CHUYÊN ĐỀ: PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP

DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH

I/ Lý thuyết:

1. NST giới tính:

* Người, ĐV có vú: ♀ XX, ♂XY

+ cặp NST giới tính ở giới ♀ là XX  1 loại giao tử X (giới đồng giao tử).

+ cặp NST giới tính ở giới ♂ là XX  2 loại giao tử X=Y (giới dị giao tử).

* Chim, bướm, gia cầm, ếch nhái, bò sát, dâu tây,..: ♀ XY, ♂XX

* Bọ xít, rệp, châu chấu: ♀ XX, ♂XO

* Bọ nhậy: ♀ XO, ♂XX

* Lưu ý: Nếu đầu bài không nêu loài nào xác định như sau:

- Dựa vào cá thể mang tính lặn ở F2:3:1

- Loại dần thứ tự từng kiểu NST-GT=> kiểu nào cho KQ phù hợp nhận

- VD: Lai 1 cá thể mang 1 cặp gen dị hợp cánh thẳng với cơ thể khác F1:256 cánh thẳng : cánh cong (♂)

Giải: Cặp gen dị hợp quy định cánh thẳng nên cánh thẳng > cánh cong

F1: 3 thẳng:1cong mà lặn chỉ ở con ♂ NST-GT ♂ là XY, ♀ XX

2. Nhận dạng quy luật di truyền:

- Dựa vào kết quả lai thuận và lai nghịch khác nhau:

- Sự phân li KH không đều ở 2 giới  Gen nằm trên NST giới tính

- KH biểu hiện ở cả 2 giới, di truyền chéo  Gen nằm trên NST X

- KH chỉ biểu hiện ở 1 giới (giới dị giao tử - XY), di truyền thẳng  Gen nằm trên NST Y

II/ Phương pháp giải bài tập

1. Bài toán thuận: Biết KH P, gen liên kết trên NST-GT xác định kết quả lai

Bước 1: Từ KH P và gen liên kết trên GT KG của P

Bước 2: Viết SĐL để xác định kết quả.

Bài 1:

ở 1 giống gà, các gen qui định lông trắng và lông sọc vằn nằm trên NST X. Tính trạng sọc vằn là trội so với tính trạng lông trắng. Tại 1 trại gà khi lai gà mái trắng với gà trống sọc vằn thu đc đời con bộ lông sọc vằn ở cả gà mái và gà trống. Sau đó, người ta lai những cá thể thu được từ phép lai trên với nhau và thu được 594 gà trống sọc vằn 607 gà mái trắng và sọc vằn. Xác định KG bố mẹ và con cái thế hệ thứ 1 và 2.

Bài giải

Quy ước

A sọc vằn, a lông trắng. Cặp NST giới tính ở gà trống XX, gà mái XY.

Gà trống sọc vằn có KG X^AX^A hoặc X^AX^a

Gà mái lông trắng có KG X^aY

F1 thu được toàn bộ gà có lông sọc vằn → P_tc

P : X^AX^A x X^aY

X^A X^a,Y

F1: X^AX^a X^AY

F1 x F1 : X^AX^a x X^AY

G_F1: X^A,X^a X^A,Y

F2: X^AX^A, X^AX^a , X^aY, X^AY

2. Bài toán nghịch: Biết KH P, gen liên kết trên NST-GT và kết quả lai xác định KG của P

Bước 1: Xác định tính trạng trội lặn và quy ước gen

Bước 2: Nhận dạng quy luật DT chi phối và từ TLPL KH ở đời con  gen trên NST-GT KG của P

Bước 3: Viết SĐL

Lưu ý: Bài toán ngược có nhiều dạng bài tập như: LKGT thuần, LKGT+PLĐL, LKGT+Gen gây chết, LKGT+Hoán vị gen.

A/ BÀI TẬP LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH THUẦN

* Phương pháp giải:

Bước 1: Tìm tính trạng trội lặn và quy ước gen

Bước 2: Nhận dạng quy luật DT chi phối và từ TLPL KH ở đời con gen trên NST-GT KG P

Bước 3: Viết SĐL

* Các bài tập:

Bài 1:Gà: ♂ lông vằn x ♀ lông đen F1 100% Lông vằn. F1 tạp giaoF2: 50 Vằn:16 đen

1. Biện luận và viết SĐL từ P-F2

2. Tỷ lệ phân tính ở F3 đối với mỗi công thức lai:

Bài giải

1/ + Bước 1: Tìm trội lặn và quy ước gen

ta có F2 vằn:đen=50:16=3 vằn:1 đen (kết quả qui luật phân ly) A-Vằn, a-đen.

+ Bước 2: Nhận dạng quy luật DT chi phối và Từ TLPL KH F+gen trên NST-GT KG P

Thấy F2 chỉ có gà mái lông đen TT màu sắc lông liên kết với giới tính.

Ptc: ♂Lông vằn X^AX^A , ♀X^aY

+ Bước 3: Viết SĐL

P: ♂XAXA		x	♀ XaY
(Lông vằn)		↓	(lông đen)
F1: XAXa , XAY(tất cả lông vằn)
♂XAXa lông vằn	x			♀XAY lông vằn
F2: KG: 1 XAXA : 1 XAXa : 1 XAY : 1 XaY
KH: 2 trống vằn: 1 mái vằn:1 mái đen

2/ Các công thức lai:

F2 X F2 : ♂XAXA	x	♀ XAY  F3 : 100% vằn
F2 X F2 : XAXA	x	♀ XaY  F3 : 100% vằn
F2 X F2 : ♂XAXa	x	♀ XAY  F3 : 3 vằn : 1 đen
F2 X F2 : ♂XAXa	x	♀ XaY  F3 : 1 vằn : 1 đen

Bài 2: Phép lai giữa một chim hoàng yến ♂ màu vàng với một chim ♀ màu xanh sinh ra tất cả chim ♂ có màu xanh và tất cả chim ♀ có màu vàng. Hãy giải thích các kết quả lai.

Giải

Từ kết quả lai: ♂ màu vàng  tất cả con ♀ có màu vàng; ♀ màu xanh  tất cả con ♂ có màu xanh  Màu sắc lông là tính trạng liên kết với giới tính và gen qui định tính trạng nằm trên NST X, không có alen trên Y.

Ở chim, ♂ là giới đồng giao tử. Vì tất cả các cá thể của mỗi giới giống nhau về kiểu hình nên bố mẹ phải có KG đồng hợp.

Qui ước: A: xanh; a: vàng

XAY	x	XaXa
(xanh)	↓	(vàng)
XAXa , XaY
1Đực xanh: 1cái vàng

Bài 3: (CĐ 2010)

Ở ruồi giấm, tính trạng màu mắt do một gen gồm 2 alen quy định. Cho (P) ruồi giấm đực mắt trắng x ruồi giấm cái mắt đỏ, thu được F1 100% ruồi giấm mắt đỏ. Cho F1 giao phối tự do với nhau F2 có TLKH: 3 đỏ:1 trắng, trong đó mắt trắng là con đực. Cho mắt đỏ dị hợp F2 x đực ĐỏF3. Biết không có đột biến, theo lý thuyết trong tổng số ruồi F3 ruồi đực mắt đỏ chiếm tỷ lệ bao nhiêu?

A.50% B.75% C.25% D.100%

Gợi ý:

F2: 3:1 (mắt trắng chỉ biểu hiện ở đực)  gen quy định màu mắt trên NST –GT X. Mắt đỏ-D, mắt trắng-d  P: (Đỏ) X^DX^D x X^dY (Trắng)

P: (Đỏ) XDXD		x			XdY (Trắng)
F1: (Đỏ) XDXd				XDY (Trắng)
F2: XDXD	XDXd						XDY	XdY
Đỏ	Đỏ						Đỏ	Trắng
F2: XDXd			x			XDY (Trắng)
F3: XDXD	XDXd						XDY	XdY
Ở F3 ruồi đực mắt đỏ chiếm 25% (Đ/A C)

B/ BÀI TẬP LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ GEN GÂY CHẾT

* Lý thuyết:

Một tính trạng thường nào đó PLKH 2:1 thì đây trường hợp gen gây chết ở trạng thái trội

Nếu tỷ lệ giới tính 1:1 thì gen gây chết nằm trên NST thường, tuy nhiên nếu tỷ lệ về giới tính là 2:1 (♂/♀=2/1 hoặc ♀/♂=2/1)  chứng tỏ gen trội đã liên kết trên NST GT X

* Bài tập

Bài 1: Ở Drosophila, một ruồi ♀ lông ngắn được lai với ruồi ♂ lông dài. Ở đời con có 42 ruồi ♀ lông dài, 40 ruồi ♀ lông ngắn và 43 ruồi ♂ lông dài. Biết tính trạng do một gen chi phối.

a) Hỏi kiểu di truyền của tính trạng lông ngắn?

b) Hỏi tỷ lệ phân ly kiểu hình ở đời con nếu bạn lai hai ruồi lông dài.

Gợi ý giải:

a.Bình thường tỷ lệ đực cái là 1 : 1 nhưng kết quả phép lai cho thấy tỷ lệ đực cái là 1: 2 vậy một nửa số con đực bị chết, cùng với sự biểu hiện tính trạng cho thấy gen quy định tính trạng màu lông nằm trên NST X và có alen gây chết bán hợp tử.

Theo bài ra hình dạng cánh do 1 gen chi phối và F₁ có số tổ hợp là 4 (kể cả tổ hợp đực bị chết), đây là kết quả tổ hợp của hai loại giao tử đực với hai loại giao tử cái do đó con cái ở P phải dị hợp, lông ngắn ở con cái là tính trạng trội.

Qui ước: S – lông ngắn, s – lông dài

Sơ đồ lai:

XSXs	x			XsY
(lông ngắn)			(lông dài)
↓
XSXs		XsXs	XSY		XsY
(lông ngắn)		(lông dài)	(chết)		(lông dài)

b) Ở đời con tất cả đều có lông dài và phân đều ở cả hai giới. Để có ruồi ♀ lông dài, ruồi mẹ phải đồng hợp tử và phép lai sẽ là:

XsXs	x		XsY
(lông dài)		(lông dài)

Bài 2: Khi giao phối giữa ruồi giấm cái có cánh chẻ với ruồi giấm đực có cánh bình thường thì thu được:

84 con cái có cánh chẻ.

79 con cái có cánh bình thường.

82 con đực có cánh bình thường.

Cho biết hình dạng cánh do một gen chi phối.

a. Giải thích kết quả phép lai trên.

b. Có nhận xét gì về sự tác động của các alen thuộc gen quy định hình dạng cánh.

Giải

a. Bình thường tỷ lệ đực cái là 1 : 1 nhưng kết quả phép lai cho thấy tỷ lệ đực cái là 1 : 2 vậy một nửa số con đực bị chết, cùng với sự biểu hiện tính trạng cho thấy gen quy định tính trạng hình dạng cánh nằm trên NST X và có alen gây chết.

Theo bài ra hình dạng cánh do 1 gen chi phối và F₁ có số tổ hợp là 4 (kể cả tổ hợp đực bị chết), đây là kết quả tổ hợp của hai loại giao tử đực với hai loại giao tử cái do đó con cái ở P phải dị hợp, cánh chẻ ở con cái là tính trạng trội.

A - cánh chẻ, a-cánh bình thường.

P ♀ cánh chẻ x ♂ cánh bình thường

X^A X^a X^a Y

G X^A ; X^a X^a ; Y

F₁ X^AX^a X^aX^a X^AY X^aY

1 Cái cánh chẻ: 1 cái cánh bt: 1 đực cánh chẻ (chết): 1 đực cánh bình thường

b. Những nhận xét về tác động của gen:

- Tác động đa hiệu vừa quy định hình dạng cánh vừa chi phối sức sống cá thể.

+ A quy định cánh chẻ và gây chết;

+ a quy định cánh bình thường và sức sống bình thường.

- Ở trạng thái dị hợp tử Aa, alen A tác động trội về quy định sức sống nhưng lại lặn về chi phối sức sống.

KL. Mọi alen có thể tác động trội ở tính trạng này nhưng lại lặn ở tính trạng khác.

Bài 3: Ở ruồi giấm, mắt đỏ trội hoàn toàn so với mắt trắng. Có 5 cá thể F₁ khác nhau về KG. KH mắt đỏ và mắt trắng xuất hiện ở cả 2 giới. Cho 5 cá thể giao phối với nhau được F₂.

1. Xác định KG của 5 cá thể F₁ và TLKG, TLKH ở F₂.

2. Nếu một cặp ruồi giấm đều có KH mắt đỏ giao phối với nhau ở thế hệ con lai F₁ thu được 600 con ruồi đều mắt đỏ trong đó ruồi đực có 200 con. Hãy giải thích kết quả lai.

Giải

a. - Cá thể F₁ có 5 KG khác nhau  màu mắt được qui định bởi một cặp gen, gen nằm trên vùng không tương đồng trên NST X.

Qui ước: A – đỏ, a – trắng

Các KG của 5 cá thể: X^AX^A , X^AX^a , X^aX^a , X^AY, X^aY

-Giới cái: có 3 KG  tỉ lệ giao tử: ½ X^A, ½ X^a

-Giới đực có 2 KG  tỉ lệ giao tử: ¼ X^A, 1/4X^a, 1/2Y

Kẻ bảng tìm TLKG, TLKH F₂:

TLKG: 1/8X^AX^A , 1/4X^AX^a , 1/8X^aX^a , 1/4X^AY, 1/4X^aY

TLKH: 5/8 đỏ : 3/8 trắng

b.Theo qui luật phân bố giới tính: tỉ lệ đực: cái = 1 : 1. Kết quả phép lai ruồi đực = 1/3 số ruồi sinh ra  một số ruồi đực bị chết.

Gọi số ruồi đực bị chết là x, ta có: (200 + x) : (600 + x) = 1/ 2  x = 200

Vậy số ruồi đực bị chết bằng ½ số ruồi đực sinh ra  gen gây chết là gen lặn nên KG của cặp ruồi bố mẹ đều mắt đỏ là: X^AX^a , X^AY.

C/ BÀI TẬP LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ PHÂN LY ĐỘC LẬP

* Phương pháp giải:

Bước 1: Tìm trội lặn và quy ước gen (nên xét từng tính trạng, xem nằm trên NST thường hay giới tính. Nếu tính trạng nào đều có ở đực và cái nằm trên NST thường, TT nằm trên NST giới tính có đặc điểm của gen trên NST GT)

Bước 2: Nhận dạng quy luật DT chi phối (Nhân 2 tỷ lệ riêng nếu thấy KQ trùng với TLPL KH ở đời con theo đầu bài Tuân theo QL Phân ly độc lập, có 1 cặp gen nằm trên NST GT và từ TLPL KH F+gen trên NST-GT KG P

Bước 3: Viết SĐL

* Các bài tập:

Bài 1: Trong 1 thí nghiệm lai ruồi giấm con cái cánh dài, mắt đỏ x đực cánh ngắn, mắt trắngF1: 100% cánh dài-mắt đỏ.

F1x ngẫu nhiên F2 ♀:306 Dài -đỏ:101 Ngắn-Đỏ và ♂: 147 Dài- đỏ:152 Dài trắng:50 Ngắn đỏ:51 Ngắn Trắng. Mỗi gen quy định 1 tính trạng. Giải thích kết quả thu được và viết SĐL

Bài giải:

a. Giải thích:

- Ruồi giấm: ♂ XY, ♀XX; F1 100% Dài đỏ TT Dài>Ngắn; Đỏ>Trắng

- Xét riêng tính trạng hình dạng cánh ở F₂

Dài : Ngắn= 3:1=> Gen quy định TT hình dạng cánh nằm trên NST-thường và tuân theo ĐL phân ly. A-Dài, a-Ngắn

- Xét riêng tính trạng hình dạng cánh ở F₂

F2: Đỏ :Trắng= (306+101+147+50):(152+51)=3:1 và có sự phân bố khác nhau ở 2 giới, mắt trắng chỉ có ở con ♂ nên gen qui định tính trạng màu mắt phải nằm trên NST-GT X và trên Y không có alen tương ứng. B-Đỏ, b-Trắng

- F1 Đồng tính=> P t/c và từ lập luận trên  KG P ♀ dài-mắt đỏ: AAX^BX^B

♂ Ngắn-mắt trắng:aaX^bY

b. SĐL PF2

TLKH: 3 cái Dài đỏ:1 cái Ngắn đỏ:3 đực Dài đỏ:3 đực dài trắng:1 đực Ngắn đỏ:1 đực ngắn trắng

Bài 2: Lai gà trống mào to, lông vằn thuần chủng với gà mái lông không vằn, mào nhỏ thuần chủng, được gà F₁ có lông vằn, mào to.

a) Cho gà mái F₁ lai với gà trống lông không vằn, mào nhỏ, được F₂ phân ly như sau: 1 gà trống mào to, lông vằn: 1 gà trống mào nhỏ, lông vằn: 1 gà mái mào to, lông không vằn: 1 gà mái mào nhỏ, lông không vằn. Biết rằng mỗi gen quy định một tính trạng. Hãy biện luận và lập sơ đồ lai giải thích cho phép lai trên.

b) Phải lai gà trống F₁ với gà mái có kiểu gen và kiểu hình như thế nào để ngay thế hệ sau có tỷ lệ phân ly kiểu hình theo giới tính 1:1:1:1:1:1:1:1.

c) Muốn tạo ra nhiều biến dị nhất, phải chọn cặp lai có kiểu gen và kiểu hình như thế nào?

Gợi ý giải

a) Kích thước mào do gen trên NST thường quy định; dạng lông liên kết giới tính. A: mào to, a: mào nhỏ; B: lông vằn, b: lông không vằn. Sơ đồ lai:

P: Trống AAX^BX^B x Mái aaX^bY => Fl: AaX^BX^b, AaX^BY. Mái F₁ lai với trống mào nhỏ, lông không vằn: AaX^BY x aaX^bX^b

b) Tỷ lệ 1:1:1:1:1:1:1:1 = (1:1:1:1)(1:1) cho thấy tính trạng liên kết giới tính phân ly 1 : 1 : 1 : 1, còn tính trạng do gen trên NST thường quy định phân ly 1 : 1 => P: AaX^BX^b x aaX^bY

c) Để tạo ra nhiều biến dị nhất, bố mẹ phải sinh ra nhiều loại giao tử nhất. Vậy P phải có kiểu gen: AaX^BX^b x AaX^bY.

Bài 3: Cho P: gà trống chân ngắn, lông vàng x gà mái chân ngắn, lông đốm

Thu được F₁:

- Gà trống: 59 con chân ngắn, lông đốm : 30 con chân dài, lông đốm.

- Gà mái: 60 con chân ngắn, lông vàng : 29 con chân dài, lông vàng.

Biết một gen quy định một tính trạng

a) Giải thích kết quả phép lai trên?

b) Xác định kiểu gen của P và viết các loại giao tử của P khi giảm phân bình thường.

Giải:

* Xét tính trạng màu sắc: đốm/ vàng = 1/1 là kết quả của phép lai phân tích nhưng sự phân tính của gà trống và gà mái khác nhau đồng thời có sự di truyền chéo nên cặp gen quy định màu lông nằm trên NST X (ở vùng không tương đồng), mặt khác tính trạng lông vàng phổ biến ở gà mái suy ra lông vàng là tính trạng lăn, lông đốm là tính trạng trội .

- Quy ước gen: Trống : + vàng: X^aX^a + đốm : X^AX^-

Mái : + vàng : X^aY + đốm: X^AY

- P : Trống vàng X^aX^a x Mái đốm X^AY

F₁: 1 trống đốm X^AX^a : 1 mái vàng X^aY

* Xét tính trạng kích thước chân biểu hiện như nhau ở trống và mái nên cặp gen quy định tính trạng này nằm trên NST thường. Ta có tỷ lệ

ngắn / dài = 2/1, theo quy luật phân tính F₁ (3 :1) như vậy có một tổ hợp gen gây chết là đồng hợp trội. Quy ước gen: BB – chết ; Bb- ngắn; bb- dài

- P: Trống chân ngắn Bb x Mái chân ngắn Bb

F₁: 1BB (chết) : 2 Bb (ngắn) : 1 bb (dài)

* Xét chung cả hai tính trạng: Hai cặp gen nằm trên 2 cặp NST (NST thường và NST giới tính) nên chúng PLĐL với nhau.

* Kiểu gen của P: Trống ngắn vàng: BbX^aX^a , Mái ngắn đốm: BbX^AY

* Giao tử: - Trống: BX^a, bX^a - Mái: BX^A, bX^A , BY, bY

D/ BÀI TẬP LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ HOÁN VỊ GEN

1. Kiến thức cơ bản.

+ Tóm tắt cách giải chung về bài tập hoán vị gen: Có nhiều dấu hiệu cho thấy các tính trạng nghiên cứu được xác định bởi các gen liên kết với nhau như:

- Tỷ lệ phân ly ở đời lai khác với tỷ lệ mong đợi đối với hai bên phân ly độc lập cho thấy các gen di truyền liên kết với nhau.

- Các tính trạng được xác định bởi các gen liên kết luôn được di truyền cùng nhau.

- Liên kết gen hoàn toàn làm giảm số kiểu gen và kiểu hình ở đời con lai. Ngược lại, trao đổi chéo giữa các gen làm tăng số kiểu gen và kiểu hình ở thế hệ sau.

- Tỷ lệ của các loại giao tử mang gen liên kết luôn bằng nhau, tỷ lệ của các giao tử mang gen trao đổi chéo cũng bằng nhau và nhỏ hơn tỷ lệ của các giao tử mang gen liên kết.

- Trong một phép lai phân tích, việc có hai lớp kiểu hình có tần số lớn bằng nhau và hai lớp kiểu hình có tần số nhỏ bằng nhau cho biết trong đó có gen liên kết không hoàn toàn.

+ Với các gen liên kết không hoàn toàn nằm trên nhiễm sắc thể giới tính X mà không có các gen tương ứng trên Y, tần số hoán vị gen hoặc tỷ lệ kiểu gen, kiểu hình được xác định như trong trường hợp có trao đổi chéo một bên

+ TLPL KH ở 2 giới đực và cái khác nhau: Nếu XX cho 2 KH + nếu XY cho 4 lớp KH với TL không bằng nhau Có HVG ở cá thể XX. Tính f (tần số HVG) dựa vào KH lặn nhất cá thể XY.

+ Nếu Đầu bài cho 100% Con đực và 100% con cái khi tạo giao tử X^-=Y=1

Nếu Đầu bài cho Tổng số Đực và cái là 100% thì khi tạo giao tử X^-=Y=1/2

+ f=2x giao tử Hoán vị, giao tử liên kết=0,5-f/2 > 25%, giao tử hoán vị<25%

a) Dạng bài toán thuận:

Bài 1: : Ở Mèo, lông đen (D) là trội không hoàn toàn so với lông hung (d). Vì vậy khi mèo có KG Dd-tam thể. Tính trạng đuôi dài-A là trội so với đuôi ngắn-a. Các cặp gen này nằm trên NST GT X với f=18%.

a) Một mèo mẹ đã sinh được 1 mèo cái tam thể- đuôi dài và một mèo đực đen-đuôi ngắn. Hãy xác định KG của các con mèo con.

b) Nếu tiếp tục cho các con mèo con trên tạp giao với nhau thì kết quả phân tính về 2 tính trạng trên như thế nào?

Bài giải:

a. Mèo đực đen đuôi ngắn F1 KG X^DaY

Mèo cái tam thể, đuôi dài F1 KG X^D-X^dA

b, Tiếp tục cho các con mèo F1 tạp giao với nhau, có các SĐL sau.

SĐL 1: F1-1: ♀XDAXdA XDA = XdA		x	♂XDaY XDa = Y
↓
F2: 1♀XDAXDa	1♀XDaXdA		1♂XDAY	1♂XdAY
Đen-dài	Tam thể-Dài		Đen-dài	Hung-dài

SĐL 2: F1-2: ♀ XDaXdA		x		XDaY
XDa = XdA = 50-18/2=41% XDA =Xda = 18/2=9%,				XDa = Y = 1/2
F2: 20,5% ♀XDaXDa	20,5%♀XDaXdA		4,5%♀XDAXDa		4,5%♀XdaXDa
Đen-ngắn	Tam thể-dài		Đen-dài		Tam thể-ngắn
20,5% ♂XDaY	20,5%♂XdAY		4,5% ♂XDAY		4,5%♂XdaY
Đen-Ngắn	Hung-Dài		Đen-Dài		Hung-Ngắn

b) Dạng bài toán ngược

* Phương pháp giải:

+ Bước 1: Viết kiểu NST giới tính của loài, tìm trội lặn và quy ước gen:

+Bước 2: Xét sự DT của từng cặp tính trạng để xác định qui luật DT chi phối tính trạng đó và viết SĐL kiểm chứng:

+ Bước 3: Tìm Quy luật DT chi phối đồng thời cả 2 cặp tính trạng (Nếu tích 2 tính trạng ở 1 giới khác TLPLKH F và có tỷ lệ KH tăng-không lý tưởng thì chứng tỏ các cặp gen quy định các cặp tính trạng trên nằm trên cùng 1 cặp NST giới tính và DT theo qui luật Liên kết gen không hoàn toàn)

Có thể chứng minh bằng cách khác như sau (với đực là XY, nếu cái XY chứng minh tương tự): Ở đực F2 cho 4 loại KH khác nhau trong khi F1 đực chỉ có thể cho 2 loại giao tử ngang nhau và không có HVG. Vậy con cái F2 phải cho 4 loại giao tử khác nhau và HVG đã xảy ra ở con cái.

+ Bước 4: Xác định nhóm liên kết (Dị hợp đều, dị hợp chéo) và xác định tần số hoán vị gen (f): (Chọn KH con đực lặn nhất phân tích, khi đó giao tử Y = 1 khi tính Tổng KH đực =cái =100%, Giao tử Y=1/2 khi Tổng KH đực+cái=100%) => giao tử X <25% là giao tử Hoán vị, giao tử >25% là giao tử Liên kết và f=2 x g.tử HV

f có thể bằng tổng KH nhỏ nhất/Tổng KH

+ Bước 5: Viết SĐL và xác định TLKG+TLKH.

Bài 1: Ở Ruồi giấm: Có 2 gen lặn liên kết với nhau: a-mắt màu lựu, b-cánh xẻ. Các tính trạng trội tương phản là mắt đỏ và cánh bình thường. Kết quả của 1 phép lai P cho những số liệu sau:

Ruồi ♂ F1: 7,5% Đỏ-b.thường:7,5% Lựu-xẻ:42,5% Đỏ-xẻ:42,5% lựu-b.thường

♀: 50% Đỏ-b.thường: 50% Đỏ-xẻ

1. Các gen nói trên nằm trên NST nào

2. Viết SĐL và giải thích kết quả.

Bài giải:

1. Các gen nói trên nằm trên NST:

+ Bước 1: Viết kiểu NST giới tính của loài, tìm trội lặn và quy ước gen:

Ta có: ruồi giấm ♂: XY, ♀ XX.

- Qui ước gen: A-Mắt màu Đỏ, a-Mắt màu lựu; B-Cánh bình thường, b-cánh xẻ

+Bước 2: Xét sự DT của từng cặp tính trạng để xác định qui luật DT chi phối tính trạng đó và viết SĐL kiểm chứng:

* Tách riêng từng tính trạng ở thế hệ F1:

- Tính trạng màu mắt:

♂: Đỏ: lựu= (42,5+7,5):( 42,5+7,5)=1:1

♀: 100% Mắt đỏ

- Tính trạng hình dạng cánh:

♂: Bình thường: xẻ= (42,5+7,5):( 42,5+7,5)=1:1

♀: Bình thường: xẻ= 50:50=1:1

• Tính trạng màu mắt có hiện tượng phân tính theo giới, con cái toàn mắt đỏ. Con đực phân tính theo 1:1 gen chi phối tính trạng trên phải di truyền theo qui luật liên kết giới tính và gen nằm trên NST GT X.

• Mà theo bài ra các gen chi phối tính trạng màu mắt và hình dạng cánh DT liên kết với nhau nên tất cả chúng đều nằm trên NST-GT

* Sơ đồ lai kiểm chứng cho từng cặp TT

- Màu mắt: F1: 100% ♀ đỏ: X^AX^- ♂: 1đỏ: 1 lựu = 1X^AY:1X^aY => ở P con ♀ phải có X^AX^a con ♂ X^AY, HS viết sơ đồ lai.

- Hình dạng cánh: F1: ♂ và cái đều cho: 1Bình thường: 1 cánh xẻ

Con ♀: 1X^BX^- : X^bX^b, con ♂: 1X^BY:1X^bY => ở P con ♀ phải có X^BX^b con ♂ X^bY , HS viết sơ đồ lai.

+ Bước 3: Tìm Quy luật DT chi phối đồng thời cả 2 cặp tính trạng (Nếu tích 2 tính trạng ở 1 giới khác TLPLKH F và có tỷ lệ KH tăng-không lý tưởng thì chứng tỏ các cặp gen quy định các cặp tính trạng trên nằm trên cùng 1 cặp NST giới tính và DT theo QL Liên kết gen không hoàn toàn)

Xét sự Di truyền đồng thời của 2 tính trạng màu mắt và hình dạng cánh.

- Từ 2 SĐL kiểm chứng trên: =>♂ P: X^AbY mắt đỏ, cánh xẻ

- Xét sự DT đồng thời 2 tính trạng ở con ♂: (1đỏ:1 lựu) (1b.thường:1 xẻ)=1:1:1:1 khác với TLPLKH F1: 7,5:7,5:42,5:42,5 nên các cặp gen quy định các cặp tính trạng trên nằm trên 1 cặp NST GT và đã DT liên kết không hoàn toàn.

+ Bước 4: Xác định nhóm liên kết (Dị hợp đều, dị hợp chéo) và xác định tần số hoán vị gen (f): (Chọn KH con đực lặn nhất phân tích, khi đó giao tử Y = 1 khi tính Tổng KH đực =cái =100%, Giao tử Y=1/2 khi Tổng KH đực+cái=100%) => giao tử X <25% là giao tử Hoán vị, giao tử >25% là giao tử Liên kết và f=2 x g.tử HV

Xác định nhóm liên kết và tần số hoán vị gen (f):

- F1: ♂ Mắt lựu-Cánh xẻ=7,5%=> 7,5%X^abY=(7,5%X^ab♀)x(1Y♂)=> X^ab =7,5<25%--> giao tử hoán vị P: ♀X^AbX^aB => X^AB =X^ab = 7,5%, X^Ab = X^aB = 50%-7,5%=42,5%.

f=2giao tử HV=2x7,5=15%

+ Bước 5: Viết SĐL và xác định TLKG+TLKH.

2. Viết SĐL và giải thích kết quả.

Bài 2 : Ở ruồi giấm, gen A qui định mắt đỏ, gen a qui định mắt trắng ; gen B qui định cánh xẻ và gen b qui định cánh thường. Phép lai giữa ruồi giấm cái mắt đỏ, cánh xẻ với ruồi giấm đực mắt đỏ, cánh xẻ đã thu được F₁ ruồi cái 100% mắt đỏ, cánh xẻ ; ruồi đực gồm có 40% đực mắt đỏ, cánh thường : 40% đực mắt trắng, cánh xẻ : 10% đực mắt đỏ, cánh xẻ : 10% đực mắt trắng, cánh thường. Xác định kiểu gen và tần số hoán vị gen nếu có.

Giải :

Từ kết quả phép lai cho thấy 2 cặp tính trạng màu mắt và dạng cánh của ruồi giấm di truyền liên kết không hoàn toàn trên NST giới tính X ( không có alen trên NST giới tính Y

- F₁ có 40% đực mắt đỏ, cánh thường (X^AbY) : 40% đực mắt trắng, cánh xẻ (X^aBY) sinh ra từ giao tử liên kết của ruồi giấm cái  kiểu gen con cái ở P là X^AbX^aB

- F₁ có 10% đực mắt đỏ, cánh xẻ (X^ABY): 10% đực mắt trắng, cánh thường (X^abY) sinh ra từ giao tử hoán vị gen của ruồi giấm cái  tần số hoán vị gen = 10% + 10% = 20%

- Kiểu gen của ruồi giấm đực mắt đỏ, cánh xẻ ở P là X^ABY

- HS viết sơ đồ lai.

Bài 3 (ĐH 2011) : Trong quá trình giảm phân ở một cơ thể có kiểu gen đ đã xảy ra hoán vị gen giữa các alen D và d với tần số 20%. Cho biết không xảy ra đột biến, tính theo lí thuyết, tỉ lệ loại giao tử được tạo ra từ cơ thể này là :

A. 2,5% B. 5,0% C.10,0% D. 7,5%

Giải:

Tỉ lệ loại giao tử được tạo ra từ cơ thể có KG là: * * = 0,025 = 2,5 % là tích của các loại giao tử phát sinh từ cơ thể có KG : a, b, (do f = 20 %)

→ đáp án A.

Bài 4 (ĐH 2011): Ở ruồi giấm, alen A quy định thân xám trội hoàn toàn so với alen a quy định thân đen; alen B quy định cánh dài trội hoàn toàn so với alen b quy định cánh cụt. Các gen quy định màu thân và hình dạng cánh đều nằm trên một nhiễm sắc thể thường. Alen D quy định mắt đỏ trội hoàn toàn so với alen d quy định mắt trắng nằm trên đoạn không tương đồng của nhiễm sắc thể giới tính X. Cho giao phối ruồi cái thân xám, cánh dài, mắt đỏ với ruồi đực thân xám, cánh dài, mắt đỏ (P), trong tổng số các ruồi thu được ở F₁, ruồi có kiểu hình thân đen, cánh cụt, mắt trắng chiếm tỉ lệ 2,5%. Biết rằng không xảy đột biến, tính theo lí thuyết, tỉ lệ kiểu hình thân xám, cánh dài, mắt đỏ ở F₁ là:

A.7,5% B. 45,0% C.30,0% D. 60,0%

Giải:

+ Các gen quy định màu thân và hình dạng cánh đều nằm trên một nhiễm sắc thể thường nên các gen này liên kết với nhau

+ Ruồi có KH thân đen, cánh cụt, mắt trắng chiếm tỉ lệ 2,5 % = 0,025, suy ra các gen (A, a) và (B, b) liên kết không hoàn toàn (Hoán vị gen)

+ ruồi có kiểu hình thân đen, cánh cụt, mắt trắng chiếm tỉ lệ 2,5% là con số > 6,25 % và < 50 % nên trong phép lai ở đời P sẽ phải có một bên cơ thể có KG dị hợp tử đều và một bên cơ thể phải dị hợp tử chéo

+ Đời F₁ cho ruồi có KH thân đen, cánh cụt, mắt trắng chiếm tỉ lệ 2,5 % = 0,025 có KG . Do vậy, = % ab ♂ * % ab ♀ * % X^d * % Y → Đời P có một bên cơ thể đực thân xám, cánh dài, mắt đỏ có KG dị hợp tử đều ( vì ruồi giấm đực không xảy ra hoán vị gen, chỉ có liên kết gen hoàn toàn cho 2 loại giao tử) và một bên cơ thể cái thân xám, cánh dài, mắt đỏ dị hợp tử chéo

+ Căn cứ vào giá trị = % ab ♂ * % ab ♀ * % X^d * % Y= 2,5 % = 0,025→ 0,025 = * x * * → x = 0,2. Vậy ở cơ thể ruồi giấm cái sẽ có tần số hoán vị gen sẽ là: f = 0,4 = 40 %

+ Xét cho từng cặp NST riêng rẽ:

● Với cặp NST thường chứa 2 cặp gen liên kết, ta có phép lai tương ứng:

P: ♂ (f₁ = 0) * ♀ (f₂ = 0,4) cho cơ thể có KH thân xám, cánh dài ở F₁ ( ) có giá trị được tính theo công thức tổng quát là: = (a)

● Với cặp NST giới tính ở ruồi giấm, ta có

P: ♀ * ♂ cho cơ thể có KH mắt đỏ X^D- (bao gồm cả cá thể đực và cá thể cái) chiếm tỉ lệ 75 % = 0,75 (b)

+ Từ kết quả (a) và (b) ta có kết quả chung cuối cùng trong trường hợp không xảy đột biến, tính theo lí thuyết, tỉ lệ kiểu hình thân xám, cánh dài, mắt đỏ ở F₁ là:

% = 0,6 * 0,75 = 0,45 = 45 %

→ đáp án B. 45 %

C2 : kiểu hình thân đen, cánh cụt, mắt trắng chiếm tỉ lệ 2,5%  đây là tỉ lệ của con đực, đã có hoán vị gen giữa cặp gen quy đinh màu sắc và hình dạng cánh

Ta có KG của thân đen, cánh cụt, mắt trắng là

2,5 % = 10% x 25%

Xét giao tử = 10% là giao tử hoán vị tần số hoán vị gen f =10x4= 40%

Kiểu gen của ruồi cái là

Kiểu gen của ruồi đực là

Viết SDL tính tỉ lệ kiểu hình thân xám, cánh dài, mắt đỏ là 45% được đáp án B

E/ BÀI TẬP LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ TƯƠNG TÁC GEN

1. Kiến thức cơ bản.

Các gen có thể tương tác với nhau để quy định một tính trạng. Phổ biến là hai gen không alen (và thường nằm trên các nhiễm sắc thể tương đồng khác nhau) tương tác với nhau. Vì vậy, tỷ lệ phân ly ở F2 thường là tỷ lệ biến đổi của phép lai hai tính (9:3:3:1) của Mendel. Ví dụ tỷ lệ 9:6:l. Có các kiểu tương tác chủ yếu sau:

- Tương tác bổ trợ: Hai gen trội cùng có mặt trong một kiểu gen tương tác với nhau làm xuất hiện tính trạng mới, khác bố mẹ. Ngoài cơ chế tương tác, các gen còn có thể có các chức năng riêng. Vì vậy, kiểu tương tác bổ trợ có thể cho các tỷ lệ phân ly 9:3:3:1, 9:6:1 hoặc 9:7.

- Tương tác át chế. Kiểu tương tác trong đó một gen ức chế sự biểu hiện của gen kia. Gen ức chế được gọi là gen át, còn gen bị ức chế dược gọi là gen khuất. Tuỳ thuộc vào gen át là gen trội hay gen lặn mà F2 có thể có các tỷ lệ phân ly 13:3, 12:3:1 hoặc 9:3:4.

- Tương tác cộng gộp: Kiểu tương tác trong đó mỗi alen trội (hoặc lặn) của mỗi gen đóng góp một phần vào sự hình thành tính trạng. Kiểu tương tác này đặc trưng cho các tính trạng số lượng. Với hai gen tương tác cộng gộp, F2 sẽ có tỷ lệ phân ly kiểu hình là 1:4:6:4:1. Nếu kiểu hình không phụ thuộc vào số lượng alen trội trong kiểu gen, ta có tỷ lệ phân ly 15:1 ở F2. Tuy nhiên cũng có những trường hợp hai gen tương tác nhưng lại cùng nằm trên một nhiễm sắc thể. Khi đó, ngoài quy luật tương tác, các gen còn chịu sự chi phối của quy luật liên kết và hoán vị gen.

2. Bài tập.

Bài 1: Cho con đực (XY) có mắt trắng giao phối với con cái có mắt đỏ được F₁ đồng loạt mắt đỏ. Các cá thể F­₁ giao phối tự do, đời F₂ thu được:

Ở giới đực: 37,5%mắt đỏ: 50% mắt vàng: 12,5% mắt trắng

Ở giới cái: 75% mắt đỏ: 25% mắt vàng.

Xác định qui luật di truyền chi phối phép lai.

Giải:

- TLKH ở F₂: 9 đỏ: 6 vàng: 1 trắng  tính trạng di truyền theo qui luật tương tác bổ sung cho 3 KH.

Qui ước: A-B- : đỏ; A-bb, aaB-: vàng; aabb: trắng.

- Ở F₂: tính trạng biểu hiện không đồng đều ở 2 giới  gen qui định tính trạng nằm trên NST giới tính X, không có alen trên Y.

- Ở tương tác bổ sung 9:6:1, vai trò của gen trội A và B là như nhau nên gen A nằm trên NST X hay gen gen B nằm trên NST X đều có kết quả như nhau.

Trường hợp 1: Gen A nằm trên NST X  KG của P: BbX^AX^a x BbX^AY

Trường hợp 2: Gen B nằm trên NST X  KG của P: AaX^BX^b x AaX^BY

- HS viết sơ đồ lai.

Bài 2: Ở một loài động vật khi cho giao phối giữa 2 cá thể đều có mắt màu trắng F₁ thu được như sau: 6 đực trắng: 1 đực đỏ: 1 đực vàng; 6 cái trắng: 2 cái vàng. Hãy xác định qui luật di truyền chi phối phép lai và KG của P biết con đực thuộc giới dị giao tử.

Giải:

- TLKH ở F₁ : 12 trắng : 3 vàng: 1 đỏ ￫ tính trạng màu mắt di truyền theo qui luật tương tác gen kiểu át chế bởi gen trội cho 3 KH.

Qui ước: A – B-, A-bb: trắng; aaB-: vàng; aabb: đỏ.

- TLKH ở giới đực khác giới cái ￫ tinh trạng di truyền liên kết với giới tính , gen nằm ở vùng không tương đồng trên X.

- Nếu gen át chế (A) liên kết với giới tính X ￫ tất cả các con cái F₁ đều mắt trắng , mâu thuẫn với đề bài gen B liên kết với giới tính.

Mặt khác, F₁ có mắt đỏ (aabb)  P dị hợp 2 cặp gen.

Vậy KG của P: AaX^BX^b x AaX^BY

- HS viết sơ đồ lai.

Bài 3: Ở ruồi giấm, cho lai con cái mắt trắng với con đực mắt đỏ đều thuần chủng được F₁ 100% mắt đỏ. Cho F₁ lai với nhau được F₂ phân li theo tỉ lệ :

Ở con cái: 3 đỏ: 5 trắng

Ở con đực: 6 đỏ: 2 trắng

Biện luận và viết sơ đồ lai từ P – F₂.

Giải:

- TLKH ở F₂: 9 đỏ: 7 trắng  tính trạng màu mắt di truyền theo kiểu tương tác bổ sung cho 2 KH.

Qui ước: A-B-: đỏ; A-bb, aaB-, aabb: trắng.

- Ở F₂ tính trạng biểu hiện không đồng đều ở 2 giới  gen qui định tính trạng màu mắt nằm trên NST giới tính.

- Mặt khác, theo đề bào khi lai con cái mắt trắng thuần chủng với con đực mắt đỏ được F₁ 100% mắt đỏ  gen tương tác qui định màu mắt nằm trên phần tương đồng của NST X và Y.

Vậy KG của P thuần chủng là: aaX^bX^b x AAX^BY^B

- HS viết sơ đồ lai từ P – F₂.

Bài 4: Cho P: con cái (XX) lông dài, đen thuần chủng lai với con đực (XY) lông ngắn, trắng. Tất cả F₁ đều lông dài, đen. Lai phân tích con đực F₁ thu được F_a có tỉ lệ: 1 con cái dài, đen: 1 con cái ngắn, đen: 2 đực ngắn, trắng.

Hãy biện luận để xác định quy luật di truyền chi phối các tính trạng trên, viết kiểu gen của P.

Giải

- Xét kích thước lông ở Fa: dài : ngắn = 1:3  F₁ cho 4 loại giao tử  F₁ dị hợp 2 cặp gen phân li độc lập  tính trạng màu sắc di truyền tuân theo quy luật tương tác bổ sung kiểu 9:7. Mặt khác tỉ lệ kiểu hình ở 2 giới không đều  có 1 trong 2 gen nằm trên nhiếm sắc thể X.

Quy ước: A-B- : lông dài, A-bb, aaB-, aabb: lông ngắn

- Xét tính trạng màu lông ở Fa: 100% ♀đen: 100% ♂ trắng  gen quy định tính trạng màu lông nằm trên NST giới tính X  di truyền liên kết với giới tính. Gen D: lông đen, gen d: lông trắng

- Xét đồng thời của 2 tính trạng: gen quy định màu sắc lông liên kết với 1 trong 2 gen quy định tính trạng kích thước lông nằm trên NST X.

- Kiểu gen của P: ♀AAX^BDX^BD x ♂ aaX^bdY

BÀI TẬP VẬN DỤNG

Bài 1 : Một thí nghiệm lai giữa ruồi giấm cái thân xám, mắt đỏ với ruồi giấm đực thân đen, mắt trắng thu được toàn bộ ruồi F₁ thân xám, mắt đỏ. Cho F₁ giao phối ngẫu nhiên thu được F₂ phân li theo tỉ lệ:

Ruồi cái: 75% thân xám, mắt đỏ: 25% thân đen,mắt đỏ

Ruồi đực: 37,5% thân xám, mắt đỏ:37,5% thân xám, mắt trắng:

12,5% thân đen, mắt đỏ:12,5% thân đen, mắt trắng.

Biện luận để xác định quy luật di truyền chi phối các tính trạng trên. Viết kiểu gen của F₁. Biết rằng mỗi gen quy định một tính trạng.

Bài 2: Một gen trong nhân đột biến làm mất tuyến mồ hôi gây bệnh khô da. Một phụ nữ bị bệnh này có da bị khảm, trên da có các vùng có tuyến mồ hôi xen kẽ các vùng không có tuyến mồ hôi. Hãy giải thích hiện tượng trên.

Bài 3: Bệnh sắc tố từng phần trên da người là một hiện tượng hiếm có, trong đó melanine không được chuyển hoá bởi tế bào sắc tố, gây ra những dòng tế bào sắc tố dạng xoáy trên da. Một người phụ nữ bị bệnh lấy một người đàn ông bình thường. Cô ta có 3 đứa con gái bình thường, 2 đứa bị bệnh và 2 con trai bình thường. Ngoài ra, cô ta có 3 lần sảy thai mà thai đều là nam giới bị dị tật. Hãy giải thích những kết quả trên.

Bài 4: ở 1 loài chim, 2 tính trạng chiều cao chân và độ dài lông đc chi phối bởi hiện tượng 1 gen quy định 1 tính trạng. Cho chim tc chân cao, lông đuôi dài lai với chim tc chân thấp lông đuôi ngắn.F1 thu đc đồng loạt chân cao, lông đuôi dài.

a. Cho chim mái F1 lai với chim trống chân thấp, lông đuôi ngắn đc :

25% trống chân cao, đuôi dài

25% trống chân thấp, đuôi dài

25% mái chân cao, đuôi ngắn

25%mái chân thấp, đuôi ngắn

b. Cho chim trống F1 lai với mái chưa biết KG đc tỷ lệ sau:

37,5% chân cao, đuôi dài 37,5% chân cao, đuôi ngắn

12,5% chân thấp, đuôi dài 12,5% chân thấp, đuôi ngắn

Biện luận và viết SĐL

Bài 5:

Lai ruồi giấm cái cánh bình thường, mắt trắng với ruồi giấm đực cánh xẻ, mắt đỏ, người ta thu được toàn bộ ruồi cái F1 có cánh dài bình thường, mắt đỏ và ruồi đực có cánh bình thường, mắt trắng. Lai phân tích ruồi cái F1, được đời con gồm bốn nhóm kiểu hình, trong đó ruồi cánh bình thường, mắt trắng và cánh xẻ, mắt đỏ chiếm 80% còn ruồi cánh bình thường, mắt đỏ và cánh xẻ, mắt trắng chiếm 20%. Biết rằng mỗi gen quy định một tính trạng và hai gen quy định hai tính trạng trên nằm trong cùng một nhóm liên kết và tính trạng mắt đỏ trội so với mắt trắng. Hãy biện luận và lập sơ đồ lai giải thích cho kết quả thu được ở phép lai trên.

Bài 6: Lai ruồi giấm cái thuần chủng thân xám, cánh dài, mắt đỏ với ruồi đực thân đen, cánh cụt, mắt trắng, được F1 đồng loạt thân xám, cánh dài, mắt đỏ. Cho ruồi cái F1 lai với ruồi đực khác chưa biết kiểu gen, được thế hệ lai gồm:

40 ruồi cái thân xám, cánh dài, mắt đỏ : 20 ruồi đực thân xám, cánh dài, mất đỏ

20 ruồi đực thân xám, cánh dài, mắt trắng : 40 ruồi cái thân đen, cánh cụt, mắt đỏ

20 ruồi đực thân đen, cánh cụt, mắt đỏ : 20 ruồi đực thân đen, cánh cụt, mắt trắng

10 ruồi cái thân xám, cánh cụt, mắt đỏ : 5 ruồi đực thân xám, cánh cụt, mắt đỏ

5 ruồi đực thân xám, cánh cụt, mắt trắng : 10 ruồi cái thân đen, cánh dài, mắt đỏ

5 ruồi đực thân đen, cánh dài, mắt đỏ : 5 ruồi đực thân đen, cánh dài, mắt trắng

Biện luận xác định quy luật di truyền của các tính trạng trên, kiểu gen của cá thể đực chưa biết và lập sơ đồ lai.

Bài 7:

Ở gà gen S quy định tính trạng lông mọc sớm trội hoàn toàn so với gen s quy định tính trạng lông mọc muộn. Gen B quy định tính trạng lông đốm trội hoàn toàn so với gen b quy định tính trạng lông đen. Các gen s và b liên kết với giới tính, có tần số hoán vị gen ở gà trống là 30%. Đưa lai gà mái đen lông mọc sớm với gà trống thuần chủng về 2 tính trạng lông đốm, mọc muộn được F₁ cho F₁ giao phối với nhau được F₂

a) Viết sơ đồ lai của P và F₁ trong trường hợp cấu trúc NST không thay đổi trong giảm phân.

b) Tỉ lệ phân li kiểu hình ở F₂ trong trường hợp cấu trúc NST thay đổi trong giảm phân?

Bài 8: Ở ruổi giấm gen A quy định cánh thường, gen a quy định cánh xẻ, gen B quy định mắt đỏ, gen b quy định mắt trắng. Các gen này nằm trên NST giới tính X.

a) Lai ruồi cái dị hợp đều về 2 gen với ruồi đực có kiểu hình cánh xẻ, mắt trắng. Nêu phương pháp xác định tần số hoán vị gen.

b) Lai ruồi cái dị hợp về 2 gen trên với ruồi đực có kiểu hình cánh bình thường, mắt đỏ. Trình bày phương pháp xác định tần số hoán vị gen? So với trường hợp trên phương pháp này khác ở điểm nào? Tại sao có sự khác nhau đó?

Bài 9:Lai ruồi cái cánh thường, mắt đỏ với ruồi đực cánh xoăn, mắt trắng. F₁ được 100% cánh thường, mắt đỏ. F₁ ngẫu phối được F₂ với tỷ lệ như sau:

	Ruồi đực	Ruồi cái
Cánh xoăn, mắt đỏ	50	0
Cánh thường, mắt đỏ	150	402
Cánh xoăn, mắt trắng	150	0
Cánh thường, mắt trắng	50	0

Xác định quy luật di truyền của 2 tính trạng. Viết sơ đồ lai từ P → F₂.

Bài 10: Ở ruồi giấm, tính trạng cánh cong là do ĐBG trội (Cy) nằm trên NST số 2 gây nên. Ruồi đực dị hợp tử về KG nói trên (Cy Cy+) được chiếutia phóng xạ và cho lai với ruồi cái bình thường (Cy+). Sau đó ngườita cho từng con ruồi đực F1 (Cy Cy+) lai với từng ruồi cái bình thường. Kết quả của một trong số phép lai như vậy có TLKH như sau: -Đực cánh cong: 146 con; - Đực cánh bình thường: 0 con; - Cái cánh cong: 0 con; - Cái cánh b.thường: 143 con Kết quả trên được giải thích như thế nào?

Bài 11. Một người đàn ông mắc một bệnh di truyền cưới một người phụ nữ có kiểu hình bình thường. Họ sinh được 4 trai và 4 gái; tất cả các con gái của họ đều mắc bệnh giống như bố, nhưng không có con trai nào của họ mắc bệnh này. Phát biểu nào dưới đây nhiều khả năng đúng hơn cả ?

Bệnh này gây ra bởi _______

1. một alen trội trên NST thường.

2. một alen lặn trên NST thường.

3. một alen trội liên kết NST X.

4. một alen lặn liên kết NST X.

5. một alen lặn liên kết NST Y.

Bài 12 : Cho hai ruồi đều thuần chủng là ruồi cái thân vàng, cánh xẻ và ruồi đực thân nâu cánh bình thường lai nhau được F₁ có ruồi cái toàn thân nâu, cánh bình thường; ruồi đực toàn thân vàng, cánh xẻ. Cho ruồi cái F₁ lai với ruồi đực thân nâu, cánh bình thường thu được ruồi F₂ có 279 ruồi thân nâu, cánh bình thường; 74 ruồi thân vàng, cánh xẻ; 15 ruồi thân nâu, cánh xẻ; 15 ruồi thân vàng, cánh bình thường.

a. Tính khoảng cách giữa 2 gen trên NST quy định cho 2 tính trạng trên.

b. Nếu chỉ căn cứ vào số lượng các cá thể thu được ở F₂ trên thì sai số về khoảng cách giữa 2 gen là bao nhiêu ?

Biết rằng mỗi gen quy định một tính trạng và một số ruồi đực mang toàn gen lặn của 2 gen trên bị chết ở giai đoạn phôi.

Bài 13 : Ở ruồi giấm, gen A qui định mắt đỏ, gen a qui định mắt trắng ; gen B qui định cánh xẻ và gen b qui định cánh thường. Phép lai giữa ruồi giấm cái mắt đỏ, cánh xẻ với ruồi giấm đực mắt đỏ, cánh xẻ đã thu được F₁ ruồi cái 100% mắt đỏ, cánh xẻ ; ruồi đực gồm có 40% đực mắt đỏ, cánh thường : 40% đực mắt trắng, cánh xẻ : 10% đực mắt đỏ, cánh xẻ : 10% đực mắt trắng, cánh thường. Xác định kiểu gen và tần số hoán vị gen nếu có.

Bài 14: Ở gà, cho 2 con đều thuần chủng mang gen tương phản lai nhau được F₁ toàn lông xám, có sọc. Cho gà mái F₁ lai phân tích thu được thế hệ lai có 25% gà mái lông vàng, có sọc; 25% gà mái lông vàng, trơn; 20% gà trống lông xám, có sọc; 20% gà trống lông vàng, trơn; 5% gà trống lông xám, trơn; 5% gà trống lông vàng, có sọc. Biết rằng lông có sọc là trội hoàn toàn so với lông trơn.

Nếu cho các gà F₁ trên lai nhau, trong trường hợp gà trống và gà mái F₁ đều có diễn biến giảm phân như gà mái F₁ đã đem lai phân tích trên. Hãy xác định ở F₂:

- Tỉ lệ gà mang các cặp gen đều dị hợp.

- Tỉ lệ gà lông vàng, trơn mang toàn gen lặn.

Bài 15:Ở ruồi giấm: gen B: thân xám, gen b: thân đen.

gen W: mắt đỏ, gen w: mắt trắng.

P_t/c: ♀ thân xám, mắt đỏ x ♂ thân đen, mắt trắng F₁. Cho F₁ tạp giao.

Quy luật di truyền nào có thể chi phối từ P F₂? Biết rằng nếu có hoán vị gen thì tần số là 20%.

Bài 16): Ruồi giấm A thân xám, a thân đen, B cánh dài, b cánh cụt cùng nằm trên một cặp nst. D mắt đỏ, d mắt trắng nằm trên X, không có alen tương ứng trên Y. Phép lai AB//ab X^DX^d x AB//ab X^DY cho F1 thân đen, cánh cụt, mắt đỏ chiếm tỉ lệ 11,25%. Tính theo lí thuyết, tỉ lệ ruồi đực thân xám, cánh cụt, mắt đỏ là:

A. 3,75% B. 5% C. 15% D. 2,5%

Bài 17. Ở chim, Pt/c: lông dài, xoăn x lông ngắn, thẳng, F1 thu được toàn lông dài, xoăn. Cho chim trống F1 giao phối với chim mái chưa biết KG, F2 xuất hiện 20 chim lông ngắn, thẳng: 5 lông dài, thẳng: 5 lông ngắn, xoăn. Tất cả chim trống của F2 đều có lông dài, xoăn. Biết 1 gen quy định 1 tính trạng. Tần số HVG của chim trống F1 là:

A. 5% B. 25% C. 10% D. 20%

Bài 18: Trong 1 phép lai thỏ thuần chủng có màu mắt và lông hoang dại với thỏ đực có màu mắt màu Mơ và lông màu xámF1 100% Có màu mắt-màu lông hoang dại. F1xF1F2: 100% Cái: Mắt và lông Hoang dại; Đực: 45% Mắt và lông hoang dại:45% Mắt mơ-Lông xám:5%Mắt hoang dại-lông Xám:5%Mắt Mơ-Lông hoang dại. Giải thích KQ trên và Viết SĐL PF2 Biết 1 gen-1 Tính trạng

Bài 19: Lai ruồi giấm thuần chủng: Cái Mắt đỏ-cánh bình thường x đực Mắt trắng-cánh xẻ F1 100% Đỏ-Bình thường. F1xF1 F2: Cái: 300 Đỏ-Bình thường; Đực 135: Đỏ Bình thường:135 Trằng-Xẻ :14Đỏ-Xẻ:16 Trắng- bình thường.

1. Biện luận và xác định các QLDT chi phối các phép lai trên

2. Viết SĐL PF2 biết 1 gen-1 tính trạng

Bài 20: Cho biết mỗi cặp tính trạng do một cặp gen quy định và di truyền trội hoàn toàn; tần số hoán vị gen giữa A và B là 20%, giữa D và E không có hoán vị gen. Xét phép lai Y, tính theo lý thuyết, các cá thể con có mang A, B và có cặp nhiễm sắc thể giới tính là ở đời con chiếm tỉ lệ

A. 7,5%. B. 12,5%. C. 18,25%. D. 22,5%.

Bài 21: Cho nòi lông đen thuần chủng giao phối với nòi lông trắng được F1 có 50% con lông xám và 50% con lông đen. Cho con lông xám (F1) giao phối với con lông trắng (P) được tỉ lệ : 3 con lông xám : 4 con lông trắng : 1 con lông đen. Trong đó lông đen toàn là đực.

a. Biện luận và viết sơ đồ lai cho kết quả nói trên.

b. Cho con mắt đen (F1) giao phối với con lông trắng (P) thì kết quả phép lai sẽ thế nào ?.

Bài 22: Cho cá thể mắt đỏ thuần chủng lai với cá thể mắt trắng được F1 đều mắt đỏ. Cho con cái F₁ lai phân tích được ta có tỉ lệ 3 mắt trắng : 1 mắt đỏ, trong đó mắt đỏ đều là con đực.

a. Biện luận và viết sơ đồ lai từ P đến F_a

b. Khi cho các con F₁ tiếp tục giao phối với nhau thì kết quả ở F2 như thế nào?

Bài 23: Khi lai con cái (XX) mắt đỏ, tròn, cánh dài thuần chủng với con đực (XY) mắt trắng, dẹt, cánh cụt được F1 gồm các con cái đều mắt đỏ, tròn, cánh xẻ và các con đực đều mắt đỏ, tròn, cánh dài. Cho con cái F1 giao phối với con đực ở P thì được

- Ở giới cái có : 48 con mắt đỏ tròn, cánh xẻ ; 51 con mắt nâu, tròn cánh cụt, 52 con mắt nâu, dẹt cánh xẻ, 49 con mắt trắng, dẹt, cánh cụt.

- Ở giới đực có : 49 con mắt đỏ, tròn cánh dài : 48 con mắt nâu, tròn, cánh cụt ; 51 con mắt nâu, dẹt, cánh dài ; 52 con mắt trắng, dẹt, cánh cụt.

a. Từ kết quả phép lai trên hãy cho biết quy luật tác động của gen và quy luật vận động của NST như thế nào đối với sự hình thành và tỉ lệ phân li của kiểu hình ?

b. Viết sơ đồ lai từ P đến Fb.

Biết rằng hình dạng mắt và cánh đều tuân theo quy luật 1 gen chi phối 1 tính.

Bài 24: Cho con cái( XX) lông dài, đen thuần chủng giao phối với con đực (XY) lông trắng ngắn đc F1 đều lông đen, dài. cho F1 lai phân tích tu đc:

93 con cái lông ngắn, đen 29 con đực lông dài, trắng

32 con cái lông dài, đen 91 con đực lông ngắn, trắng.

1. Biện luận và viết SĐL tù P → Fb

2. Cho con cái F1 lai phân tích thì kết quả lai sẽ như thế nào ? cho biết màu lông do 1 gen quy định.

Câu 25: Cho hai nòi chim thuần chủng lai với nhau được F1 đều lông vàng, dài. Cho con cái F1 lai phân tích thu được tỉ lệ : 1 con cái lông vàng, dài : 1 con cái lông xanh, dài : 2 con đực lông xanh, ngắn. Cho con đực F1 lai phân tích thu được tỉ lệ : 9 con lông xanh, ngắn : 6 con lông xanh, dài : 4 con lông vàng, dài : 1 con lông vàng, ngắn.

a. Nêu các quy luật di truyền tham gia để tạo nên các kết quả nói trên.

b. Xác định kiểu gen và kiểu hình của P và viết sơ đồ lai từng trường hợp từ P đến Fa. Biết rằng kích thước lông do 1 gen quy định.

Bài 26: Cho lai ruồi giấm P:♀mắt đỏ tươi x ♂mắt đỏ thẫm được F1:♀mẳt đỏ thẫm♂ mắt đỏ tươi. Cho F1 giao phối với nhau được F2:
A. 1 đỏ thẫm : 6 đỏ tươi : 1 mắt nâu B. 2 đỏ thẫm : 5 đỏ tươi : 1 nâu
C. 3 đỏ thẫm : 4 đỏ tươi : 1nâu D. 4 đỏ thẫm : 3 đỏ tươi : 1 nâu

Bài 27: Ở phép lai , nếu có hoán vị gen ở cả 2 giới, mỗi gen qui định một tính trạng và các gen trội hoàn toàn thì số loại kiểu gen và kiểu hình ở đời con là:

A. 40 loại kiểu gen, 16 loại kiểu hình. B. 20 loại kiểu gen, 16 loại kiểu hình.

C. 40 loại kiểu gen, 8 loại kiểu hình. D. 20 loại kiểu gen, 8 loại kiểu hình.

Bài 28: ở ruồi giấm gen A quy định thân xám là trội hoàn toàn so với a thân đen, gen B quy định cánh dài là trội hoàn toàn so với b cánh cụt, gen D quy định mắt đỏ là trội hoàn toàn so với d mắt trắng ? phép lai giữa ruồi giấm X^DX^d với ruồi giấm X^DY cho F₁ có kiểu hình thân đen,.cánh cụt, mắt trắng chiếm tỷ lệ =5%. Tần số hoán vị gen là:

A. 35%. B. 20%. C. 40%. D. 30%.

Câu 29: Ở một loài động vật, cho con đực (XY) lông trắng, chân cao lai với con cái lông đen, chân thấp được F₁ đồng loạt lông trắng , chân thấp. Cho con đực F₁ lai phân tích, F_b có 25% con đực lông trắng chân cao: 25% con đực long đen chân cao: 25% con cái long trắng chân thấp: 25% con cái long đen chân thấp. Cho biết mỗi cặp tính trạng do một cặp gen qui định. Cho các cá thể F₁ giao phối với nhau thì trong số các con đực F₂, kiểu hình long trắng chân cao có tỉ lệ:

1. 25% B. 18,75% C. 37,5% D. 43,75%

Câu 30: Ở một loài động vật, cho con đực (XY) F₁ lông đỏ, chân cao lai phân tích, F_b có 50% con đực long đen, chân thấp:: 25% con cái long đỏ chân cao: 25% con cái long đen chân cao. Cho biết tính trạng chiều cao chân do một cặp gen qui định. Cho các cá thể F₁ giao phối với con cái long đen chân cao ở F_b, trong số các cá thể cái được sinh ra thì theo lí thuyết số cá thể có long đỏ chân cao chiếm tỉ lệ:

1. 25% B. 12,5% C. 75% D. 50%