơn cả.

→Nhắc nhở, khuyên nhủ con; thành khẩn xin lỗi mẹ, cầu xin sự tha thứ, giữ đúng đạo làm con

→Yêu thương con sâu sắc

- Lời văn biểu cảm vừa mạnh mẽ, dứt  khoát vừa tha thiết nhẹ nhàng  đầy thuyết phục, hình ảnh so sánh, có ý nghĩa tượng trưng.

Hoạt động 4: Tổng kết

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi: Em hãy khái quát giá trị nghệ thuật của văn bản?

+ Em hãy nêu nội dung, ý nghĩa của văn bản?

+ Nêu những từ quan trọng trong phần ghi nhớ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

HS dựa vào bài học trả lời

HS đọc ghi nhớ và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS trả lời

+ Sáng tạo tình huống

+ Thể loại viết thư với phương thức biểu cảm

+ Sử dụng chi tiết hình ảnh đặc sắc về người mẹ

+ Vai trò của người mẹ vô cùng quan trọng trong gia đình.

 + Tình yêu thương, kính trọng cha mẹ là tình cảm thiêng liêng nhất đối với mỗi con người.

HS đọc ghi nhớ /12

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Sáng tạo tình huống

- Thể loại viết thư với phương thức biểu cảm

- Sử dụng chi tiết hình ảnh đặc sắc về người mẹ

4.2. Nội dung- Ý Nghĩa

- Vai trò của người mẹ vô cùng quan trọng trong gia đình.

 - Tình yêu thương, kính trọng cha mẹ là tình cảm thiêng liêng nhất đối với mỗi con người.

4.3. Ghi nhớ ( SGK/12)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

+ GV đặt câu hỏi: em hãy so sánh 2 văn bản “Cổng trường mở ra” và “Mẹ tôi”

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

III. Luyện tập

*Giống:

- Sử dụng PTBĐ trực tiếp: Biểu cảm

- Khẳng định tình cảm yêu thương sâu nặng của mẹ đối với con.

*Khác:

-  Cổng trường...→ kí

-  Mẹ tôi → thể loại viết thư

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ đặt câu

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

- GV nhận xét

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả và tác phẩm

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS: Dựa vào chú thích SGK hãy nêu những nét chính về tác giả, tác phẩm?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, đọc mẫu.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

+ Tác giả: Khánh Hoài (Bút danh khác: Bảo Châu)
Tên Khai sinh: Đỗ Văn Xuyền, sinh ngày 10 tháng 7 năm 1937. Quê gốc: xã Đông Kinh, Đông Hưng, Thái Bình. Nơi ở hiện nay: thành phố Việt Trì. Tốt nghiệp Đại học sư phạm (khoa sinh ngữ). Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam (1981).

 + Tác phẩm: đạt giải nhì trong cuộc thi thơ văn viết về quyền trẻ em – 1992 .

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả : Khánh Hoài

2. Tác phẩm: đạt giải nhì trong cuộc thi thơ văn viết về quyền trẻ em – 1992

Hoạt động 2: Đọc - hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV hướng dẫn đọc: giọng trầm buồn, xúc động thể hiện rõ tâm trạng mỗi nhân vật. (Lưu ý phân biệt giọng kể chuyện và giọng đối thoại.)

- GV đặt câu hỏi: Văn bản có những sự việc chính nào? Hãy tóm tắt ngắn gọn các sự việc ấy.

- GV đặt câu hỏi: Truyện kể theo ngôi thứ mấy? Việc lựa chọn ngôi kể này có tác dụng gì?

- GV hỏi: Truyện viết về ai? Về việc gì? Ai là nhân vật chính trong truyện? Vì sao?

- GV đặt câu hỏi: Truyện kể theo ngôi thứ mấy? Việc lựa chọn ngôi kể này có tác dụng gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-> Tâm trạng của 2 anh em Thành Thuỷ đêm hôm trước và sáng hôm sau khi mẹ giục con chia đồ chơi.

+ Hai anh em chia đồ chơi.

+ Thành đưa Thuỷ đến trường chia tay cô giáo và các bạn.

+ Hai anh em trong cảnh chia tay

->  Đúng vì văn bản đề cập đến vấn đề về quyền trẻ em: trẻ em phải được hưởng hạnh phúc, được chăm sóc, được sống trong mái ấm gia đình, đó là vấn đề gần gũi, bức thiết trong cuộc sống ngày nay khi trong xã hội có rất nhiều gia đình li hôn để trẻ em bơ vơ ...

-> PTBĐ: tự sự + MT, BC. Tự sự là chính vì đây là 1 truyện ngắn kể lại cuộc chia tay...

-> PTBĐ: tự sự + MT, BC. Tự sự là chính vì đây là 1 truyện ngắn kể lại cuộc chia tay...

- >Truyện kể theo ngôi 1- xưng tôi là  bé Thành (người trong cuộc, trực tiếp chứng kiến, tham gia) -> Giúp tác giả thể hiện một cách sâu sắc những suy nghĩ tình cảm và tâm trạng nhân vật, làm tăng tính chân thực, xúc động, tạo sức thuyết phục, hấp dẫn đối với người đọc.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

 GV chia lớp thành các nhóm và cho các con thảo luận

- GV đặt câu hỏi: Tại sao truyện lại có tên là Cuộc chia tay của những con búp bê? Tên truyện có liên quan đến ý nghĩa của truyện không? (Gợi ý:

- Những con búp bê có chia tay không? Chúng gợi cho em suy nghĩ gì? Chúng mắc lỗi gì? Vì sao phải chia tay?

- Tên truyện gợi tình huống ntn? Khiến người đọc có ấn tượng ra sao?)

- GV yêu cầu: Em hãy xác định bố cục văn bản?

- GV đặt câu hỏi: Hoàn cảnh nào đã dẫn đến các sự việc xảy ra trong truyện?

- GV đặt câu hỏi: Tên truyện là Cuộc chia tay... nhưng thực chất trong truyện có rất nhiều cuộc chia tay đó là những cuộc chia tay nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-> Những con búp bê gợi liên tưởng đến thế giới trẻ thơ ngộ nghĩnh, đáng yêu, trong sáng, ngây thơ, vô tội .

+ Những con búp bê ấy cũng như 2 anh em Thành - Thuỷ trong sáng, vô tư, không tội lỗi gì thế mà phải chia tay nhau.

 + Tên truyện có liên quan đến ý nghĩa của truyện: Mượn câu truyện chia tay của những con búp bê để nói lên 1 cách thấm thía sự đau đớn xót xa của những đứa trẻ trong cuộc chia tay vô lý, không nên có. Tên truyện gợi 1 tình huống, gợi người đọc phải suy nghĩ, theo dõi và nó góp phần thể hiện ý đồ tư tưởng người viết muốn thể hiện.

-> GV chuẩn KT chia phần và nêu ND từng phần: 3 phần:

+ Từ đầu -> hiếu thảo như vậy: tâm trạng của Thành và Thủy lúc chia đồ chơi;

+ Tiếp -> tùm lên cảnh vật: chia tay ở trường

+ Còn lại: anh em chia tay

-> Bố mẹ Thành và Thủy ly hôn

->  Cuộc chia tay giữa bố và mẹ -> cuộc chia tay không được miêu tả trực tiếp nhưng lại đóng vai trò đầu mối dẫn đến các cuộc chia tay khác. Đó là:

+ Cuộc chia tay của những đồ chơi mà 2 anh em có.

+ Cuộc chia tay giữa Thuỷ với cô giáo và các bạn

+ Cuộc chia tay giữa 2 anh em.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

NV3

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu: Hãy tìm những chi tiết miêu tả tâm trạng 2 anh em Thành - Thủy khi mẹ bảo 2 đứa liệu mà đem chia đồ chơi ra?

- GV đặt câu hỏi: Em có nhận xét gì về cách dùng từ ngữ của tác giả? Qua đó cho thấy tâm trạng của 2 anh em lúc này ntn?

- GV hỏi: Vì sao Thành và Thuỷ có thái độ và tâm trạng như vậy?

- GV đặt câu hỏi:

(1)Bức tranh 1 SGK miêu tả điều gì? Hãy tóm tắt lại nội dung đoạn truyện đó?

(2) Trong cuộc chia đồ chơi, hai anh em đã chia nhau những đồ gì?

- GV yêu cầu: Hãy tìm những chi tiết thể hiện thái độ, tâm trạng của hai anh em?

- GV hỏi: Khi thấy anh chia 2 con búp bê Em Nhỏ và Vệ Sĩ, lời nói và hành động của Thuỷ có gì mâu thuẫn?

- GV mở rộng: Theo em có cách nào giải quyết mâu thuẫn ấy không?

- GV hỏi: Kết thúc truyện, Thuỷ đã lựa chọn cách giải quuyết  ntn? Chi tiết này gợi cho em suy nghĩ và tình cảm gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS nhận xét. GV sửa chữa.

-> Động từ, từ láy -> tâm trạng buồn khổ, đau xót, tuyệt vọng (bất lực) trước bi kịch gia đình.

Cặp đôi chia sẻ

-> Bộ tú lơ khơ, bàn cá ngựa, ốc biển, bộ chỉ màu và 2 con búp bê.

-> Lúc đầu tru tréo, giận dữ vì không muốn 2 con búp bê chia tay nhau vì từ khi về nhà, 2 con búp bê luôn thân thiết, chưa phải chia tay ngày nào.

+ Sau đó: Thuỷ lại dịu lại và cũng không đồng ý việc anh nhường hết búp bê cho mình vì như thế thì  Lấy ai gác đêm cho anh. Thương anh Thuỷ rất bối rối sau khi đã tru tréo lên giận dữ

->Sự mâu thuẫn rất tinh tế, rất trẻ thơ của Thuỷ.

-> Gia đình Thuỷ phải được đoàn tụ, 2 anh em không phải chia tay, 2 con búp bê cũng không phải xa nhau.

-> Gia đình Thuỷ phải được đoàn tụ, 2 anh em không phải chia tay, 2 con búp bê cũng không phải xa nhau.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> GV bình: các em có tâm trạng như vậy vì chia đồ chơi là giờ chia tay giữa 2 anh em đã đến. Chúng rất yêu thương nhau, không hề muốn xa nhau nhưng không thể sống cùng nhau được vì bố mẹ li hôn, con cái phải chia lìa. Đối với chúng, nhất là đứa em gái, điều này thật khủng khiếp.

-> GV bình: chi tiết này còn gợi trong lòng người đọc tình thương cảm đối với 1 em gái giàu lòng vị tha, nhân hậu: vừa thương anh, vừa thương những con búp bê. Thà mình chịu chia lìa chứ không để những con búp bê phải chia tay. Mình có thể chịu thiệt thòi để anh luôn có con vệ sĩ gác cho ngủ yên giấc mỗi đêm. Chúng ta cũng không khỏi cảm thấy đau xót, tại sao các em lại phải xa cách trong khi các em không muốn. Sự chia tay đó là rất vô lý, không nên có.

=> GV chuyển: và càng cảm động hơn khi Thành dẫn em đến chia tay lớp học, sau đó là cuộc chia tay thực sự của hai anh em -> nội dung tiết 2.

II. Đọc – hiểu VB

1. Đọc – chú thích

2. Thể loại - bố cục

-  Văn bản nhật dụng (Thể loại: truyện ngắn)

- PTBĐ: tự sự + miêu tả, biểu cảm

- Nhân vật chính: Thành - Thuỷ

- Ngôi kể: ngôi thứ nhất .

- Bố cục: 3 phần

3. Phân tích

3.1. Hoàn cảnh xảy ra các sự việc trong truyện

- Bố mẹ Thành và Thủy ly hôn

3.2. Những cuộc chia tay và tâm trạng của 2 anh em

*Cuộc chia đồ chơi

- Hình ảnh:

+ Thuỷ run lên bần bật, kinh hoàng, mắt tuyệt vọng, buồn thăm thẳm, mi sưng mọng, khóc nức nở, tức tưởi.

+ Thành: cắn chặt môi, nước mắt tuôn ướt gối.

-> Động từ, từ láy ->t âm trạng buồn khổ, đau xót, tuyệt vọng (bất lực) trước bi kịch gia đình.

2 anh em đều muốn nhường nhịn hết cho nhau

- Thuỷ không muốn 2 con búp bê xa nhau nhưng lại thương anh không có ai gác đêm cho ngủ.

→Mâu thuẫn giữa lời nói và hành động.

- Đặt Em Nhỏ cạnh Vệ Sĩ để chúng không bao giờ xa nhau.

-> Sự gắn bó bền chặt, không thể rời xa của 2 anh em.

Tiết 2

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích

a) Mục tiêu: HS phân tích văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu:

(1)Tìm những chi tiết thể hiện tâm trạng của Thuỷ khi đến trường học?

(2) Đó là tâm trạng ntn?

 (3) Vì sao sau khi nhìn ngắm khắp sân trường, Thuỷ lại bật khóc thút thít?

- GV yêu cầu HS tìm hiểu: Trước tâm trạng lưu luyến, đau khổ của Thuỷ, tình cảm của cô và các bạn dành cho Thuỷ được diễn tả như thế nào?

- GV hỏi: Chi tiết cô giáo ôm chặt lấy Thuỷ nói: “Cô biết chuyện rồi, cô thương em lắm; các bạn cùng lớp thì sững sờ… khóc thút thít” thể hiện tình cảm gì?

- GV đặt câu hỏi: Chi tiết nào trong cuộc chia tay với Thuỷ làm cô giáo bàng hoàng và chi tiết nào khiến em cảm động nhất vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nhĩ trả lời

-HS nhận xét. GV sửa chữa.

1) Cắn chặt môi, im lặng, mắt đăm đăm nhìn

+ Nức nở, thút thít...

(2) Rất buồn, lưu luyến và đau khổ.

(3)  Có lẽ trường học, lớp học, thầy cô, bạn bè là nơi ghi khắc những kỉ niệm buồn vui của tuổi thơ; là nơi đã gắn bó, thân thiết với Thuỷ. Thuỷ sẽ mãi phải xa, không còn được đi học nữa -> cảm xúc trào dâng, không muốn rời xa trường.

-> Cô : + Sửng sốt → tái mặt → giàn dụa nước mắt.

          + Ôm chặt Thuỷ

          + Tặng bút - sổ

 Bạn : kinh ngạc - sững sờ - khóc thút thít

-> Niềm thương xót, chia sẻ, cảm thông chân thành, sâu sắc và tình thầy trò, bạn bè ấm áp.

- > Thuỷ nói không được đi học phải đi bán hoa quả

-> Nỗi đau lớn nhất của đứa trẻ là không được đi học, không có tuổi thơ. Còn nhỏ đã bị ném ra đời đầy rẫy những cạm bẫy, lừa lọc, dối trá để kiếm sống. Số phận, tương lai sẽ ra rao?

( HS có thể lựa chọn những chi tiết khác nhau, giải thích hợp lý  )

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu: Em hãy giải thích tại sao khi dắt em ra khỏi trường, tâm trạng của Thành lại kinh ngạc thấy mọi người vẫn đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , nhận xét.

-GV sửa chữa.

GV định hướng:

   Thành thấy kinh ngạc là vì trong khi mọi việc đều diễn ra rất bình thường, cảnh vật vẫn rất đẹp, cuộc đời vẫn bình yên,...ấy thế mà hai anh em Thành lại phải chịu đựng sự mất mát, đổ vỡ quá lớn. Nói cách khác, em ngạc nhiên vì tâm hồn mình đang nổi dông bão khi sắp phải chia tay với đứa em gái bé nhỏ, thân thiết, cả trời đất như sụp đổ trong tâm hồn em, thế mà bên ngoài mọi người và trời đất vẫn ở trạng thái bình thường . Đây là một diễn biến tâm lí được tác giả miêu tả rất chính xác. Nó làm tăng thêm nỗi buồn sâu thẳm, trạng thái thất vọng, bơ vơ của nhân vật trong truyện .

GV mở rộng : hậu quả sự li dị của cha mẹ quá lớn: gđ tan vỡ; con cái phải chịu những mất mát, đau đớn về vật chất và tinh thần không thể bù đắp được: thất học, sớm lăn lộn với đời để kiếm sống, mất tuổi thơ; mất những quyền cơ bản được hạnh phúc, được chơi, được chăm sóc, bảo vệ...

Và cuối cùng, điều đau đớn , dù không muốn vẫn phải đến , 2 anh em Thành - Thuỷ phải chia tay.                    

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

-  GV đặt câu hỏi: Cuộc chia tay dù đã biết trước nhưng rất đột ngột, khiến cả hai  anh em có tâm trạng ntn? Tìm chi tiết?

?Em hãy khái quát lại tâm trạng của 2 anh em qua các cuộc chia tay?

- GV hỏi: Qua các cuộc chia tay, ta không chỉ cảm  nhận được tâm trạng sợ hãi, kinh hoàng, những đau khổ, tuyệt vọng của 2 anh em Thành Thuỷ mà chúng ta còn cảm nhận được tình cảm gì giữa 2 anh em?

- GV hỏi: Qua các cuộc chia tay, ta không chỉ cảm  nhận được tâm trạng sợ hãi, kinh hoàng, những đau khổ, tuyệt vọng của 2 anh em Thành Thuỷ mà chúng ta còn cảm nhận được tình cảm gì giữa 2 anh em?

- GV liên hệ: Để miêu tả tâm trạng của 2 anh em qua các cuộc chia tay, tg đã thành công ntn trong việc khắc họa hình tượng nhân vật?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV sửa chữa.

+ Thuỷ: như  người mất hồn, mắt tái xanh như tàu lá, khóc nức nở, dặn dò anh....

 + Thành: khóc nấc, chôn chân nhìn theo em.

->Đau đớn, tuyệt vọng đến tột cùng.

-> Đau đớn tuyệt vọng, xót xa và đầy cảm động.

-> Tình cảm anh em sâu nặng , gắn bó, quan tâm, chăm sóc, chia sẻ, nhường nhịn, yêu thương nhau.

 -> các cuộc chia tay của 2 anh em đã để lại ấn tượng sâu sắc, làm nhói đau bao trái tim người đọc.

- > Khắc họa hình tượng nhân vật trẻ nhỏ, qua đó gợi suy nghĩ về sự lựa chọn, ứng xử của những người làm cha mẹ.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá 

*Thuỷ chia tay với cô giáo và các bạn

- Thuỷ: rất buồn, lưu luyến và đau khổ .

- Không muốn rời xa

->Niềm thương xót, chia sẻ, cảm thông chân thành, sâu sắc, tình thầy trò, bạn bè ấm áp.

→Xây dựng tình huống tâm lí tinh tế, cảm động.

* Cuộc chia tay của 2 anh em

- Thuỷ: như người mất hồn, mắt tái xanh như tàu lá, khóc nức nở, dặn dò anh....

- Thành: khóc nấc, chôn chân nhìn theo em.

->Đau đớn tuyệt vọng ,  xót xa và đầy cảm động.

=>Tình cảm anh em sâu nặng, gắn bó, quan tâm, chăm sóc, chia sẻ, nhường nhịn, yêu thương nhau .

* Cuộc chia tay của 2 anh em

- Thuỷ: như người mất hồn, mắt tái xanh như tàu lá, khóc nức nở, dặn dò anh....

- Thành: khóc nấc, chôn chân nhìn theo em.

->Đau đớn tuyệt vọng ,  xót xa và đầy cảm động.

=>Tình cảm anh em sâu nặng, gắn bó, quan tâm, chăm sóc, chia sẻ, nhường nhịn, yêu thương nhau .

Hoạt động 4: Tổng kết

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu: nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của văn bản?

- GV hỏi: Tác giả kể chuyện bằng cách nào? (NT gì, từ ngữ ntn; lời kể ra sao...)

- GV hỏi: Tác giả kể chuyện bằng cách nào? (NT gì, từ ngữ ntn; lời kể ra sao...)

- GV đặt câu hỏi: Qua câu chuyện, tác giả muốn nhắn gửi đến mọi người điều gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- > M.tả tâm lí nhân vật sâu sắc, tinh tế.

- Từ ngữ giàu sắc thái, biểu cảm

- Lời kể tự nhiên theo trình tự sự việc

->  Lời kể tự nhiên theo trình tự sự việc

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

HS đọc ghi nhớ

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- M.tả tâm lí nhân vật sâu sắc, tinh tế.

- Từ ngữ giàu sắc thái, biểu cảm

- Lời kể tự nhiên theo trình tự sự việc

4.2. Nội dung- Ý nghĩa

Là câu chuyện những đứa con nhưng lại gợi cho người làm cha làm mẹ phải suy nghĩ. Trẻ em cần được sống trong mái ấm gia đình. Mỗi người cần phải biết giữ gìn gia đình hạnh phúc

4.3. Ghi nhớ: SGK/27

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

Câu 1: HS tóm tắt toàn bộ văn bản

Câu 2: Nhân vật chính trọng truyện ngăn “ Cuộc chia tay của những con búp bê” là ai ?

A- Người mẹ

B- Cô giáo

C- Hai anh em

D- Những con búp bê

Câu 3: Truyện được kể theo ngôi kể nào ?

A- Người anh

B- Người em

C-Người mẹ

D- Người kể chuyện vắng mặt

Câu 4: Tại sao lại có cuộc chia tay giữa hai anh em ?

A- Vì cha mẹ chúng đi công tác xa

B- Vì chúng không thương yêu nhau

C- Vì chúng được nghỉ học

D- Vì cha mẹ chúng chia tay nhau

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

III. Luyện tập

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ đặt câu

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

Hoạt động của thầy và trò

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh phân tích ngữ liệu để tìm tính liên kết, phương tiện liên kết

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả và tác phẩm

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

?Cho biết đoạn văn được trích từ văn bản nào? Tác giả? Đoạn văn là lời của ai nói với ai?

?Nếu bố Enrico viết mấy câu văn đó thì Enrico co thể hiểu điều bố muốn nói chưa? Vì sao?

Em hãy chọn (1) trong những đáp án sau để trả lời:

A. Vì có câu văn viết chưa đúng ngữ pháp

B. Vì có câu văn nội dung chưa thật rõ ràng.

C. Vì giữa các câu chưa có sự liên kết.

?Muốn đoạn văn hiểu được cần phải có những tính chất gì?

?Em hiểu liên kết nghĩa là gì?  

?Liên kết có vai trò ntn trong văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Bố En-ri-cô nói với con

->Không hiểu nội dung điều bố muốn nói vì giữa các câu chưa có sự liên kết.

- Muốn đoạn văn hiểu được cần phải có tính chất liên kết.

- Liên: liền. Kết: nối buộc .

-> Liên kết:  nối liền nhau, gắn bó...

GV chốt:  liên kết là làm cho nội dung các câu, các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau.

GV: đọan văn là 1 chuỗi câu rời rạc, chắp nối những nội dung khác nhau thiếu sự liên kết về nội dung, do đó En sẽ không thể hiểu điều bố muốn nói.

- LK là 1 trong những tính chất quan trọng của văn bản, giúp văn bản  có nghĩa, dễ hiểu.

GV: có thể nhắc lại câu chuyện "Cây tre trăm đốt" để thấy rằng: 100 đốt tre rời rạc, không thể thành cây tre nối liền-> gắn chúng lại thành cây tre. Văn bản tương tự như vậy: cần có sự liên kết mới có thể tạo ra 1 văn bản hoàn chỉnh, trọn vẹn.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Liên kết và phương tiện tiện liên kết  trong văn bản

1. Tính liên kết  của văn bản

1.1. Phân tích ngữ liệu

- Đoạn văn là 1 chuỗi câu rời rạc, chắp nối. Mỗi câu văn nêu một sự việc khác nhau chưa có sự liên kết → khó hiểu.

- Liên kết là làm cho nội dung các câu, các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau.

- Liên kết là 1 trong những tính chất quan trọng của văn bản, giúp văn bản  có nghĩa, dễ hiểu.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV chuyển: LK có vai trò rất quan trong trong văn bản. Vậy để liên kết được các câu trong đoạn văn, các đoạn văn trong văn bản, cần có những phương tiện nào...

?Đọc lại đoạn văn ( VD_1a / 17)

?Hãy đối chiếu với đoạn văn trong văn bản "Mẹ tôi" và nhận xét vì sao đoạn văn vừa đọc trở nên khó hiểu?

?Hãy sửa lại đoạn văn để En có thể hiểu được ý bố?

?Như vậy để tạo sự liên kết của VB (trên) ta làm thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- ND ý nghĩa giữa các câu trong đoạn văn không thống nhất các câu không cùng hướng về 1 chủ đề.

GV: Mặc dù mỗi câu văn đều có ý nghĩa và đúng ngữ pháp, nếu đặt riêng từng câu, các câu đều đúng,  có ý nghĩa. Nhưng  khi đặt cạnh nhau  để tạo đoạn văn thì chúng không cùng hướng tới 1 chủ đề. Nội dung các câu văn rời rạc.

- Người viết phải làm thế nào cho nội dung các câu, các đoạn, thống nhất, gắn bó chặt chẽ với nhau.

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV chuyển : ?Nhưng nếu chỉ liên kết về nội dung, ý nghĩa đã đủ chưa? ta cần phải có điều gì nữa?  

?Hãy chỉ ra sự thiếu liên kết trong đoạn văn? Sửa lại để trở thành 1 đoạn văn có nghĩa?

?Ngoài sự liên kết về nội dung, ý nghĩa, văn bản cần có sự liên kết nào khác?

?Khái quát lại: vai trò, tác dụng của liên kết? Để văn bản có tính liên kết cần phải có những yếu tố nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Thiếu liên kết vì không có những phương tiện liên kết

+ Giữa C₁ với C_2:  thiếu cụm từ  Còn bây giờ

+ Giữa C₂ với C₃: từ con chép nhầm thành đứa trẻ, khiến người đọc hiểu nhầm tác giả đang nói đến 1 đối tượng khác chứ không phải con 

- Văn bản cần có sự liên kết bằng những phương tiện ngôn ngữ thích hợp (từ, câu)

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV: những từ ngữ thiếu ấy chính là phương tiện liên kết văn bản.

HS đọc ghi nhớ  DGK/cháy 18

2. Phương tiện liên kết trong văn bản

2.1. Phân tích ngữ liệu

*VD 1a/SGK-tr17

- ND ý nghĩa giữa các câu trong đoạn văn không thống nhất các câu không cùng hướng về 1 chủ đề.

→Văn bản  cần có sự liên kết về nội dung,  ý nghĩa.

- Thiếu sự liên kết vì: thiếu từ ngữ làm phương tiện liên kết.

->Văn bản cần có sự liên kết bằng những phương tiện ngôn ngữ thích hợp (từ, câu).

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

Bài 1

- Sắp xếp các câu theo thứ tự : (1)-(4)-(2)-(5)-(3)

Bài 2

 - Các câu văn không có sự liên kết vì: nội dung, ý nghĩa không thống nhất và gắn bó chặt chẽ: mỗi câu là 1 sự việc khác nhau.

Bài 3

- Các từ lần lượt sẽ điền: Bà - Bà - cháu - Bà - bà - cháu - thế là.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

- HS lắng nghe tiếp nhận yêu cầu

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ đặt câu

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

Hoạt động của gáo viên và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Tìm hiểu bố cục của VB.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu bố cục của VB

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về bố cục của VB

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi:

(1) Theo em việc sắp xếp nội dung lá đơn theo trình tự như vậy có hợp lí không? Vì sao?

(2) Hãy sắp xếp lại nội dung lá đơn ấy cho phù hợp.

(3) Qua đó em rút ra được điều gì khi trình bày 1 văn bản? (được sắp xếp tùy tiện không? Phải trình bày theo trình tự ntn?)

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- > Nội dung đơn phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí

->  việc sắp xếp các phần nội dung trong văn bản theo 1 trình tự hợp lí gọi là bố cục

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi: Vậy bố cục là gì?

- GV hỏi: Vì sao khi xây dựng văn bản, cần phải quan tâm tới bố cục?

- GV liên hệ: Trong khi nói hoặc viết, chúng ta có cần nói, viết theo bố cục không ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- > Bố cục: bố trí, sắp xếp các phần, các đoạn theo 1 trình tự, hệ thống rành mạch, hợp lý.

- > Nếu không quan tâm tới bố cục các phần, các đoạn trong văn bản không có sự liên kết, sẽ bị lộn xộn, gây khó hiểu cho người đọc....

- > Cần nói hoặc viết theo một bố cục rành mạch, rõ ràng .

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3:

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV yêu cầu: Tìm những VD thực tế để chứng minh vai trò - tác dụng của bố cục trong văn bản

- GV chốt lại và yêu cầu: Tìm những từ quan trọng trong ghi nhớ 

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

- HS đọc ghi nhớ chấm 1/30

I. Bố cục những yêu cầu về bố cục trong văn bản

1. Bố cục của văn bản

1.1. Phân tích ngữ liệu (SGK/28)

- Nội dung  trong 1 lá đơn cần được sắp xếp  theo 1 trình tự hợp lý

- Bố cục: bố trí, sắp xếp các phần, các đoạn theo 1 trình tự, hệ thống rành mạch, hợp lý.

- Văn bản phải có bố cục rõ ràng

1.2. Ghi nhớ 1 (SGK/30)

 Hoạt động 2: HD HS tìm hiểu về những yêu cầu về bố cục trong văn bản.

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu về những yêu cầu về bố cục trong văn bản.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

- GV hướng dẫn HS chia nhóm và trả lời câu hỏi

+ Nhóm 1, 2, 3: văn bản 1

+ Nhóm 4, 5, 6: văn bản 2

- GV đặt câu hỏi: Dựa vào khái niệm về bố cục nêu ở trên cho biết 2 câu chuyện trên có bố cục không? Vì sao? Cách kể trên không hợp lí ở chỗ nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- > Chưa có bố cục -> không hợp lí trong diễn đạt.

- > Hai câu chuyện: mỗi truyện tách 2 đoạn văn .

  + Truyện 1: nội dung và trình tự sắp xếp: ý, đoạn lộn xộn, không thống nhất, không theo 1 trình tự (câu cuối đoạn 2)

  + Truyện 2 :  Đoạn 1: hợp lí.

                        Đoạn 2: sắp xếp không hợp lí, nội dung không thống nhất -> gây khó hiểu, khó nắm bắt.

- GV bổ sung và chuẩn KT: không những thế, giữa các câu trong đoạn, các đoạn trong văn bản không có sự liên kết cả về nội dung lẫn hình thức -> không làm nổi bật ý nghĩa truyện, mất yếu tố bất ngờ, hài hước, văn bản trở nên khó hiểu, khó tiếp nhận.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

1) Dựa vào văn bản gốc đã học của 2 văn bản trên, hãy sắp xếp lại bố cục của 2 văn bản đó?

(2) Sau khi sắp xếp lại em có nhận xét gì về văn bản?

(3)Như vậy, để xây dựng một văn bản rành mạch, rõ ràng cần có những điều kiện gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- GV chuẩn KT

-> (1) HS tự sắp xếp lại theo HD của GV

(2) Hợp lí, dễ hiểu, vừa thống nhất về nội dung vừa rõ ràng mạch lạc giữa các đoạn .

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

- GV chuẩn KT và cho HS ghi chép

- HS đọc ghi nhớ chấm 2/30 và Tìm những từ quan trọng

2. Những yêu cầu về bố cục trong văn bản

2.1. Phân tích ngữ liệu (SGK-29)

- Hai câu chuyện chưa có bố cục.

+ Sắp xếp ý, câu: không rõ ràng, thiếu liên kết .

+ Trình bày lộn xộn, gây khó hiểu .

- Điều kiện khi sắp xếp bố cục:

+ Nội dung các phần, các đoạn vừa thống nhất, vừa rõ ràng.

+ Trình tự sắp xếp hợp lí.

2.2. Ghi nhớ 2 (SGK/30)

Hoạt động 3: Tìm hiểu về các phần của bố cục.

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu về các phần của bố cục

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

1) Nêu bố cục chung của 1 văn bản.

(2) Nêu nhiệm vụ của ba phần MB, TB, KB trong văn bản tự sự, miêu tả.

- GV đặt câu hỏi: Có cần biết rõ nhiệm vụ của mỗi phần không? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Thảo luận nhóm bàn - 2 phút

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-> (2)

- GV nhận xét và chuẩn kiến thức:

+ Cần phân biệt rõ ràng nhiệm vụ của từng phần,  xác định nói gì, viết gì 1 cách cụ thể .

+ Bởi yêu cầu về bố cục rành mạch không cho phép các phần lặp lại, mỗi phần có nhiệm vụ riêng.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2:

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV yêu cầu: Đọc câu hỏi (c)/29 và cho biết ý kiến của em?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- GV nhận xét, chuẩn KT: Không đúng: vì yêu cầu về sự rành mạch không cho phép các phần MB, TB, KB trong văn bản được lặp lại nhau. Lặp lại là lỗi cần phải tránh khi làm bài .

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đưa ra yêu cầu: Đọc câu hỏi d/ 0. Nêu ý kiến của em ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- > Ý kiến đó cũng không đúng vì

+ MB mở bài không chỉ đơn thuần là sự thông báo đề tài của văn bản mà còn phải cố gắng làm cho người đọc (nghe) có thể đi vào đề tài đó 1 cách tự nhiên, dễ dàng, hứng thú và ít nhiều hình dung được các bước đi của bài.

+ Kết bài: không chỉ có nhiệm vụ nhắc lại vấn đề mà còn có những cảm xúc, suy nghĩ đánh giá, tổng kết lại, mở rộng, gây ấn tượng->Tạo hiệu quả giao tiếp .

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đưa ra yêu cầu: Đọc câu hỏi d/ 0. Nêu ý kiến của em ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- > Ý kiến đó cũng không đúng vì

+ MB mở bài không chỉ đơn thuần là sự thông báo đề tài của văn bản mà còn phải cố gắng làm cho người đọc (nghe) có thể đi vào đề tài đó 1 cách tự nhiên, dễ dàng, hứng thú và ít nhiều hình dung được các bước đi của bài.

+ Kết bài: không chỉ có nhiệm vụ nhắc lại vấn đề mà còn có những cảm xúc, suy nghĩ đánh giá, tổng kết lại, mở rộng, gây ấn tượng->Tạo hiệu quả giao tiếp .

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV4 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi kết luận vấn đề: Vậy văn bản thường được xây dựng theo bố cục mấy phần?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- > Ba phần...

- GV bổ sung và chuẩn KT: bố cục 3 phần giúp văn bản rõ ràng , hợp lí nhưng không phải nhất thiết văn bản nào cũng có bố cục 3 phần. Có những văn bản  MB, KB viết lẫn trong phần thân bài do yêu cầu nào đó của người viết .

Nhưng chưa hẳn cứa phải chia văn bản làm 3 phần thì mới có bố cục mạch lạc

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

=> GV kết luận: cần phải có cách viết các phần, các đoạn cho hợp lí. Vậy tính mạch lạc cần những yêu cầu nào, tiết sau ta sẽ tìm hiểu .

- GV cho HS đọc ghi nhớ chấm 3, SGK/30 và tìm những từ cần lưu ý trong ghi nhớ?

3. Các phần của bố cục

3.1. Phân tích ngữ liệu

- Bố cục văn bản: 3 phần

+ Mở bài

+ Thân bài

+ Kết bài        

C.HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

- GV yêu cầu HS làm BT 1

(1) Ghi lại bố cục văn bản " Cuộc chia tay ..."

(Đã làm ở trên)

(2) Em hãy kể lại truyện theo 1 bố cục khác.

(3) Tìm hiểu bố cục của bản báo cáo kinh nghiệm học tập.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS đọc và nêu yêu cầu bài tập; HS kể lại chuyện với một bố cục hợp lí

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- HS chia 3 nhóm thảo luận trong 3 phút, cử đại diện trả lời.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét và chấm điểm

II. Luyện tập

Bài 1

*Bố cục chưa hợp lý vì:

- MB: chưa đủ (chỉ là lời chào, chưa giới thiệu điều cần nói trong báo cáo).

- TB:

+ Mục (1) (2) (3) mới kể việc học ntn, chưa nêu kinh nghiệm học tập.

+ Mục (4) lại không nói về học tập-> thiếu sự thống nhất

- KB: còn sơ lược (chưa khái quát lại kinh nghiệm)

*Cần bổ sung:

- MB: Lí do báo cáo, mục đích báo cáo.

- TB:

+ Nêu các kinh nghiệm học tập cụ thể:

(ở lớp, ở nhà, trong uộc sống, trong tài liệu)

+ Bỏ mục (4)

- KB:  

+ Trình bày nguyện vọng được nghe ý kiến trao đổi, góp ý cho bản báo cáo.

+ Lời chúc

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV tổ chức trò chơi “Vượt chướng ngại vật”, yêu cầu HS trả lời các câu hỏi trắc nghiệm sau ra bảng phụ. Nhóm nào có câu trả lời đúng nhiều nhất sẽ gianh chiến thắng

Câu 1: Bố cục của văn bản là gì?

A. Tạo lập văn bản hoàn chỉnh

B. Sự sắp xếp các ý để tạo lập văn bản

C. Sự tổ chức các đoạn văn thể hiện chủ đề chung của văn bản

Câu 2: Phần Mở bài có vai trò như thế nào trong một văn bản?

A. Giới thiệu các nội dung của văn bản

B. Nêu diễn biến của sự việc, nhân vật

C. Giới thiệu sự vật, sự việc, nhân vật.

D. Nêu kết quả của sự việc, câu chuyện

Câu 3: Mục đích của việc sắp xếp bố cục của văn bản là?

A. Thể hiện chủ đề của văn bản

B. Thể hiện điểm khác biệt của tác giả

C. Thể hiện việc văn bản có sự sắp xếp đúng quy ước

D. Cả A, B, C đều đúng

Câu 4: Để giải thích câu tục ngữ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, một bạn đã đưa ra các ý sau:

a. Giải thích ý nghĩa câu tục ngữ

b. Giải thích tại sao người xưa lại nói Ăn quả nhớ kẻ trồng cây

c. Nêu bài học vận dụng câu tục ngữ ấy trong cuộc sống

Bố cục như vậy đã hợp lí chưa?

A. Hợp lí

B. Còn thiếu ý

C. Các ý lộn xộn

Câu 7: Phần Mở bài và Kết bài thường có cấu tạo như thế nào?

A. Không cần tách thành những đoạn riêng biệt

B. Hai đoạn văn

C. Một đoạn văn

D. Nhiều đoạn văn

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ đặt câu

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Tìm hiểu mạch lạc và những yêu cầu về mạch lạc trong VB.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu mạch lạc và những yêu cầu về mạch lạc trong VB.

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ những yêu cầu về mạch lạc trong VB

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi: Vậy khái niệm mạch lạc trong văn bản có phải dùng theo nghĩa trên không? Nó được hiểu ntn?

- GV  yêu cầu: Dựa vào những hiểu biết trên, hãy xác định mạch lạc trong văn bản có tính chất gì trong các tính chất kể dưới đây? (SGK mục 1a/31)

- GV hỏi: Như vậy, giữa mạch lạc trong văn bản với mạch máu trong cơ thể có điểm gì tương đồng?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- GV chuẩn KT: Mạch lạc trong văn bản được hiểu: có cái gì giống như mạch máu làm cho các phần của văn bản thống nhất với nhau.

- > Cả 3 phương án đều đúng.

- Thành dòng, thành mạch; Đi khắp các phần trong cơ thể (các phần, các đoạn văn)  thông suốt, liên tục ->làm các bộ phận trong cơ thể (các đoạn văn) có sự gắn kết thống nhất.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV tiếp tục đặt câu hỏi: Có người nói mạch lạc là sự tiếp nối của các câu, các ý theo 1 trình tự hợp lí. Em có tán thành không? Vì sao?

- GV hỏi: Mạch lạc có cần thiết trong văn bản không?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- GV chuẩn KT:  Đúng. Vì: do tính chất của mạch lạc trong văn bản -> đảm bảo cho văn bản tính thống nhất, rõ ràng -> hiệu quả giao tiếp tốt.

->  Mạch lạc rất cần thiết cho văn bản .

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Mạch lạc và những yêu cầu về mạch lạc trong văn bản

1. Mạch lạc trong văn bản

1.1. Phân tích ngữ liệu

*Tính chất của mạch lạc trong văn bản:

- Trôi chảy thành dòng, thành mạch.

- Tuần tự đi khắp các phần các  đoạn trong văn bản.

- Thông suốt, liên tục, không đứt đoạn.

->Mạch lạc là sự tiếp nối các câu  các ý theo 1 trình tự hợp lí.

- Mạch lạc rất cần thiết cho văn bản .

1.2. Ghi nhớ 1 (SGK /32)

Hoạt động 2: HD HS tìm hiểu những điều kiện để văn bản có tính mạch lạc.

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu những điều kiện để văn bản có tính mạch lạc.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV dẫn dắt: điều kiện nào để đảm bảo văn bản có tính mạch lạc ?

- GV yêu cầu HS: xem lại bài chuẩn bị của mình về văn bản "Cuộc chia tay..."

- GV nêu câu hỏi: Văn bản "Cuộc chia tay ..."có rất nhiều những sự việc khác nhau, nhắc lại những sự việc đó?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- HS nhắc lại theo SGK mục 2a(31)

* Bước 2: Thảo luận nhóm 2 phút

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi: Toàn bộ sự việc trong văn bản xoay quanh sự việc chính nào? "Sự chia tay" và "những con búp bê" đóng vai trò gì trong truyện? Hai anh em Thành Thuỷ có vai trò gì?

- GV hỏi thêm: Như vậy, các sự việc, nhân vật trong văn bản đều có điểm gì chung về nội dung?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Thảo luận nhóm bàn - 2 phút

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- GV bổ sung, chuẩn KT: Sự việc chính: cuộc chia tay của Thành - Thuỷ, tình cảm gắn bó của 2 anh em .

 +Sự chia tay và những con búp bê đóng vai trò thể hiện chủ đề văn bản, làm cho chủ đề xuyên suốt văn bản.

 +Thành - Thuỷ: nhân vật chính tham gia vào các sự việc thực hiện chủ đề văn bản.

-> Cùng hướng tới 1 đề tài, chủ đề văn bản

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV nhấn mạnh: đây là điều kiện thứ nhất để cho văn bản mạch lạc.

- GV dẫn dắt: Trong văn bản đó ta bắt gặp 1 loạt những từ ngữ: chia tay, chia đồ chơi... hay một loạt các từ ngữ biểu thị ý không muốn phân chia:  chẳng muốn chia bôi, anh cho em tất...

- GV đặt câu hỏi: Theo em, đó có phải là chủ đề (vấn đề chủ yếu) liên kết các sự việc nêu trên thành 1 thể thống nhất không? Đó có thể xem là mạch lạc của văn bản không?

- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Trong văn bản “Cuộc chia tay…” có đoạn kể về hiện tại, có đoạn về việc quá khứ, đoạn kể sự việc ở nhà ở trường, có đoạn kể chuyện hôm qua, có đoạn kể chuyện sáng nay. Hãy cho biết các đoạn ấy được nối với nhau theo mối liên hệ nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu

trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nghĩ trả lời

- GV chuẩn KT: Có thể vì các từ ngữ, chi tiết trên đã tạo mạch văn thống nhất, trôi chảy suốt các phần, đoạn trong văn bản. Mạch văn đó là "sự chia tay". Đó cũng được coi là mạch lạc của văn bản.

+ Các đoạn được nối với nhau theo tất cả các mối liên hệ

+ Thời gian: quá khứ - hiện tại; hôm qua - hôm nay

+ Không gian: ở nhà - ở trường

+ Tâm lí: Thành nhớ lại...

+ Ý nghĩa:

 Anh em thương yêu nhau > < phải chia tay

Búp bê không chia tay > < anh em chia tay

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV4

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi: Theo em, những mối liên hệ giữa các đoạn ấy có tự nhiên và hợp lí không?

- GV yêu cầu: Từ phân tích các ví dụ trên; hãy rút ra những điều kiện để văn bản có tính mạch lạc?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS trả lời, HS khác bổ sung

- GV chuẩn KT: Tự nhiên, hợp lí vì làm cho các bộ phận trong văn bản liên hệ chặt chẽ với nhau -> đảm bảo tính mạch lạc.

- GV liên hệ: các từ ngữ lặp lại, cùng với các phần các đoạn được nối với nhau theo những mối liên hệ tự nhiên, hợp lí  làm  cho chủ đề văn bản liền mạch, tạo sự mạch lạc trong văn bản -> đó là điều kiện thứ 2 để văn bản có tính mạch lạc.

- GV chuẩn KT:

+ Các phần, các đoạn đều nói về 1 đề tài, 1 chủ đề

+ Các phần, các đoạn các câu phải tiếp nối theo trình tự rõ ràng, hợp lí.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

- GV cho HS đọc ghi nhớ 2/32

2. Điều kiện để văn bản có tính mạch lạc

2.1. Phân tích ngữ liệu

Ví dụ: Tìm hiểu văn bản "Cuộc chia... búp bê"

- Các sự việc xoay quanh sự việc chính: cuộc chia tay của Thành Thuỷ, tình cảm của 2 anh em.

- Sự chia tay của những con búp bê -> thể hiện chủ đề văn bản.

- Thành Thuỷ là nhân vật chính  tham gia các sự việc .

->Các sự việc, nhân vật đều nói về 1 đề tài và hướng tới 1 chủ đề.

- Các từ ngữ lặp lại -> làm cho chủ đề liền mạch, văn bản mạch lạc.

- Các đoạn trong văn bản được nối với nhau theo mối liên hệ: thời gian, không gian, tâm lí, ý nghĩa.

*Văn bản có tính mạch lạc cần:

- Các phần, các đoạn đều nói về 1 đề tài, 1 chủ đề

- Các phần, các đoạn các câu phải tiếp nối theo trình tự rõ ràng, hợp lí.

2.2 Ghi nhớ 2 (SGK/32)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

Bài 1: GV chia lớp thành 6 nhóm và đưa ra yêu cầu cho từng nhóm

Tìm hiểu tính mạch lạc trong văn bản "Mẹ tôi" (E. Đơ A - mi -xi) và Lão nông và các con.

 + Nhóm 1,2,3: Lão nông và các con

 + Nhóm 4,5,6: Mẹ tôi

- HS thảo luận nhóm, cử đại diện trình bày, nhận xét.

Gợi ý:

- Chủ để chung của mỗi văn bản?

- Trình tự tiếp nối các phần, đoạn, câu có giúp cho sự thể hiện chủ đề được liên tục, thông suốt và hấp dẫn không?

Bài 2: Hãy viết một đoạn văn có tính mạch lạc

- Yêu cầu: chỉ ra chủ đề.

- Các câu văn có sự liên kết.

- Các phép liên kết.

- Phân tích tích mạc lạc.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

II. Luyện tập

Bài 1

a. Văn bản Mẹ tôi

- Chủ đề: ca ngợi tấm lòng yêu thương và sự hi sinh của người mẹ.

- Các đoạn, các phần trong văn bản đều hướng tới chủ đề đó->tính thống nhất

- Các phần, ý: có sự tiếp nối theo 1 trình tự chặt chẽ->tạo sự liền mạch trong văn bản.

Con có lỗi->bố đau lòng  vì đó là sự xúc phạm tình cảm thiêng liêng mẹ dành cho con ->khuyên con sửa lỗi.

- Các phần đều xoay quanh chủ đề chính, gắn kết chặt chẽ

=>Văn bản có tính mạch lạc

b. Văn bản Lão nông và các con

- Chủ đề: Lao động là vàng.

- Chủ đề này xuyên suốt bài thơ, các phần lion mạch với nhau:

+ 2 câu mở bài nêu lên chủ đề.

+ Đoạn giữa là “kho vàng chôn dưới đất” và “kho vàng do sức lao động của con người làm nên: lúa tốt”.

+ Đọan kết (4 câu cuối) lại nhấn mạnh thêm chủ đề 1 lần nữa để khắc sâu.

->Văn bản có tính mạch lạc

Bài 2:

Viết đoạn văn có tính mạch lạc

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Mạch lạc trong văn bản không có những tính chất nào trong các tính chất dưới đây :

A. Tượng trưng cho phần quan trọng nhất của văn bản, được thể hiện bằng các ý lớn trong phần Thân bài.

B. Thông suốt, liên tục, không đứt đoạn.

C. Tuần tự đi qua các phần, các đoạn trong văn bản.

D. Trôi chảy thành dòng, thành mạch.

Câu 2:Một văn bản có bố cục không rành mạch sẽ ...?

        A. Văn bản thiếu ý, các ý chồng chéo nhau

        B. Người đọc không nắm bắt được nội dung văn bản

        C. Cả A,B,C

        D. Khiến người viết không thể hiện được nội dung tư tưởng của mình

Câu 3:Ý kiến nào dưới đây là đúng?

        A. Chỉ cần trình bày cặn kẽ phần Thân bài; Mở bài và Kết bài không cần thiết.

        B. Văn bản cốt yếu nhất là phần Mở bài, Thân bài; không cần có Kết bài.

        C. Mỗi văn bản cần được trình bày theo bố cục gồm 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

        D. Mở bài là tóm tắt Thân bài, Kết bài là nhắc lại Mở bài, do đó văn bản chỉ cần có Thân bài là đủ.

Câu 4 .Dòng nào sau đây không phù hợp khi so sánh với yếu tố mạch lạc trong một văn bản?

Chọn câu trả lời đúng:

        A. Mạch giao thông trên đường phố

        B. Dòng nhựa sống trong một cái cây

        C. Mạch máu trong một cơ thể sống

        D. Trang giấy trong một quyển vở

Câu 5:Phần Mở bài có vai trò như thế nào trong một văn bản?

        A. Giới thiệu các nội dung của văn bản.

        B. Giới thiệu sự vật, sự việc, nhân vật.

        C. Nêu kết quả của sự việc, câu chuyện.

        D. Nêu diễn biến các sự việc, nhân vật.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ trả lời

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

Hoạt động của thầy và trò

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: HS tìm hiểu khái niệm ca dao, dân ca 

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu khái niệm ca dao, dân ca

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

?Qua chú thích */35, em hiểu thế nào là ca dao, dân ca?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- Nội dung ca dao, dân ca chủ yếu phản ánh tâm tư, tình cảm trong tâm hồn của con người (tình cảm gia đình, tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu nam nữ, tình bạn, tình vợ chồng, than thân trách phận...). Tình cảm gia đình là 1 trong những chủ đề góp phần thể hiện đời sống tâm hồn, tình cảm của người Việt Nam.

- Thường sử dụng nhiều biện pháp tu từ, phép lặp hình ảnh, từ ngữ; lời ca dao thường ngắn gọn, dễ thuộc, dễ nhớ (2- 4 dòng)

- Là mẫu mực về tính hồn nhiên, cô đúc, sức gợi cảm và khả năng lưu truyền.

GV nêu rõ: trong chùm bài ca dao, dân ca: những câu hát về tình cảm gia đình, chỉ tìm hiểu bài ca dao 1 và 4, còn bài 2 và 3 đọc thêm ở nhà.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Giới thiệu chung

*Khái niệm về ca dao, dân ca

- Dân ca: những sáng tác kết hợp lời và nhạc (những câu hát trong diễn xướng)

- Ca dao: lời thơ của dân ca.

- Nội dung: diễn tả đời sống nội tâm của con người.

Hoạt động 2: Đọc - hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  đọc - hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

?Theo em cần đọc với giọng như thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV sửa chữa.

- Giọng dịu nhẹ, chậm êm, tha thiết, tình cảm

- Chú ý nhịp 4/4 hoặc 2/2/2/2

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

?Hai bài ca dao này đề cập đến những nội dung nào?

?Em có nhận xét gì về hình thức, thể thơ của hai bài ca dao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

- 2 nội dung:

+ T/c của con đối với cha mẹ (B1)

+ T/c anh em (B4)

- 2 bài ngắn.

- Thể thơ: lục bát.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Đọc- chú thích

2. Thể thơ

- Cùng chủ đề về tình cảm gia đình.

- Bài thơ ngắn

- Thể thơ: lục bát.

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích

a) Mục tiêu: HS phân tích bài ca dao

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1: HS đọc bài ca dao 1 

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

?Bài ca dao là lời của ai nói với ai? Nói về việc gì?

?Công lao trời biển của cha mẹ được diễn tả qua những hình ảnh, chi tiết nào?

?Em hiểu gì về hình ảnh “núi ngất trời" và "nước ở ngoài biển Đông”? 

?Như vậy, để diễn tả công lao trời biển của cha mẹ tác giả dân gian đã sử dụng nghệ thuật gì?

?Em có nhận xét gì về cách dùng hình ảnh so sánh ở đây?

? So sánh như vậy nhằm khẳng định điều gì về công lao của cha mẹ?

?Em hiểu “cù lao 9 chữ” như thế nào?

?Cảm nhận của em về ngôn ngữ, giọng điệu ở câu cuối bài ca dao?

?Ẩn chứa trong đó là lời nhắn nhủ nào tới những người làm con?

?Hãy tìm 1 số câu ca dao khác cùng chủ đề?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

*- Lời mẹ nói với con qua điệu hát ru.

- Nói với con về: công lao của cha mẹ và bổn phận của con trước công lao ấy.

*- Công cha - núi ngất trời

- Nghĩa mẹ - nước ngoài biển Đông.

*- Núi ngất trời là núi cao chọc trời, cao ngất đến 9 tầng mây xanh.

- Nước ở ngoài biển Đông thì bao la, mênh mông không kể xiết.

*- Phép so sánh, đối xứng đặc sắc

*- Hình ảnh so sánh cụ thể, phù hợp: lấy cái to lớn mênh mông, vô tận để so sánh với công lao cha mẹ. Chỉ có những hình ảnh to lớn vĩ đại ấy mới diễn tả hết công lao tình cảm  to lớn của cha  mẹ đối với con

*- Là những công lao to lớn khó nhọc của cha mẹ đối với con cái như sinh đẻ, nuôi nấng, dậy bảo…

*- Giọng điệu tôn kính, nhắn nhủ, tâm tình.        

* Phải biết ơn, hiếu thảo và đền đáp công cha nghĩa mẹ.

- Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra…

-  Ơn cha nặng lắm ai ơi,

Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang

GV: công cha, nghĩa mẹ vô cùng to lớn, mãi mãi không cùng. Làm con phải thấm thía sâu sắc công ơn trời biển ấy và sống sao cho tròn đạo hiếu. Lời khuyên ẩn chứa trong bài ca dao ấy  nhẹ nhàng, giản dị nhưng cũng thật thấm thía, sâu sắc.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

GV bình giảng: bài ca dùng lối ví quen thuộc của ca dao để biểu hiện công cha, nghĩa mẹ, lấy cái to lớn mênh mông, vĩnh hằng của tự nhiên làm hình ảnh so sánh. Những hình ảnh ấy lại được miêu tả bổ sung bằng những định ngữ chỉ mức độ (núi ngất trời, núi cao, biển rộng…).

Chỉ những hình ảnh to lớn, cao rộng không cùng, vĩnh hằng ấy mới diễn tả với công ơn, sinh thành, nuôi dưỡng của cha mẹ. Núi ngất trời, biển rộng… không thể nào đo đếm được cũng như công cha, nghĩa mẹ đối với con cái.

Cuối bài ca dao là một lời nhắn nhủ: “Núi cao...cù lao chín chữ ghi lòng con ơi !”.

NV2:HS đọc bài 4

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

?Theo em, lời trong bài ca dao là lời của ai nói với ai? Về điều gì?

?Tình cảm anh em trong một gia đình được diễn tả qua những chi tiết, hình ảnh nào?

?Em hiểu như thế nào về những từ ngữ: người xa, bác mẹ, cùng thân?

?Từ đó em đánh giá như thế nào về tình cảm anh em?

?Tình cảm anh em còn được thể hiện ở chi tiết nào?

?Hình ảnh so sánh “như thể tay chân” diễn tả điều gì?

?Tình anh em gắn bó còn có ý nghĩa như thế nào trong lời ca “Anh em.... vầy”? 

? Bài ca còn nhắc nhở ta điều gì qua câu cuối?

?Hãy tìm những câu ca dao khác cùng chủ đề?

?Liên hệ thực tế ruột thịt trong gia đình hiện nay? Em sẽ làm gì cho mối quan hệ đó càng thêm tốt đẹp?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

1,- Có thể hiểu:  + Lời người trên nói với con cháu.

                        + Lời của anh em nói với nhau.

- Là tiếng hát về tình cảm gắn bó của anh em trong gia đình.

2, - Nào phải người xa.

- Cùng chung bác mẹ

- Một nhà cùng thân

3, - Người xa: người xa lạ; bác mẹ: bố mẹ; cùng thân: ruột thịt

4, - Anh em không phải người xa lạ. Anh em là hai nhưng lại là một: cùng một cha mẹ sinh ra, cùng chung sống, sướng khổ có nhau trong một nhà.

5, - Như thể tay chân

->đưa những bộ phận (tay, chân) của con người mà so sánh, nói về tình nghĩa anh em.

6, - Tình cảm gắn bó thiêng liêng, không thể tách rời của tình anh em.

7, - Anh em gắn bó đem lại niềm vui, hạnh phúc cho cha mẹ.

8, - Nhắn nhủ anh em phải biết đoàn kết, thương yêu, nhường nhịn, giúp đỡ nhau.

GV: bài ca đề cao tình anh em, đề cao truyền thống đạo lý của dân tộc Việt Nam. Tình cảm ấy sẽ đem lại niềm vui, hạnh phúc cho cha mẹ, gia đình. Từ tình cảm ấy chúng ta mới có thể hướng tới những tình cảm rộng lớn, cao đẹp hơn như tình yêu quê hương, đất nước, đồng chí, đồng bào, lòng nhân ái, vị tha.

9, Anh em như chân với tay

Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.

GV định hướng

- Nhiều gia đình vẫn giữ được mối quan hệ tốt đẹp; có những gia đình có nhiều thế hệ sinh sống vẫn đảm bảo được hạnh phúc.

- Một vài gia đình có con cái mắc tệ nạn xã hội, mối quan hệ máu mủ bị phá bỏ, sự xuống cấp về  đạo đức của những đứa con -> trái đạo lí -> phải phê phán.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá.

3. Phân tích

3.1. Bài ca dao 1

- Lời mẹ ru con, nói với con về công lao cha mẹ và bổn phận của người làm con.

+ Công cha - núi ngất trời

+ Nghĩa mẹ - nước ngoài biển Đông.

-> Hình ảnh so sánh cụ thể

=>khẳng định công lao to lớn của cha mẹ đối với con cái.

- "Cù lao 9 chữ ghi lòng con ơi !"

-> Giọng điệu tôn kính, nhắn nhủ, tâm tình.        

=> Lời khuyên thấm thía, sâu sắc về bổn phận trách nhiệm của con cái.

3.2. Bài ca dao 4

- Tiếng hát về tình cảm gắn bó của anh em trong gia đình.

+ Nào phải người xa.

+ Cùng chung bác mẹ

+ Một nhà cùng thân

->từ ngữ chỉ sự gắn kết thống nhất.

=>Anh em là hai nhưng lại là một: cùng một cha mẹ sinh ra, cùng chung sống, sướng khổ có nhau trong một nhà.

- Như thể tay chân

->Hình ảnh so sánh diễn tả tình cảm gắn bó thiêng liêng, không thể tách rời của tình anh em.

- Anh em… hai thân vui vầy.

-> Nhắn nhủ anh em phải biết đoàn kết, thương yêu, nhường nhịn, giúp đỡ nhau.

Hoạt động 4: Hướng dẫn tổng kết

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

?Khái quát những nét đặc sắc nghệ thuật trong văn bản (thể thơ, âm điệu, từ ngữ hình ảnh, biện pháp tu từ

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

- Thể thơ lục bát

- Âm điệu tha thiết

- Phép so sánh, đối xứng.

- HS khái quát, GV chốt

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

?Em cảm nhận được vẻ đẹp cao quý nào trong đời sống tinh thần của dân tộc ta qua hai bài ca dao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 - HS khái quát, GV chốt.

- Tình cảm đối với ông bà, cha mẹ, anh em và tình cảm của ông bà, cha mẹ đối với con cháu luôn là những tình cảm sâu nặng thiêng liêng nhất trong đời sống mỗi con người.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

*HS đọc ghi nhớ

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

- Thể thơ lục bát

- Âm điệu tha thiết

- Phép so sánh, đối xứng.

4.2. Nội dung - Ý nghĩa

   Tình cảm đối với ông bà, cha mẹ, anh em và tình cảm của ông bà, cha mẹ đối với con cháu luôn là những tình cảm sâu nặng thiêng liêng nhất trong đời sống mỗi con người.

4.3. Ghi nhớ (SGK/36)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

Bài 1: GV chia lớp thành 6 nhóm và đưa ra yêu cầu cho từng nhóm

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

- GV gọi các cặp đôi trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

Bài tập trắc nghiệm: Hãy khoanh tròn chữ cái trước câu trả lời em cho là đúng.

Bài 1:Đọc câu ca dao sau đây:

       Chiều chiều ra đứng ngõ sau

  Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều.

Tâm trạng của người con gái trong câu ca dao trên là tâm trạng gì?

A Thương người mẹ đã mất.                 B Nhớ về thời con gái đã qua.

C Nỗi buồn nhớ quê ,nhớ mẹ.               DĐau khổ cho thân phận mình.

Bài 2 :Đọc câu ca dao sau đây:

      Anh em như chân với tay

    Rách lành đùm bọc,dở hay đỡ đần.

Nghệ thuật gì được sử dụng trong câu ca dao trên?

A So sánh            B Nhân hoá

C Điệp ngữ          D Ẩn dụ

Bài 3: Đọc những câu ca dao sau đây:

Cậu cai nón dấu lông gà

Ngón tay đeo nhẫn gọi là cậu cai

Ba năm được một chuyến sai

Áo ngắn đi mượn quần dài đi thuê.

 Những câu ca dao trên  nằm trong bài ca dao nào?

A Những câu hát  về tình cảm gia đình.

B Những câu hát  về tình yêu quê hương ,đất nước con người.

C Những câu hát  than thân.              

D Những câu hát  châm biếm.

Bài 4: Đọc những câu ca dao sau đây:

Nước non lận đận một mình

Thân cò lên thác xuồng ghềnh bấy nay

Ai làm cho bể kia đầy

Cho ao kia cạn cho gầy cò con.

 Hình ảnh con cò trong bài ca dao trên thể hiện điều gì về thân phận của người nông dân?

A Nhỏ bé ,bị hắt hủi ,sống cơ cực,lầm than.

B Gặp nhiều oan trái không bày giải được.

C Cuộc sống trắc trở,khó nhọc,đắng cay.

D Bị dồn nén đến bước đường cùng.

Câu 5 :Trong bài ca dao “Những câu hát về tình cảm gia đình” có câu:

Núi cao biển rộng mênh mông

Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!”

Hãy cho biết nghĩa của “Cù lao chín chữ ” là gì?

A Nói về công lao cha mẹ nuôi con vất vả nhiều bề.

B Nói về công lao cha mẹ to lớn như trời cao biển rộng .

C Nói đến tình cảm cha mẹ vô cùng yêu thương con .

D Nói đến lời nhắc nhở con cái phải hiếu thảo ,vâng lời cha mẹ .

Ngày soạn :

Ngày dạy :

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

 - Nắm được giá trị tư tưởng, nghệ thuật của những câu ca dao về tình yêu đất nước, con người;

- Hiểu nội dung, ý nghĩa và một số hình thức nghệ thuật tiêu biểu của những bài ca dao về tình yêu quê hương, đất nước, con người.

 2. Năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ.

- Năng lực viết sáng tạo.

- Giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực. 

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

- Giáo viên:

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

 + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

- Học sinh:

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về tác giả, tác phẩm.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả, tác phẩm.

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

* GV giới thiệu nhanh trên cơ sở tiết 1 đã học: Dân ca VN rất phong phú về làn điệu, đa dạng về hình thức, độc đáo về nội dung. Hát xướng và hát đối đáp cũng là một loại dân ca có nhiều bài rất hay, rất hóm hỉnh. Tình yêu quê hương đất nước, tình thương người là những tình cảm rất đậm đà của nhân dân ta được diễn tả qua nhiều bài hát đối đáp và là một trong những chủ đề góp phần thể hiện đời sống tâm hồn, tình cảm của người VN.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, đọc mẫu.

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

I. Giới thiệu chung

Mảng ca dao về tình yêu quê hương, đất nước, con người là một trong những chủ đề góp phần thể hiện đời sống tâm hồn, tình cảm của người Việt Nam.

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản

a) Mục tiêu: Học sinh  tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

* GV hướng dẫn HS tìm hiểu bài 1 và 4. 

( Theo PPCT và giảm tải, Gv hướng dẫn hs tìm hiểu bài 1 và  4, không dạy bài 2,3).

* GV hướng dẫn HS đọc: giọng hỏi đáp hồ hởi, tình cảm phấn khởi, tự hào (bài 1),  bài 4 chú ý 2 câu 1,2 nhịp 4/4/4.

Đọc, nhận xét, tự cho điểm.

? Em biết gì về những địa danh: Sông Lục Đầu, sông Thương, núi Đức Thánh Tản, đền Sòng?

? Những từ em vừa giải thích thuộc từ loại nào? Cách viết?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV sửa chữa.

Giải thích theo chú thích SGK

Từ loại danh từ riêng → Viết hoa.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Hãy chỉ rõ và phân nhóm các bài ca dao?

? Vì sao 4 câu hát dân ca khác nhau nhưng lại hợp thành 1 văn bản?

? Nhận xét cách diễn tả tình cảm trong 2 bài ca dao?

? Các bài ca có chung hình thức diễn đạt nào?

? Theo em, những câu hát này thuộc kiều văn bản tự sự, MT hay BC?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

1,- Bài 1: tình yêu quê hương, đất nước.

- Bài 4: kết hợp tình yêu con người.

2,

Cùng 1 chủ đề

- Chủ đề: tình yêu quê hương đất nước, con người.

3,Bằng nhiều hình thức khác nhau.

4,Đây là những câu hát thuộc kiểu văn biểu cảm bộc lộ cảm nghĩ của con người.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

II.  Đọc hiểu văn bản

 1. Đọc - hiểu chú thích

2. Kết cấu – bố cục

- Hình thức diễn đạt: thơ lục bát là chủ yếu, đối đáp, gọi mời.

- PTBĐ: biểu cảm.

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích bài ca dao 1 và 4.

a) Mục tiêu: HS phân tích bài ca dao 1 và 4.

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? So với những bài ca dao khác, bài  ca dao 1 có bố cục như thế nào?

? Đọc những câu ca dao  nào có hình thức đối đáp tương tự mà em bắt gặp?

? Những địa danh nào được nhắc tới trong lời đối đáp của chàng trai, cô gái?

? Các địa danh đó có những đặc điểm chung và riêng nào?

? Bức tranh sau chỉ địa danh nào? Địa danh đó gắn với câu chuyện nào em đã được học ở lớp 6? (Tích hợp Địa lý, Ngữ văn, Lịch sử)

? Em có nhận xét gì về các địa danh được nhắc đến? 

? Theo em, vì sao chàng trai, cô gái lại dùng những địa danh với những đặc điểm của từng địa danh như vậy để hỏi, đáp? Điều đó có ý nghĩa gì?

? Qua đó em thấy chàng trai, cô gái là những người như thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV sửa chữa.

1,- Bài ca dao khác là lời cuả 1 người, có 1 phần.

 - Bài ca dao có 2 phần: phần đầu là câu hỏi của chàng trai, phần sau là lời đáp của cô gái.

2,Trình bày sản phẩm chuẩn bị.

* Cung cấp một số bài:

Anh hỏi em có bấy nhiêu lời

Xin em giảng rõ từng nơi, từng phần?

Anh hỏi em trong bấy nhiêu lời

Em xin giảng rõ từng nơi, từng phần.

Hoặc:

        Cau già quá lứa bán buôn

Em già quá lứa có buồn không em?

          Cau già quá lứa bửa phơi

Em già quá lứa có nơi đợi chờ.

3,- Đặc điểm riêng: gần với mỗi địa phương.

- Chung: đều là những nơi nổi tiếng về lịch sử văn hóa của miềm Bắc nước ta.

Núi đức Thánh Tản, thờ thần Sơn Tinh….

5, Đều xoay quanh 1 chủ đề, đề tài nào đó về sự vật hoặc cảnh giàu đẹp của quê hương: dòng sông, ngọn núi…

6, Lịch lãm, tế nhị; có hiểu biết, yêu mến tự hào về quê hương, đất nước.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

* GV bình: Đoạn ca dao trích lời hỏi đáp của chàng trai, cô gái. Lời hỏi gồm 6 câu, mỗi câu hỏi về một địa danh, tên dòng sông, ngọn núi, tòa thành trên đất nước ta (từ thủ đô Hà Nội sang hải Dương, Bắc Giang xuống Thanh Hóa rồi ngược lên Lạng Sơn. Mỗi vùng một nét riêng hợp thành một bức tranh non nước Việt Nam thơ mộng, giàu truyền thống văn hóa. Không trực tiếp nói ra nhưng cả hai đều thể hiện tình yêu, niềm tự hào về quê hương, tổ quốc mình.

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

* GV yêu cầu HS đọc bài ca dao.

? Giải nghĩa từ ni - tê, chẽn lúa đòng đòng?

* Cho HS quan sát tranh để hiểu rõ hình ảnh Chẽn lúa đòng đòng:

? Nhận xét  số tiếng trong mỗi câu? Nhịp thơ có gì đặc biệt? Ý nghĩa của sự đặc biệt đó?

? Hai câu thơ đầu và 2 câu thơ cuối, đối tượng miêu tả có gì khác nhau?

? Nhận xét nghệ thuật trong 2 câu đầu?

( Từ ngữ,  biện pháp  tu từ )

? Cảm nhận về không gian ở đây?

? Phân tích hình ảnh  cô gái ở 2 dòng cuối?

Gợi ý: hình ảnh  cô gái được miêu tả  bằng  biện pháp nghệ thuật gì? Cách dùng từ ngữ ở đây ntn?

? Nhận xét cách dùng từ " Thân em"?

? Chỉ ra cái hay của phép so sánh đó? ( Có phù hợp không ? Vì sao?)

? Câu thơ " Phất phơ ... ban mai" giúp em hiểu thêm gì về vẻ đẹp người con gái ?

? Hai câu đầu  miêu tả cánh đồng, 2 câu cuối  miêu tả hình ảnh người con gái. Có phải bài ca  dao thiếu tính mạch lạc không? Vì sao?

? Bài ca  dao  là lời của ai? Người ấy muốn bày tỏ tình cảm  gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS trình bày , học sinh khác  nhận xét ,

-GV sửa chữa.

* Yêu cầu HS giải thích theo SGK: ni - tê là những từ địa phương dùng ở miền Trung → sẽ tìm hiểu bài từ địa phương.

* Cho HS quan sát tranh để hiểu rõ hình ảnh Chẽn lúa đòng đòng:

-Câu 1,2 : 12 tiếng / dòng →nhịp 4/4/4

 C3: 7 tiếng/dòng → nhịp 2/3/2→ Lục bát biến thể.

-2 câu đầu tả cảnh; 2 câu cuối tả người

-Gợi không gian rộng lớn, dài rộng của cánh đồng lúa xanh tốt. Dù đứng bên ni hay bên tê  cánh  đồng vẫn thấy mênh mông, bát ngát. Không gian ấy biểu hiện sự phấn chấn, yêu đời của người nông dân..

-- Phép so sánh; từ ngữ : Chẽn lúa, đòng đòng, phất phơ, hồng... → Gợi tả.

*Bình : Thân em cách dùng thường gặp trong ca dao dân ca:

- Thân em như củ ấu gai ...

- Thân em như hạt mưa sa...

- Thân em như tấm lụa đào...

- Những từ ấy mang đậm tâm trạng buồn, than trách.

- Cách so sánh: Thân em .... đòng đòng: So sánh đặc sắc, phù hợp, có nét tương đồng: gợi tả sự trẻ trung, phơi phới, tràn đầy sức sống căng tràn.

-Sự  mềm mại, uyển chuyển, vươn lên, hoà cùng ánh nắng ban mai của buổi sớm: mát mẻ, dễ chịu.

- Có thể hiểu là lời chàng trai, bày tỏ tình cảm  với cô gái , ngợi ca...

- Có thể hiểu là lời cô gái...   ( SGV - câu hỏi 7 - b/c /48).

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

* GV bình :

- Hai câu đầu tả cảnh, 2 câu cuối tả người nhưng người và cảnh hài hoà → tạo nên một bức tranh. Người làm cho cảnh trở nên sống động, có hồn → Bức tranh càng quyến rũ lòng người:

- Hai câu cuối lấy sự vật  ở 2 câu đầu  chẽn lúa đòng đòng – ví với người  → Liên  kết, mạch lạc.

3. Phân tích

3.1. Bài ca dao số 1

- Hình thức đối đáp → phổ biến trong ca dao , dân ca.

  + Phần đầu: Lời hỏi

  + Phần sau: Lời đáp

- Địa danh: Thành Hà Nội, sông Lục Đầu, sông Thương, Núi Tản, đền Sòng, tỉnh Lạng.

-> gắn với mỗi địa phương, là nơi nổi tiếng về đặc điểm tự nhiên, lịch sử văn hóa ở Bắc Bộ.

=> Nhằm thử tài hiểu biết, trí thông minh, chia sẻ, bày tỏ tình cảm và bộc lộ lòng yêu qúy, niềm tự hào, tình yêu đối với quê hương đất nước.

3.2. Bài ca dao số 4

* Hai câu đầu: tả cảnh.

- Từ gợi tả.

- Phép đối, điệp ngữ, đảo ngữ

→Không gian rộng lớn, mênh mông, trù phú, đầy sức sống của cánh đồng lúa.

*Hai câu cuối: tả cô gái

- Từ ngữ, hình ảnh so sánh đặc sắc, gợi tả.

-> Gợi vẻ đẹp trẻ trung, phơi phới, căng tràn sức sống của cô thôn nữ.

Hoạt đông 4: Tổng kết nội dung, nghệ thuật văn bản? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết nội dung, nghệ thuật văn bản? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

+GV yêu cầu học sinh đọc và trả lời câu hỏi

? Nghệ thuật đặc sắc của 2 bài ca?

? Nội dung các bài ca dao? Ca dao, dân ca về tình yêu quê hương đất nước, con người gợi lên trong em những tình cảm và mong ước gì?

? Ca dao dân ca có ý nghĩa gì đối với đời sống con người?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

+ Giáo viên: hướng dẫn đọc, hỗ trợ nếu HS cần.

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.

4. Tổng kết

4.1. Nghệ thuật

-Thể thơ lục bát, lục bát biến thể

- Từ ngữ, hình ảnh đặc sắc, giọng điệu tha thiết, tự hào, giàu tính gợi tả.

- Cấu tứ đa dạng, độc đáo.

- Biện pháp tu từ: so sánh điệp từ, liệt kê,...

4.2. Nội dung – ý nghĩa

* Nội dung

- Cảnh sắc, vẻ đẹp của quê hương, đất nước, con người.

- Tình yêu, lòng tự hào của nhân dân ta.

* Ý nghĩa văn bản

Ca dao bồi dáp thêm tình cảm cao đẹp của con người đối với quê hương đất nước.

4.3. Ghi nhớ (SGK - 40)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

? Nhận xét về thể thơ trong 2 bài ca?

? Tình cảm chung thể hiện trong 2 bài ca là gì?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS trao đổi cặp đôi, thống nhất lựa chọn

- GV lắng nghe

Bước 3. Báo cáo thảo luận

HS thảo luận, cử đại diện trình bày, HS khác nhận xét.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đưa ra đáp án:

- Thể thơ lục bát biến thế (bài 1 số tiếng không phải là 6 ở dòng lục, không phải là 8 ở dòng bát. Bài 3 kết thúc là dòng lục chữ không phải là dòng bát.

- Thể thơ tự do, 2 dòng đầu bài 4.

- GV lưu ý HS: việc phân chia chủ đề chỉ là tương đối, có tính chất quy ước: tình yêu quê hương, đất nước, con người thường gắn với những tình cảm khác. Ngược lại, những bài ca dao diễn tả tình cảm khác vẫn có thể gợi nghĩ đến tình yêu quê hương, đất nước. Điều này được thể hiện rõ ở bài 4.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

? Qua hai bài ca dao,em hiểu thêm gì về tình cảm đối với quê hương, đất nước, con người?

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ trả lời

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

Sau bài học, học sinh có khả năng:

1. Kiến thức

- Nhận diện được hai loại từ láy: từ láy bộ phận và từ láy toàn bộ.

- Nắm được khái niệm từ láy.

- Hiểu được giá trị tượng thanh, gợi hình, gợi cảm của từ láy; biết cách sử dụng từ láy.

 2. Năng lực

- Năng lực chung: giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ.

- Năng lực chuyên biệt: Viết đoạn văn ngắn có sử dụng từ láy bộ phận, từ láy hoàn toàn.

3. Phẩm chất: 

- HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên:

  + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

  + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học, Cuốn Từ vựng ngữ nghĩa Tiếng việt.

2. Chuẩn bị của học sinh:

  + Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

  + Soạn bài.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về các loại từ láy

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu về các loại từ láy

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm chắc kiến thức về các loại từ láy

d) Tổ chức thực hiện

NV1 :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Các từ láy "đăm đăm, mếu máo, liêu xiêu" có đặc điểm âm thanh gì giống và khác nhau?

? Dựa vào phân tích trên hãy phân loại từ láy và nêu đặc điểm của từng loại ?

? Lấy VD về mỗi loại từ láy?

? Vì sao các từ "bần bật", "thăm thẳm" lại không nói được là bật bật, thẳm thẳm?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Giống: giữa các tiếng có hiện tượng láy lại các âm thanh.

- Khác:

+ Đăm đăm: các tiếng lặp lại hoàn toàn.

+ Mếu máo, liêu xiêu: lặp lại phụ âm đầu và phần vần.

* Kết luận: Đăm đăm: từ láy toàn bộ.

Mếu máo, liêu xiêu: từ láy bộ phận.

- Rất khó nói, nghe không xuôi tai.

* Giảng : Thực chất 2 từ láy trên là từ láy toàn bộ (bật bật, thẳm thẳm), nhưng để cho dễ nói, dễ nghe, tạo ra sự hài hòa về âm thanh nên những từ láy toàn bộ trên đã bị biến đổi phụ âm cuối hoặc thanh điệu.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

? Hãy tìm 1 số từ láy  toàn bộ có sự  biến  đổi thanh điệu và phụ âm  cuối?

*Đưa ra các từ sau: (BT5)

Mặt mũi, máu mủ, râu ria, rừng rú, no nê, chùa chiền, tươi tốt, ...

 → Các từ trên có phải là từ láy không? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Thảo luận nhóm bàn - 2 phút

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

- Đo đỏ, nho nhỏ, đèm đẹp, xôm xốp, ha hả,...

- Đọc ghi nhớ / SGK / 42 ( 2 em).

* Giải thích: đó không phải là từ láy ( dù phụ âm đầu được lặp lại) vì các tiếng có vai trò ngang nhau, đều có nghĩa →đó là từ ghép đẳng lập → Nhắc nhở HS: phân biệt từ láy với từ ghép đẳng lập.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Các loại từ láy

1. Phân tích ngữ liệu

- Đăm đăm: các tiếng lặp lại hoàn toàn

-> láy toàn bộ.

- Mếu máo: lặp lại phụ âm đầu.

- Liêu xiêu: lặp lại phần vần.

-> láy bộ phận.

* Có 2 loại từ láy: từ láy toàn bộ và từ láy bộ phận.

Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về nghĩa của từ láy 

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu về các loại từ láy

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm chắc kiến thức về các loại từ láy

d) Tổ chức thực hiện:

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

Tìm hiểu nghĩa từ láy

(1) ha hả, oa oa, tích tắc, gâu gâu.

(2) Lí nhí, ti hí, li ti.

(3) Nhấp nhô, phập phồng, bập bềnh

? Các từ ha hả, oa oa, tích tắc, gâu gâu đều mô phỏng điều gì?

? Các từ láy trong nhóm thứ 2, thứ 3 có đặc điểm  gì chung về âm thanh, về nghĩa?

? Trong nhóm này tiếng nào là tiếng gốc có nghĩa?

Tiếng gốc, có nghĩa, đứng sau: nhấp nhô , bồng bềnh, phập  phồng

? Nhóm từ này có đặc điểm gì chung về âm thanh và về nghĩa?

? Từ phân tích các nhóm từ láy trên, hãy cho biết nghĩa của từ láy tạo thành nhờ yếu tố nào?

? Hai từ láy đó thuộc loại từ láy nào?

? Xác định tiếng gốc có nghĩa của 2 từ láy đó.

? Giải thích nghĩa của tiếng gốc và nghĩa từ láy đó.

? Trong trường hợp từ láy có tiếng có nghĩa làm gốc ( tiếng gốc) thì nghĩa của từ láy so với tiếng gốc sẽ có những sắc thái nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bàn bạc, thảo luận, làm việc nhóm

 Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

 HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Âm thanh của tiếng cười, tiếng khóc, tiếng đồng hồ kêu... →Từ tượng thanh

* Nhóm 2: Lí nhí, ti hí, li ti:

- Về âm thanh: láy lại nguyên âm "i"  Nguyên âm có độ mở bé nhất, âm lượng nhỏ nhất.

- Về nghĩa: Biểu thị những sự vật có tính chất nhỏ bé, nhỏ nhẹ về âm thanh hoặc hình dáng.

* Nhóm 3:  Nhấp nhô, phập phồng, bập bềnh

- Âm thanh: láy lại phụ âm đầu

- Nghĩa: biểu thị trạng thái vận động lên xuống,  liên tiếp.

→các tiếng đứng trước láy lại phụ âm  đầu của tiếng gốc→ Từ láy bộ phận.

- mang vần ấp thep công thức:

"x + ấp + xy"

Âm thanh: láy lại phụ âm đầu, mang vần ấp

- Nghĩa: biểu thị trạng thái vận động xuống, lên liên tiếp, khi phồng khi xẹp khi nổi khi chìm...

* So sánh nghĩa của tiếng gốc và nghĩa của từ láy :

* Đưa VD: 2 từ láy, mềm mại, đo đỏ.

- Xác định loại từ láy .

- Xác định tiếng gốc .

- Giải thích nghĩa :

*Mềm mại → chỉ 1  vật dễ biến dạng, biến đổi dưới một tác động nào đó,  gợi cảm giác dễ chịu khi sờ đến. Mềm mại có sắc thái biểu cảm hơn so với mềm.

* Đo đỏ  → màu như son ( như máu) mang sắc thái nhạt hơn, ở mức độ ít hơn đỏ.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

Đọc ghi nhớ SGK - 42

II. Nghĩa của từ láy

1. Phân tích ngữ liệu: SGK/42

- Ha hả, oa oa, tích tắc, gâu gâu

 → mô phỏng âm thanh

→Từ tượng thanh .

- Lí nhí, li ti, ti hí

Âm thanh: Láy lại nguyên âm "i" độ mở bé nhất, âm lượng nhỏ.

- Nghĩa: Những sự vật, sự việc nhỏ bé, nhỏ nhẹ...

- Nhấp nhô, phập phồng, bập bềnh

- Âm thanh: láy lại phụ âm đầu

- Nghĩa: biểu thị trạng thái vận động xuống, lên liên tiếp, khi phồng khi xẹp khi nổi khi chìm...

→ Nghĩa của từ láy tạo thành nhờ đặc điểm âm thanh và sự hoà âm phối thanh giữa các tiếng.

- Mềm mại: Sắc thái biểu cảm hơn so với tiếng gốc mềm.

- Đo đỏ: Sắc thái nghĩa giảm nhẹ (nhạt hơn ) so với tiếng gốc  đỏ.

→Nghĩa của từ láy có sắc thái riêng so với tiếng gốc.

2. Ghi nhớ (SGK-42)

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

* Yêu cầu HS đọc đoạn văn, tìm các từ láy và xếp vào bảng phân loại.

* Gọi 1 HS lên bảng làm, lớp nhận xét, sửa.

? Bài tập 1 rèn cho em kĩ năng gì?

- Nhận diện từ láy.

GV hướng dẫn HS làm bài tập 2,3, 5, 6 ở nhà, bài tập 4 làm tại lớp.

? Đặt câu với mỗi từ: nhỏ nhắn, nhỏ nhặt, nhỏ nhẻ, nhỏ nhoi, nhỏ nhoi?

* Yêu cầu HS làm bài tập theo nhóm bàn.

HS thảo luận, đại diện trình bày, mỗi nhóm đặt câu với một từ, nhóm khác nhận xét, cho điểm.

Phiếu học tập (5’)

Yêu cầu HS hoàn thành trong phiếu học tập, thu 10 phiếu chấm và trả sau.

Hoàn thành theo yêu cầu, nộp sản phẩm đúng thời gian.

III. Luyện tập

Bài tập 1

Từ láy toàn bộ: Bần bật, thăm thẳm, chiền chiện, chiêm chiếp.

Từ láy bộ phận: Nức nở, tức tưởi, rón rén, lặng lẽ, rực rỡ, nhảy nhót, nặng nề.

Bài tập 4

VD:

- Cô ấy có dáng người nhỏ nhắn, trông thật dễ thương.

- Cậu đừng nghĩ những chuyện nhỏ nhặt ấy nữa.

Bài tập

 Viết một đoạn văn ngắn (5-7 câu) kể lại kỉ niệm ngày đầu tiên vào lớp 7, có sử dụng từ láy và từ ghép, gạch chân dưới các từ đó.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

        - Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV gọi HS lên bảng vẽ sơ đồ từ và cấu tạo của từ.

- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ trả lời

- GV lắng nghe

- Bước 3: Báo cáo thảo luận

- GV gọi HS trình bày

- Các cặp khác nhận xét bổ sung

- GV nhận xét

Bước 4: Kết luận, nhận định

-Giáo viên nhận xét, cho điểm

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

Sau bài học, học sinh có khả năng:

1. Kiến thức

   - Nắm được các bước của quá trình tạo lập một văn bản trong giao tiếp và viết bài tập làm văn.

  - Củng cố những kiến thức và kỹ năng đã học về liên kết, bố cục và mạch lạc trong văn bản → Biết cách làm bài văn tự sự, miêu tả.

2. Năng lực

- Năng lực chung: giải quyết vấn đề, năng lực tư duy ngôn ngữ; năng lực viết sáng tạo; năng lực giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực.

- Năng lực chuyên biệt: suy nghĩ, phê phán, phân tích và đưa ra ý kiến cá nhân về quá trình tạo lập văn bản; ra quyết định: lựa chọn cách lập luận khi tạo lập văn bản.

1. Chuẩn bị của giáo viên:

 + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.

  + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học.

2. Chuẩn bị của học sinh:

+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.

+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Sản phẩm dự kiến

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu các bước tạo lập văn bản.

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu các bước tạo lập văn bản.

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

* Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV yêu cầu HS nhắc lại: Thế nào là văn bản? Có mấy loại văn bản?     

- GV Đưa ra tình huống: Em được nhà trường khen thưởng về thành tích học tập. Tan học, em muốn về thật nhanh để báo tin vui ấy cho mẹ.

GV đưa câu hỏi: Để mẹ em hiểu được việc phấn đấu đạt thành tích trong học tập, em sẽ dùng kiểu văn bản nào? Nói hay viết?.

* Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

- HS suy nghĩ trả lời, GV chuẩn KT: Nói .

*Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ Nói viết

 + Chuỗi lời nói, miệng hay bài viết có chủ đề thống nhất, có liên kết mạch lạc, vận dụng PTBĐ phù hợp để thực hiện mục đích giao tiếp.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

NV2 :

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV tiếp tục đặt câu hỏi: Khi có nguyện vọng nào đó cần được giải quyết em sẽ làm gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nghĩ trả lời, GV chuẩn KT: Viết một văn bản - Đơn từ.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV hỏi: Theo em nhu cầu tạo lập văn bản xuất phát từ đâu?

- GV liên hệ: Với học sinh bài viết văn xuất phát từ nhu cầu nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nghĩ trả lời, GV chuẩn KT:

Từ hoàn cảnh (khách quan).

+Từ nhu cầu cá nhân (chủ quan).

- HS liên hệ bản thân trả lời, GV chuẩn KT: Nhu cầu chủ quan: mong muốn bộc lộ khả năng vận dụng kiến thức.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

I. Các bước tạo lập văn bản

1. Phân tích ngữ liệu

- Khi có nhu cầu giao tiếp

-> tạo lập văn bản (nói - viết)

Hoạt động 2: Các bước để tạo lập văn bản:

a) Mục tiêu: Học sinh biết các bước để tạo lập văn bản

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ kiến thức các bước để tạo lập văn bản

d) Tổ chức thực hiện:

NV1

* Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

 GV yêu cầu: Để tạo lập 1 văn bản ( VD như viết thư) ta cần xác định những vấn đề gì?

- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Nếu bỏ qua một trong bốn vấn đề đó có được không? Vì sao phải xác định rõ 4 vấn đề đó?

- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Nếu bỏ qua một trong bốn vấn đề đó có được không? Vì sao phải xác định rõ 4 vấn đề đó?

* Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

- HS suy nghĩ trả lời

* Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nghĩ trả lời, GV chuẩn KT

+ Viết cho ai? (Đối tượng viết)

+ Viết để làm gì? (Mục đích viết)

+ Viết về cái gì? (Nội dung viết)

+ Viết như thế nào? (Cách thức viết)

GV chuẩn KT: không

+ Xác định đối tượng viết -> Cách viết, cách xưng hô phù hợp, cách dùng từ ngữ hợp lí.

+ Xác định mục đích viết -> Chọn nội dung và PTBĐ.

+ Xác định nội dung viết -> Để tránh lạc đề, xa đề, lan man.

+ Xác định cách viết -> Giúp người viết đi đúng  hướng, viết rõ ràng, mạch lạc, người đọc dễ tiếp nhận văn bản -> hiệu quả giao tiếp cao.

=> Bỏ qua 1 trong 4 vấn đề đều không được, không tạo ra văn bản.

 Kết luận: Việc xác định 4 vấn đề đó là bước định hướng tạo lập văn bản.

* Bước 4: Kết luận, nhận định:

 Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV2

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

Sau khi đã xác định được 4 vấn đề đó, cần phải làm những việc gì để viết được văn bản?

 HS Chọn 1 trong 2 đáp án sau:

    A. Viết ngay văn bản.

    B. Tìm ý và sắp xếp các ý. -> B

- GV đặt câu hỏi: Tại sao phải tìm ý, sắp xếp các ý trước khi tạo lập văn bản?

- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Bước định hướng văn bản và tìm ý, sắp xếp các ý giống với những yêu cầu nào trước khi làm bài tập làm văn?

- GV hỏi: Chỉ có ý và dàn bài mà chưa viết thành văn thì đã tạo thành một văn bản chưa? Vì sao?

- Gv hỏi: Vậy sau bước tìm ý, lập dàn ý, ta phải làm gì? Tạo lập văn bản bằng cách nào?

? Đây có phải bước quan trọng nhất ko? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

HS Chọn 1 trong 2 đáp án sau:

    A. Viết ngay văn bản.

    B. Tìm ý và sắp xếp các ý. -> B

+ Tạo bố cục rõ ràng, rành mạch, hợp lí, thể hiện đúng định hướng văn bản.

+ Tạo cho nội dung văn bản có sự thống nhất; tránh thiếu hoặc trùng lặp ý.

+ Định hướng văn bản  = tìm hiểu đề.

 + Tìm ý, sắp xếp ý = tìm ý, lập dàn ý

GV chuẩn KT: Mới có ý - dàn ý → chưa có một văn bản vì: trong thực tế người ta không thể giao tiếp bằng những ý cơ bản mà các ý ấy phải được diễn đạt thành câu, thành lời mạch lạc, rõ ràng → người nghe mới hiểu.

GV chuẩn KT:

+ Bước quan trọng nhất vì: Diễn đạt thành lời, chính là việc chiếm nhiều thời gian nhất trong quá trình tạo lập văn bản.

+ Số lượng câu chữ nhiều nhất so với toàn văn bản.

+ Yêu cầu giao tiếp chủ yếu thực hiện trong phần này.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV3

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

Việc viết thành văn ( tạo lập văn bản) cần đạt những yêu cầu gì trong các yêu cầu dưới đây:

- Đúng chính tả.  

- Sát với bố cục.

- Kc hấp dẫn.  

- Đúng ngữ pháp.    

- Có tính liên kết.    

- Lời văn trong sáng.

- Dùng từ chính xác.  

- Có tính mạch lạc.            

- Lựa chọn.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá,GV chuẩn kiến thức

-> Chốt:

- 8 ý cho các văn bản nói chung.

- 9 ý cho các văn bản tự sự.

- Trong sản xuất bao giờ cũng có bước kiểm tra sản phẩm, một nhà văn sau khi viết xong tác phẩm, bao giờ cũng kiểm tra lại bản thảo.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

NV4

Bước 1 : Chuyển giao nhiệm vụ

GV mở rộng: Có thể coi văn bản là một loại sản phẩm cần được kiểm tra sau khi hoàn thành không? Nếu có thì sự kiểm tra ấy dựa theo những tiêu chuẩn cụ thể nào? Mục đích  kiểm tra để làm gì?

- GV hỏi thêm: Từ những VD vừa phân tích, hãy nêu các bước để tạo lập một văn bản?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời

HS trả lời theo dòng suy nghĩ GV định hướng

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

GV mở rộng: Có thể coi văn bản là một loại sản phẩm cần được kiểm tra sau khi hoàn thành không? Nếu có thì sự kiểm tra ấy dựa theo những tiêu chuẩn cụ thể nào? Mục đích  kiểm tra để làm gì?

 - HS suy nghĩ trả lời

- GV chuẩn KT: Cần kiểm tra văn bản dựa vào những tiêu chuẩn: Các yêu cầu ở B1,2,3 đã nêu → xem đã đạt những y/c đó chưa? Có cần sửa chữa gì không? Văn bản đã hiệu quả cao trong giao tiếp chưa ?.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

- Yêu cầu HS đọc ghi nhớ / tr46.

Bước 1

* Định hướng VB

  - Viết cho ai?

  - Viết để làm gì?

  - Viết về cái gì?

  - Viết như thế nào?

Bước 2:

 Tìm ý và lập dàn ý.

- Tìm ý: đặt câu hỏi và trả lời.

- Dàn ý: đại cương, chi tiết. (3 phần).

-> Tạo ra bố cục rõ ràng, mạch lạc, hợp lí.

* Bước 3: viết bài hoàn chỉnh theo các bước

Bước 4:

* Kiểm tra văn bản

- Dựa vào các yêu cầu đã nêu.

- Sửa chữa (nếu có lỗi ...)

-> 4 bước tạo văn bản:

+ Định hướng.

+ Tìm ý và sắp xếp ý.

+ Viết bài.

+ Kiểm tra.

2. Ghi nhớ: SGK/46

Hoạt động 3: Em đã thực hiện 4 bước đó khi tạo lập văn bản chưa? Em rút ra được kinh nghiệm gì cho mình sau khi học xong bài này?

a) Mục tiêu: Học sinh thành thạo các bước khi tạo lập văn bản

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ kiến thức các bước khi tạo lập văn bản

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

Em đã thực hiện 4 bước đó khi tạo lập văn bản chưa? Em rút ra được kinh nghiệm gì cho mình sau khi học xong bài này?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS suy nghĩ nêu câu trả lời, GC chuẩn KT

Nêu những lỗi trong quá trình tạo lập văn bản:

+ Định hướng qua loa, đại khái, không đầy đủ.

+ Bỏ bước tìm ý, lập dàn ý mà viết văn bản ngay.

+ Diễn đạt, dùng từ, chính tả, ngữ pháp ... sai nhiều.

+ Ít kiểm tra lại văn bản để sửa.

 → Tạo thói quen xấu, bài viết yếu, diễn đạt lủng củng, không đáp ứng được yêu cầu của bài → điểm thấp

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi

c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

* BT1: Yêu cầu HS đọc – xác định các yêu cầu trong bài tập số 1.

- Yêu cầu  HS lấy 1 bài TLV gần nhất (Kiểm tra HK₂). Dựa vào bài TLV đó - HS trả lời các câu hỏi.

-  Cho HS về nhà làm BT 1.

* BT2:  Xác định yêu cầu của BT2: Cách làm đã phù hợp chưa? Điều chỉnh?

- Bài tập 2 rèn cho em kĩ năng gì?

Định hướng khi viết văn bản

*BT3:

-  Dàn bài có bắt buộc viết thành những câu trọn vẹn, đúng ngữ pháp không? Những câu đó có nhất thiết phảp liên kết chặt chẽ với nhau không?

- Một dàn bài thường chứa đựng nhiều mục lớn nhỏ khác nhau, vậy phải làm thế nào để có thể phân biệt được mục lớn và mục nhỏ, biết được các mục ấy đã đầy đủ chưa và đã được sắp xếp rành mạch hợp lí chưa?

- HS thảo luận nhóm, đại diện trình bày, lớp nhận xét, bổ sung.

- GV: đưa dàn bài trên bảng phụ.

                       DÀN BÀI

I. Mở bài:

  -

  -

II. Thân bài:

1. Ý lớn 1...

a, Ý nhỏ 1...

            -

            -

b. Ý nhỏ 2...

           -

           -

2. Ý lớn 2

a. Ý nhỏ 1:...

           -

           -

b. Ý nhỏ 2...

III. Kết bài:

- Bài tập 3 rèn cho em kĩ năng gì?

* BT4:

 Tìm ý và sắp xếp ý.

 Xác định được để viết bức thư phải thực hiện 4 bước :

- Xác định từ ngữ quan trọng trong đề bài:

- Thực hiện các bước theo yêu cầu của GV Gọi HS thực hiện 2 bước đầu

Xác định lại bố cục của một bức thư (gợi ý).

I/ Đầu thư: nơi viết, ngày tháng năm

Lời xưng hô.

II/ Phần chính bức thư.

- Lí do: muốn xin lỗi bố.

- Kể lại việc lầm lỗi: cô giáo đến thăm, lỡ thốt ra lời thiếu lễ độ với mẹ, làm mẹ buồn.

- Niềm ân hận sau khi đọc thư bố, ân hận, lòng day dứt, giờ đã hiểu công lao mẹ, hiểu sự hi sinh của mẹ….con thật vô cùng đáng trách, thương mẹ vô cùng….

- Lời xin lỗi bố và lời hứa hẹn: mong bố tha thứ lỗi lầm, hứa sẽ ngoan ngoãn….

III/ Cuối thư.

- Chúc sức khỏe bố.

- Kí tên.

III. Luyện tập

Bài tập 1 (T46 về nhà làm)

Bài tập 2 (tr 46)

- Bạn đã định hướng văn bản sai:

+ Viết cho ai? (Chưa xác định được đối tượng nghe báo cáo là các bạn HS chứ không phải là thầy cô → xưng hô chưa phù hợp )

+ Chưa xác định được viết cái gì? (nội dung viết)

(Nội dung cần viết: Báo cáo kinh nghiệm học tập, lại viết học thế nào và thành tích học tập).

- Điều chỉnh:

+ Cách xưng hô phù hợp với đối tượng là HS (tôi - các bạn).

+ Nội dung báo cáo: Kinh nghiệm học tập: Từ thực tế học tập -> rút ra những kinh nghiệm.

Bài tập 3 (47)

a. Dàn bài không bắt buộc phải viết thành những câu trọn vẹn đúng ngữ pháp và các câu không nhất thiết phải liên kết chặt chẽ.

Vì : - Dàn bài chỉ là ý cơ bản, là cái "sườn" để tạo lập văn bản.

- Nếu viết thành những câu trọn vẹn, đúng ngữ pháp, liên kết →mất thời gian  tập trung cho bước tạo lập văn bản.

b. Để phân biệt được các mục lớn, nhỏ trong dàn bài

- Sau mỗi phần mỗi mục, mỗi ý lớn, ý nhỏ, phải xuống dòng.

- Mỗi phần, mỗi mục phải được kí hiệu rõ ràng, theo thứ tự lớn , nhỏ.

VD: Phần lớn nhất: Kí hiệu số la mã

- Các ý nhỏ hơn lần lượt kí hiệu là chữ số thường, chữ cái thường, hoa thị, gạch ngang đầu dòng...

- Các phần các mục ngang nhau phải viết thẳng hàng; dùng kí hiệu tương đương; ý nhỏ hơn viết lùi vào so với ý lớn hơn.

Bài tập 4 (47):

1.  Định hướng VB:

- Đối tượng viết thư: Bố.

- Mục đích viết thư: Để bố hiểu, tha thứ.

- ND viết: Nỗi ân hận đã trót nói lời thiếu  lễ độ với mẹ.

- Cách viết: + Thư ( kể + biểu cảm)

                   + Hồi tưởng - Hiện tại.

2. Tìm ý, lập dàn ý:

- HS xác định lại bố cục của một bức thư.

- Chọn, ngôi kể: Xưng hô, con.

→ Yêu cầu HS lập dàn ý - chú ý trình bày theo sơ đồ.

a. Mở bài:

- Nêu lý do viết thư

b. Thân bài:

- Nỗi ân hận của En- ri- cô sau khi đọc thư bố

- Hồi tưởng lại thái độ của mình đối với mẹ

- Tự đánh giá, bộc lộ thái độ, tình cảm về mình, về công lao của mẹ, về lời dạy bảo của bố.

- Lời xin lỗi - Lời hứa - Cầu xin tha thứ

c. Kết bài : Cuối thư : Lời chúc - bài học thấm thía

3. Tạo lập văn bản

- Viết phần MB , ý 1(2) trong phần TB, phần KB

4. Kiểm tra văn bản

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập

c) Sản phẩm: Đáp án của HS

d) Tổ chức thực hiện:

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời

Bài tập trắc nghiệm

Bài 1: Trong các yếu tố sau, yếu tố nào không có trong quá trình tạo lập văn bản?

1. Thời gian ( văn bản được nói và viết vào lúc nào ?)

2. Đối tượng ( nói , viết cho ai ?)

3. Nội dung ( nói , viết về cái gì ?)

4. Mục đích ( nói , viết để làm gì )

Bài 2: Dòng nào ghi đúng các bước tạo lập văn bản ?

1. Định hướng và xây dựng bố cục

2. Xây dựng bố cục và diễn đạt thành câu, đoạn hoàn chỉnh

3. Xây dựng bố cục, định hướng kiểm tra, diễn đạt thành câu, đoạn

4. Định hướng, xây dựng bố cục , diễn đạt thành câu , đoạn hoàn chỉnh, kiểm tra văn bản vừa tạo lập.

Bài 3: Hãy kể những việc em cần làm trước khi viết bài tập làm văn theo đề bài: em hình dung mình là E-ri –cô viết bức thư cho bố nói lên tình cảm của mình sau khi đọc bức thư của bố.

Ngày soạn :

Ngày dạy :