Câu

Nội dung

1

• Văn bản: Cổng trường mở ra

• Tác giả: Lý Lan

2

• 2 từ ghép đẳng lập: can đảm, kì diệu

• 1 từ ghép chính phụ: cánh cổng,

3

1. Các từ Hán Việt được sử dụng trong đoạn trích: khai trường, can đảm, thế giới, kì diệu

2. Những từ được sử dụng như đại từ xưng hô trong đoạn trích: mẹ, con.

Cho thêm đúng được năm từ tương tự (Chẳng hạn: ông, bà, ba, mẹ. anh, chị...)

4

- Người mẹ không ngủ được vì :

+ Thao thức, trằn trọc hồi hộp mừng vì con đã lớn, hi vọng những điều tốt đẹp sẽ đến với con.

+ Rạo rực, bâng khuâng, xao xuyến nhớ lại ngày bà ngoại dắt mẹ đến trường khai giảng lần đầu tiên.

+ Nghĩ về ý nghĩa ngày khai trường đầu tiên đối với mỗi người.

5

• Trình bày theo hình thức đoạn văn:

Mở đoạn: Khẳng định câu nói của người mẹ trong đoạn trích chính là lời động viên, khích lệ con vượt qua những khó khăn của buổi đầu đến lớp.

Thân đoạn:

- Người mẹ đang bằng những trải nghiệm truyền đến cho con sự tự tin và long can đảm, để con tin tưởng rằng thế giới sau cánh cổng kia thực sự có nhiều điều đáng mong chờ

- Mẹ khẳng định "bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra", thế giới kì diệu ấy có nghĩa là:

+ ngôi trường là một thế giới kì diệu, thế giới của tri thức phong phú, tri thức khoa học của nhân loại

+ đó còn là thế giới của những tình cảm tốt đẹp, thiêng liêng - tình thầy trò, tình bè bạn...

+ đó là nơi giúp con hoàn thiện về nhân cách cũng như con được sống trong những quan hệ trong sáng, mẫu mực, đó còn là thế giới của ước mơ, nơi con có thể chạm tới những ước mong của mình, biến những ước mong ấy trở thành hiện thực

Kết đoạn: Khẳng định giá trị, ý nghĩa câu nói của người mẹ và nêu suy nghĩ của bản thân mình: Trong cuộc đời mỗi con người chúng ta, quãng đời đẹp nhất là quãng đời chúng ta còn ngồi trên ghế nhà trường. “ Thế giới kỳ diệu” đó đang chờ chúng ta khám phá với bao vui, buồn, hơn, giận. Và dù gì đi chăng nữa, hãy nhớ rằng: chúng ta không bao giờ đơn độc một mình. Vì bên cạnh ta là thầy cô giáo, là bạn bè thân quen.

6

Ý nghĩa đoạn văn: khẳng định ý nghĩa to lớn của nhà trường trong cuộc đời mỗi con người.

Câu

Nội dung

1

• Đoạn trích trên được trích từ văn bản Cổng trường mở ra

• Thể loại: Tùy bút viết dưới dạng nhật kí.

2

• Hai từ láy: nhẹ nhàng, rạo rực,...(bâng khuâng, xao xuyến, hốt hoảng,...)

• Kiểu: Từ láy bộ phận

3

• Từ đồng nghĩa với từ học trò: học sinh.

4

• Gía trị nội dung: Dưới hình thức những dòng nhật kí tâm tình, nhỏ nhẹ, văn bản giúp các em hiểu được tấm lòng yêu thương sâu sắc của người mẹ với con và vai trò to lớn của nhà trường với cuộc sống mỗi con người.

• Gía trị nghệ thuật: Mô tả diễn biến tâm trạng của người mẹ hết sức tinh tế bằng việc kết hợp các biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ; các từ láy gợi hình nhằm diễn tả dòng cảm xúc miên man không dứt của người mẹ.

5

• Từ hoài niệm của người mẹ về tuổi thơ, từ sự lo lắng của mẹ dành cho con trong buổi tựu trường, em thấy người mẹ:

+ Có tình yêu thương con hết mực

+ mong muốn con cũng có kỉ niệm về ngày khai trường

+ muốn con có một tâm hồn trong sáng rộng mở.

• Trình bày suy nghĩ bản thân: Mẹ là người sinh ra ta, nuôi nấng, chăm sóc, lo lắng mỗi khi ta bệnh, lo âu dõi theo bước chân ta, bảo vệ ta khi gặp nguy hiểm, vỗ về an ủi ta lúc buồn phiền, động viên khích lệ ta mỗi khi ta gặp khó khăn và luôn ở bên ta cho hết cuộc đời. Bởi thế có một danh nhân đã nói rằng: “Trong vũ trụ có lắm kì quan duy chỉ có trái tim người mẹ là vĩ đại hơn hết”

6

• Lưu ý: + HS trình bày đúng nội dung:

+ Diễn đạt rõ ràng, mạch lạc:

+ Câu đúng ngữ pháp, không sai chính tả, dùng đúng từ ngữ.

Mở đoạn: Có lẽ trong mỗi chúng ta, ai ai cũng sẽ có những ấn tượng cho riêng mình về những ngày khai trường. Còn với tôi, ngày khai trường khi chuẩn bị vào lớp 1 để lại nhiều kỉ niệm nhất.

Thân đoạn: Trình bày cảm xúc, suy nghĩ trước ngày đến trường đầu tiên:

+ Đêm trước ngày khai trường tôi trằn trọc mãi không ngủ được với bao suy nghĩ vẩn vơ trong đầu.

+ Sáng hôm sau tôi dậy thật sớm để chuẩn bị cùng mẹ đến trường.

+ Dừng lại trước cổng trường, tôi choáng ngợp trước sự khang trang và rộng lớn của nơi đây.

+ Trong phút chốc tôi bỗng cảm thấy lạc lõng bởi thầy cô, bạn bè ai ai cũng mới lạ.

+ Tôi được phân lớp từ trước nên tôi tìm đến khu vực xếp hàng của lớp mình.

Cô giáo chủ nhiệm chào đón tôi bằng một nụ cười thật rạng rỡ, cô ân cần hỏi han tôi và dẫn tôi vào vị trí ngồi của mình.

+ Tôi bắt đầu dần cảm nhận được sự thân quen ở nơi đây. Tôi cởi mở hơn với bạn bè và chúng tôi bắt đầu có những câu chuyện chung trong ngày khai giảng.

+ Tiếng trống trường giục giã, buổi học đầu tiên bắt đầu. Tôi cảm thấy vui và phấn trấn đến lạ.

Kết đoạn: Sau bao lần khai trường, nhưng kí ức về ngày tựu trường đầu tiên ấy vấn còn ghi dấu mãi trong lòng tôi.

1. MẸ TÔI

Câu

Nội dung

1

• Đoạn văn trên trích trong văn bản "Mẹ tôi"

• Tác giả: Ét-môn-đô đơ A-mi-xi

2

• PTBĐ: Biểu cảm kết hợp với tự sự và miêu tả

3

• Hai từ láy: hổn hển, quằn quại, nức nở, sẵn sàng, đau đớn (từ láy bộ phận)

• Hai từ ghép: lo sợ (từ ghép đẳng lập), chiếc nôi (từ ghép chính phụ)

4

• Những phẩm chất của người mẹ:

+ Thức suốt đêm, cúi mình trên chiếc nôi để trông chừng hơi thở hổn hển của con, quằn quại.

+ Người mẹ sẵn sàng bỏ hết một năm hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn

+ Người mẹ có thể ăn xin để nuôi con, có thể hi sinh tính mạng để cứu sống con

• Người mẹ En-ri-cô là người

+ nhân hậu, hết lòng vì con, yêu thương con tha thiết

+ Sẵn sàng hi sinh tất cả, kể cả mạng sống của bản thân để mong con được hạnh phúc.

=> Đó cũng là phẩm chất chung của phần lớn bà mẹ trên thế gian.

5

• Có những chuyện nói trực tiếp dễ có kết quả, nhưng lại có những chuyện phải nói gián tiếp qua người khác hoặc qua thư từ. Trường hợp này thuộc dạng thứ hai: Lời trách phạt, bảo ban của người bố đối với con là những điều kín đáo, tế nhị không nên nói trực tiếp được.

• Bằng hình thức viết thư, người cha có điều kiện vừa dạy bảo, vừa tâm tình với con trai một cách tỉ mỉ, cặn kẽ, đầy đủ, cho con có thời gian và hoàn cảnh suy ngẫm qua từng câu, từng chữ. Mặt khác người cha tỏ ra tế nhị, kín đáo bởi không làm người con xấu hổ, bẽ bàng khi ông chỉ nói riêng với con, thậm chí có thể ông không nói cả chuyện này với vợ mình.

• Viết thư như vậy, người cha muốn con mình có dịp đọc đi đọc lại nhiều lần suy ngẫm kĩ và thấm thía những điều trong thư.

6

• Mở đoạn: Thật hạnh phúc khi trong cuộc đời này, mỗi chúng ta đều có một người mẹ

• Thân đoạn:

+ Chúng ta biết ơn vì được lớn lên trong vòng tay của mẹ, được nghe tiếng ru hời ầu ơ ngọt ngào, có ai lại không dược chìm vào giấc mơ trong gió mát tay mẹ quạt mỗi trưa hè oi ả.

+ Có ai yêu con bằng mẹ, có ai suốt đời vì con tương tự mẹ, có ai săn sàng sẻ chia ngọt bùi cùng con như mẹ. ằng ngày, mẹ bù đầu với công chuyện mà sao mẹ như có phép thần.

+ Sáng sớm, nếu còn tối trời, mẹ vừa lo cơm nước cho con. Rồi tối về, mẹ lại nấu bao nhiêu món ngon, chứa chan cái niềm yêu tương vô hạn.

+ Mẹ còn giặt giũ, quét tước nhà cửa… chuyện nào cũng chăm chỉ hết. Mẹ vừa cho tui tất cả nhưng em chưa báo đáp được gì cho mẹ. Kể cả những lời yêu thương em cũng chưa nói bao giờ.

+ Em mong có ngày sẽ đủ can đảm nói với mẹ: Mẹ ơi, bây giờ con lớn rồi, con mới thấy yêu mẹ, cần mẹ biết bao..... Mẹ không chỉ là mẹ của con mà là bạn, là chị… là tất cả của.

• Kết đoạn: Con biết cả cuộc đời này con cũng không thể đền đáp công ơn của mẹ dành cho chúng con. Con muốn nói ngàn lần “Con yêu và biết ơn mẹ của con nhiều lắm".

Câu

Nội dung

1

• Đoạn văn trên trích trong văn bản "Mẹ tôi"

• Tác giả: Ét-môn-đô đơ A-mi-xi

• Vài nét về tác giả:

2

• Văn bản là một bức thư người bố gửi cho con nhưng tác giả lại lấy nhan đề là “Mẹ tôi” tại vì:

+ Nội dung mà bức thư đề cập đến là người mẹ. Người mẹ là nhân vật chính của câu chuyện.

+ Người bố viết thư vì thái độ vô lệ của con đối với mẹ, mục đích giáo dục con cần phải lễ độ và kính yêu mẹ.

3

• HS tìm hai từ Hán Việt và giải thích nghĩa:

+ bội bạc: phản lại người tốt, người đã từng giúp đỡ mình

+ vong ân: quên đi cái ơn người khác đã giúp mình (vong: quên/mất; ân: ơn)

4

• Gía trị nội dung: Văn bản là một bức thư của một người bố viết cho con để khiển trách và răn dạy đứa con về hành động vô lễ đối với mẹ. Trong bức thư, với lời lẽ vừa cứng rắn, vừa dịu dàng yêu thương, bố đã giúp người con nhận ra sai lầm của mình và thấu hiểu sâu sắc tình yêu thương mà mẹ dành cho con.

• Giá trị nghệ thuật:

+ Sáng tạo nên hoàn cảnh xảy ra chuyện :En-ri-cô mắc lỗi với mẹ .- Lồng trong câu chuyện một bức thư có nhiều chi tiết khắc họa người mẹ tận tụy, giàu đức hi sinh , hết lòng vì con.

+ Lựa chọn hình thức biểu cảm trực tiếp, có ý nghĩa giáo dục, thể hiện thái độ nghiêm khắc của người cha đối với con

5

• Người bố yêu cầu con sửa lỗi lầm, khuyên con

+ Không bao giờ thốt ra một lời nói nặng với mẹ .

+ Con phải xin lỗi mẹ.

+ Con hãy cầu xin mẹ hôn con.

 Lời khuyên nhủ chân tình sâu sắc .

• Qua đây, em hiểu người bố rất yêu con nhưng không nuông chiều, xem nhẹ, bỏ qua. Bố dạy con về lòng biết ơn kính trọng cha mẹ. Những suy nghĩ và tình cảm ấy của người Ý rất gần gũi với quan niệm xưa nay của chúng ta. “bất trung, bất hiếu là 1 tội lớn”.

• Bài học: Phải biết yêu thương, kính trọng và hiếu thảo với cha mẹ.

6

• Mở đoạn: Suốt cuộc đời của mình sẽ không bao giờ tôi quên được những giọt nước mắt của mẹ ngày hôm đó chảy xuống vì tôi vào năm tôi học lớp 8, khi bố mẹ tôi thường xuyên vắng nhà bởi công việc bận rộn, tôi đã đua đòi theo bạn bè xấu mà sống buông thả bản thân.

• Thân đoạn:

+ Tôi sa chân vào những quán nét, tập tành hút thuốc và bắt đầu nói dối thầy cô để nghỉ học.

+ Lực học của tôi giảm sút trông thấy, cô giáo rất lo lắng và liên lạc với bố mẹ tôi.

+ Khi mẹ tôi biết chuyện, mẹ rất buồn và sửng sốt bởi trước nay tôi là một đứa con ngoan và rất vâng lời.

+ Buổi tối hôm đó, mẹ đã gọi riêng tôi vào phòng để nói chuyện, mẹ đã khóc rất nhiều, những giọt nước mắt của mẹ như những nhát dao đâm vào tim tôi.

• Kết đoạn: Tôi biết mình đã sai, từ khi ấy tôi quyết tâm thay đổi bản thân để trở thành người con ngoan.

3. CUỘC CHIA TAY CỦA NHỮNG CON BÚP BÊ

Câu

Nội dung

1

• Đoạn văn trích từ văn bản Cuộc chia tay của những con búp bê

• Tác giả: Khánh Hoài

• Tên nhan đề được đặt như vậy vì:

+ Búp bê vốn là đồ chơi gắn bó với tuổi thơ trong sáng (của các bé gái), thường gợi lên sự ngộ nghĩnh, ngây thơ,vô tội thế mà phải chia tay.

+ Gợi sự chia tay của Thành, Thuỷ và gắn với nội dung, chủ đề của truyện: Tên của truyện là cách nói ẩn dụ cho cuộc chia tay giữa Thành và Thủy. Những con búp bê chia tay nhau tượng trưng cho việc anh em Thành và Thủy chia tay nhau. Thành Thủy đã không để cho hai con búp bê chia tay như nói lên nguyện vọng, mong ước của các em về một mái ấm gia đình.

+ Tạo sự bất ngờ, lôi cuốn người đọc.

2

• Phương thức biểu đạt chính của đoạn trích : tự sự

3

• Tác dụng: Nhấn mạnh suy nghĩ đau đớn của người anh với một điều sắp xảy ra: sự chia lìa  của  hai anh em; đồng thời thể hiện sự mong muốn sống bên nhau mãi mãi của hai anh em Thành và Thủy.

4

• Nội dung của đoạn trích: Tình cảm yêu thương gắn bó, không muốn xa cách của hai anh em Thành và Thủy

5

• Trình bày dưới hình thức của một đoạn văn.

• Xác định đúng vấn đề : bày tỏ tình yêu  niềm hạnh phúc  của em khi  hưởng tình yêu thương của gia đình.

• Mở đoạn: Chắc hẳn được sống trong tình yêu thương của gia đình, đối với mỗi người luôn là niềm hạnh phúc

• Thân đoạn: Triển khai vấn đề

+ Niềm hạnh phúc lớn nhất cuộc đời của mỗi người là có gia đình: cha mẹ và người thân bên cạnh chúng ta. Chúng ta vui khi được hưởng tình yêu thương của cha mẹ, được sống trong mái ấm gia đình được đi học, được cha mẹ quan tâm, chăm sóc, dạy dỗ...Chúng ta còn hạnh phúc khi mỗi lúc ốm đau có người thân quan tâm, chăm sóc. Hạnh phúc khi mỗi khi mệt mỏi luôn có một nơi ấm áp quay về, vỗ về an ủi mỗi lúc thất bại khó khăn.

+ Chúng ta không chỉ hạnh phúc khi mình được sẻ chia mà còn hạnh phúc khi sẻ chia được với những người thân trong gia đình: giúp đỡ cha mẹ làm công việc nhà, chăm sóc những lúc cha mẹ mệt hoặc ốm đau; tích cực học tập, rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, nhân cách,…

• Kết đoạn: Khẳng định lại niềm hạnh phúc khi có gia đình luôn ở bên và lời nhắn nhủ tới mọi người: Ai còn cha mẹ xin đừng làm cha mẹ khóc vì có gia đình, cha mẹ là điều tuyệt vời nhất và là niềm hạnh phúc to lớn nhất mà mỗi người có được.

Câu

Nội dung

1

• Văn bản "Cuộc chia tay của những con búp bê"

• Thể loại: truyện ngắn

2

• Văn bản được kể theo ngôi thứ nhất, xưng "tôi".

• Đó là lời kể của Thành (anh trai của Thủy) 

• Tác dụng: Việc lựa chọn ngôi kể đã giúp tác giả thể hiện được một cách sâu sắc những suy nghĩ, tình cảm và tâm trạng của các nhân vật ; Làm tăng thêm tính chân thực của truyện  Sức thuyết phục của truyện sẽ cao hơn.

3

Có ba sự việc (cuộc chia tay) được kể trong văn bản. Đó là:

• Chia tay giữa hai con búp bê Vệ Sĩ và Em Nhỏ

• Chia tay giữa Thủy và lớp học (thầy cô bè bạn) của em.

• Chia tay anh em Thành và Thủy do bố mẹ li hôn

4

Qua câu chuyện này, theo em có thể tác giả muốn nhắn gởi đến mọi người rằng: Tình cảm gia đình là vô cùng quý giá và quan trọng. Mọi người hãy cố gắng bảo vệ và gìn giữ, không nên vì bất kì lí do gì để làm tổn hại đến những tình cảm tự nhiên, trong sáng ấy.

5

3. câu thành ngữ/tục ngữ/ca dao về tình cảm gia đình:

• Gió mùa thu mẹ ru con ngủ

Năm canh dài, mẹ thức đủ năm canh.

• Chị ngã em nâng

• Anh em thuận hào là nhà có phúc

6

• Trình bày dưới hình thức của một đoạn văn.

• Xác định đúng vấn đề : bày tỏ tình yêu  niềm hạnh phúc  của em khi  hưởng tình yêu thương của gia đình.

Mở đoạn: Tình cảm gia đình luôn là những gì thiêng liêng và cao quý nhất. Sau khi học xong văn bản " cuộc chia tay của những con búp bê" chúng ta được thấy được thấy tình cảm anh em trong gia đình là tình thân gắn bó

Thân đoạn:

• Người anh, người chị luôn sẽ làm người quan tâm, chăm sóc em nhỏ. Có những lỗi lầm cũng sẽ châm chước cho em mình, hay là nhường cho em mình những gì yêu thích nhất.

• Với tình cảm máu mủ, ruột rà, anh em luôn quan tâm, chăm sóc, mong mang lại những gì tốt đẹp nhất đến cho nhau.

• Còn gì hạnh phúc hơn khi có một người anh/chị/em để cùng bày trò tinh nghịch, cùng chia sẻ tâm sự bao chuyện buồn, chuyện vui, cùng giúp đỡ nhau việc nhà và bảo vệ nhau khi ra ngoài xã hội

Kết đoạn: Tình cảm gia đình mà cụ thể ở đây là tình cảm anh/chị/em luôn là những gì thiêng liêng và cao quý nhất. Sau khi học xong văn bản " cuộc chia tay của những con búp bê" chúng ta được thấy được thấy tình cảm anh em của hai nhân vật Thành và Thủy rất sâu đậm. Một tình cảm đẹp như vậy chúng ta hãy cố gắng gìn giữ dù là ở đâu, dù là khi nào.

Câu

Nội dung

1

- Đoạn văn trên trích từ văn bản: Cuộc chia tay của những con búp bê

- Tác giả : Khánh Hoài

- Thể loại của văn bản: truyện ngắn.

2

- Phương thức biểu đạt chính của đoạn văn: tự sự

3

- Từ ”chúng tôi” được nhắc đến trong đoạn văn là hai anh em Thành và Thủy.

- Nhân vật chính: Thành và Thuỷ

4

- Các từ láy có trong đoạn văn: đăm đăm (từ láy toàn bộ) , thút thít (từ láy bộ phận)

5

- Điều tác giả muốn nhắn gửi đến mọi người qua văn bản: Tổ ấm gia đình là vô cùng quý giá và quan trọng . Mọi người hãy cố gắng bảo vệ và giữ gìn, không nên vì bất kì lí do gì làm tổn hại đến những tình cảm tự nhiên trong sáng ấy.

- HS liên hệ bản thân :

+ Bản thân em cần yêu thương gia đình, bố mẹ, anh chị em

+ Giúp đỡ bố mẹ những công việc nhẹ nhàng phù hợp với sức lực

+ Ra sức học tập rèn luyện để mai sau xây dựng và phát triển gia đình tốt đẹp hơn

6

Có thể viết đoạn văn theo gợi ý sau:

+ Hai câu văn diễn tả tâm trạng buồn thương, nuối tiếc, mặc cảm của Thủy

• Lí giải:

+ Vì bố mẹ chia tay, Thủy ở với mẹ nên phải theo mẹ về quê ngoại.

+ Vì hoàn cảnh khó khăn nên Thủy sẽ không được đi học .

+ Đây có lẽ là lần cuối cùng Thủy được đến trường gặp cô giáo và các bạn.

+ Tâm trạng buồn, nuối tiếc, tủi thân, mặc cảm...

+ Tình cảm của người viết đối với nhân vật.

4. NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH CẢM GIA ĐÌNH

Câu

Nội dung

1

• HS chép chính xác bài ca dao:

Công cha như núi ngất trời
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển đông
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi.

2

• Chủ đề: Bài ca dao nói về chủ đề tình cảm gia đình (tình cảm con cái với cha mẹ)

• Đây là lời của mẹ ru con và nói với con. Dấu hiệu khẳng định điều đó: Tiếng gọi “con ơi”

3

• 1 từ Hán Việt: nghĩa: tình nghĩa, việc làm vì người khác (ở đay chỉ những việc làm mà mẹ đã hi sinh vì chúng ta)

4

• Biện pháp tư từ được sử dụng: so sánh

• Câu hát đã sử dụng những hình ảnh kì vĩ: “núi ngất trời”, nước “biển Đông ” để so sánh với công cha, nghĩa mẹ.

+ Núi ngất trời là ngọn núi rất cao, người ta chỉ có thể cảm thấy chiều cao vô cùng của nó mà không thể đo được độ cao một cách chính xác. Cũng giống như núi ngất trời, người cha chính là trụ cột, là chỗ dựa vững chắc cho người con trong suốt cả cuộc đời.

+ Còn nước ngoài biển Đông cũng vậy, cũng bao la, mênh mông, dịu dàng và ăm ắp như tấm lòng người mẹ. Phép so sánh trên đã giúp chúng ta có thể cảm nhận sâu sắc và cụ thể hơn công lao to lớn của cha mẹ.

- Hình ảnh “núi cao, biển rộng” tiếp tục được láy lại ở câu ca thứ ba một lần nữa nhấn mạnh thêm công lao của cha mẹ.

=> Tình yêu thương vô bờ, sự hết lòng của cha mẹ dành cho con.

5

• Nội dung bài ca dao:

+ Công lao trời biển của cha mẹ đối với con cái không thể nào kể hết.

+ Bổn phận trách nhiệm của con cái trước công lao to lớn ấy là phải biết ghi nhớ, kính trọng, hiếu thảo

6

• Những câu ca dao tương tự như bài 1 nói về công cha, nghĩa mẹ:

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

Ơn cha nặng lắm ai ơi

Nghĩa mẹ bằng trời, chín tháng cưu mang.

7

• HS trình bày hình thức đoạn văn biểu cảm

• Mở đoạn: Giới thiệu vấn đề, ấn tượng ban đầu về bài ca dao

- Thân đoạn

* Biểu cảm về hình thức bài ca dao

- Là lời ru của mẹ nói với con. Được thể hiện bằng những câu lục bát mang âm hưởng ngọt ngào, tha thiết.

* Biểu cảm về nội dung

- Hiểu tấm lòng và công ơn cha mẹ qua lời ngợi ca công cha nghĩa mẹ:

+ Dùng những hình ảnh lớn lao, thiêng liêng, sâu thẳm ngọt ngào để ví với công ơn cha mẹ. Phân tích cái hay của những hình ảnh đó

+ Tư duy của người Việt thường ví công cha với trời, nghĩa mẹ như biển.

- Thấm thía trách nhiệm, bổn phận qua lời căn dặn tha thiết với những người làm con

- Lấy ví dụ về một hai bài có nội dung tương tự. Những bài ca dao này thể hiện truyền thống đạo lí tốt đẹp của cha ông ta

- Kết đoạn:

+ Khẳng định tình cảm được thể hiện trong bài thơ

+ Bài học cho bản thân

5. NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH YÊU QUÊ HƯƠNG, ĐẤT NƯỚC, CON NGƯỜI

Câu

Nội dung

1

• Thể loại: Ca dao

• PTBĐ chính: Biểu cảm

2

• Hai từ ghép: mênh mông, bát ngát

• Hai từ láy: Bát ngát, mênh mông

3

- Bài 4 là lời chàng trai nói với cô gái

- Bài ca dao là cách bày tỏ tình cảm của chàng trai với cô gái, thấy cánh đồng “mênh mông bát ngát, bát ngát mênh mông”và vẻ đẹp cô gái mảnh mai, trẻ trung, đầy sức sống. Chàng trai đã ca ngợi cánh đồng và vẻ đẹp của cô gái.

4

Sự đặc biệt đó là:

• Tất cả các câu ca dao khác đều được làm theo thể thơ lục bát

+ Hai dòng thơ đầu của bài ca dao này, mỗi câu được kéo dài ra thành 12 tiếng. Bên cạnh đó, các biện pháp điệp từ, điệp ngữ, đảo ngữ, đối xứng càng tô đậm cảm giác về một không gian rộng rãi, tràn đầy sức sống

+ Cánh đồng “mênh mông bát ngát … bát ngát mênh mông” nói lên sự giàu có của quê “em”. Bằng tấm lòng yêu mến, tự hào nơi chôn nhau cắt rốn của mình, mảnh đất đã thấm biết bao máu và mồ hôi của ông bà tổ tiên, của đồng bào từ bao đời nay thì nhà thơ dân gian mới có thể viết nên những lời ca mộc mạc mà đằm thắm nghĩa tình, đọc lên làm xao xuyến lòng người như vậy.

5

• Ở hai dòng thơ cuối xuất hiện hình ảnh con người – một cô gái.

• Hình ảnh của cô gái hiện lên qua:

+ Hình ảnh so sánh cô gái với chẽn lúa đòng đòng – lúa đương thì con gái xanh tươi mơn mởn, giàu sức sống. Có sự tương đồng ở nét trẻ trung phơi phới và sức sống đang xuân. Nhưng chính bàn tay con người nhỏ bé đó đã làm ra cánh đồng “mênh mông bát ngát”, “bát ngát mênh mông” kia. Những dòng thơ dài không che lấp những dòng thơ ngắn. Hai dòng thơ cuối có vẻ đẹp riêng trong sự kết hợp với toàn bài.

 Ở 2 dòng thơ đầu ta mới chỉ thấy cánh đồng bao la, chưa thấy được cái hồn của cảnh. Đến 2 dòng cuối hồn của cảnh mới hiện ra. Đó chính là con người, cô thôn nữ mảnh mai, nhiều duyên thầm và đầy sức sống trước cánh đồng do chính bàn tay lao động của cô tạo nên.

+ Cách miêu tả “phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai” khiến ta hình dung vẻ đẹp người thiếu nữ đang khoe hương khoe sắc dưới đất trời.A

6. NHỮNG CÂU HÁT THAN THÂN

Câu

Nội dung

1

• Chủ đề: Những câu hát than thân

• PTBĐ chính: Biểu cảm

2

• Cụm từ “thương thay”: Thể hiện sự đồng cảm, xót thương đối với những số phận nhỏ bé bất hạnh

3

• Điệp ngữ:

• Thương thay

• Kiếm ăn được mấy

• Dạng điệp ngữ: Điệp ngữ cách quãng

Điệp ngữ "thương thay", "kiếm ăn được mấy" nhấn mạnh:

• Niềm cảm thương cho thân phận suốt đời bị kẻ khác bòn rút sức lực "Thương thay thân phận con tằm....tơ".

• Thương cảm cho nỗi khổ chung của những thân phận nhỏ nhoi suốt đời ngược xuôi vất vả làm lụng mà vẫn nghèo khó "Thương thay lũ kiến...mồi".

• Sự lặp lại đã tô đậm niềm thương cảm, xót xa cho cuộc đời cay đắng nhiều bề của người dân thường

• Tạo ra sự kết nối và mở ra những nỗi thương khác nhau, làm cho bài ca phát triển

4

Các hình ảnh ẩn dụ trong bài 2:

+ Con tằm: Thân phận bị bòn rút đến cùng kiệt sức lực

+ Lũ kiến li ti: thân phận nhỏ bé, suốt đời phải làm lụng và kiếm miếng ăn.

→ Các hình ảnh ẩn dụ của bốn con vật chính là tiếng than cho thân phận thấp bé, chịu nhiều bất công ngang trái của người nông dân.

5

Thân em như tấm lụa đào

Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai

Câu

Nội dung

1

• Thể loại: Ca dao

• Ca dao, dân ca: là các thể loại trữ tình dân gian, kết hợp lời và nhạc, diễn tả đời sống nội tâm của con người. Ca dao là lời thơ dân xa, bao gồm cả những bài thơ dân gian mang phong cách nghệ thuật chung với lời thơ của dân ca.

2

• Chủ đề: Than thân

• PTBĐ chính: Biểu cảm

3

• Văn bản là lời của người phụ nữ nói về thân phận của trong xã hội phong kiến

• Hình ảnh so sánh đặc biệt ở chỗ: Hình ảnh so sánh đặc biệt: Thân em – trái bần trôi

+ Trái bần - là một loại cây gỗ to giống như cây roi, cây thị thường mọc ở bãi lầy ven song. Hoa bần giống như hoa roi, quả bần giống như quả thị xanh, tròn dẹt, ăn chua và chát. Tên loại quả đồng âm với từ “bần” (bần cùng) cho thấy sự nhỏ bé, cùng quẫn của người phụ nữ.

+ Hình ảnh trái bần bé mọn trôi nổi, bị gió dập, sóng dồi, ”, bị va đập, bị tung lên nhấn xuống liên tiếp, dồn dập không biết “tấp vào đâu” tượng trưng cho sự trôi nổi của người phụ nữ. Cô gái ví mình, so sánh thân phận mình, số phận mình với “trái bần trôi” là lời tự than đáng thương. Một tương lai mờ mịt.

• Thân phận những người phụ nữ trong xã hội phong kiến: lênh đênh, trôi nổi, chịu nhiều sóng gió trên đời

4

• Qua văn bản, em hiểu thân phận của “em”, người phụ nữ trong xã hội phong kiến luôn chìm nổi, lênh đênh, vô định, họ không thể tự chủ, tự quyết định vận mệnh của bản thân mình.

5

• Những câu ca dao bắt đầu bằng “Thân em”

• Thân em như giếng giữa đàng

Người thanh rửa mặt người phàm rửa chân

• Thân em như tấm lụa đào

Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai

• Điểm chung là những bài ca dao này đều nói về thân phận nhỏ bé, bất hạnh, bấp bênh của người phụ nữ trong xã hội xưa.

• Đều lấy những hình ảnh của các sự vật, con vật gần gũi, nhỏ bé mong manh để so sánh với người phụ nữ.

7. SÔNG NÚI NƯỚC NAM

Câu

Nội dung

1

• Nhan đề bài thơ: Nam quốc sơn hà .

2

• Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được viết năm 1077 hoặc thế kỉ XI

• trong thời kì kháng chiến chống quân xâm lược Tống.

3

- Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt)

- Đặc điểm của thể thơ đó:

+ Mỗi bài có 4 câu và mỗi câu có 7 chữ..

+ Các câu 1, 2, 4 hoặc 2, 4 hiệp vần với nhau ở chữ cuối

4

• Giải thích các yếu tố Hán Việt sau:

+ Sơn: núi, hà: sông => sông núi hoặc Sơn hà: sông núi

+ Thiên: trời, thư: sách => sách trời hoặc Thiên thư: sách trời

5

- Nói “Nam đế cư” là để khẳng định sự ngang hàng bình đẳnggiữa hai nước và hai vị vua Việt Nam – Trung Quốc. Thể hiện niềm tự hào, tự tôn dân tộc vì theo quan niệmcủa kẻ thống trị phương Bắc chỉ có vua của họ mới là thiên tử,mới được phép xưng đế, còn các vị vua ở xứ sở khác chỉ đượcphép xưng vương.

- Khi tuyên bố nước Nam do vua Nam đứng đầu để khẳng định đất nước có chủ quyền, có lãnh thổ, có bờ cõi riêng. Trong xã hội phong kiến – vua là đại diện cho cả dân tộc, tư tưởng trung quân đồng nhất vua với nước, nước là của vua

6

* Theo em, việc bài thơ Nam quốc sơn hà được mệnh danh là bài thơ thần vì :

+ Bài thơ ra đời trong cuộc kháng chiến chống giặc Tống xâm lược đời Lý (TK XI). Sự ra đời của bài thơ gắn liền với truyền thuyết: Bài thơ được thần ngâm vang lên trong đêm tối ở đền thờ Trương Hống, Trương Hát trên sông Như Nguyệt. Vì vậy bài thơ này đựoc mệnh danh là bài thơ thần.

• Điều này có ý nghĩa:

+ Thiêng liêng hoá một tác phẩm văn học, qua đó thể hiện sự trân trọng của nhân dân đối với nội dung, tư tưởng của bài thơ.

+ Thể hiện sức sống lâu bền của bài thơ trong lòng mọi thế hệ người đọc.

7

• HS cảm nhận về bài thơ thông qua các khía cạnh nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa.

Mở đoạn: Văn bản Sông núi nước Nam là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của đất nước với những đặc sắc về cả nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa

Thân đoạn: Triển khai cảm nhận về giá trị nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa:

• Nghệ thuật: Bài thơ được viết bằng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt; giọng thơ dõng dạc, đanh thép, hào hùng… ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc; Lập luận chặt chẽ, chắc chắn; Kết cấu hợp lí,..

• Nội dung:

+ Là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc khẳng định chủ quyền về lãnh thổ của đất nước

+ Nêu cao ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ trước mọi kẻ thù xâm lược,…

• Ý nghĩa:

+ Bài thơ thể hiện niềm tin vào sức mạnh chính nghĩa của dân tộc ta, có thể xem như là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên củanước ta.

Kết đoạn: Khẳng định lại cái hay, cái đẹp và sức sống mãnh liệt, ý nghĩa thời đại của bài thơ ấy

Câu

Nội dung

1

• Đọc đoạn thơ em liene tưởng tới bài thơ Sông núi nước Nam

• Phiên âm:

“Nam quốc sơn hà Nam đế cư

Tiệt nhiên định phận tại thiên thư

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư ...”

• Dịch thơ:

Sông núi nước Nam vua Nam ở

Vằng vặc sách trời, chia xứ sở

Giặc dữ cớ sao phạm dến đây

Chúng mày nhất định phải tan vỡ

2

• Chủ đề văn bản vừa chép: . Khẳng định chủ quyền và nêu cao ý chí quyết tâm bảo về chủ quyền trước mọi kẻ thù xâm lược.

3

• Tuyên ngôn độc lập: Là lời tuyên bố về chủ quyền của đất nướcvà khẳng định không một thế lực nào được xâm phạm

• Bài thơ em vừa chép: là một bản Tuyên ngôn độc lập

• Vì theo các tài liệu nghiên cứu từ trước đến nay thì bài thơ là văn bản ra đời sớm nhất tuyên bố về chủ quyền đọc lập dân tộc và khẳng định sự bất khả xâm phạm của chủ quyền.

• Hai câu đầu

• Khẳng định nước Việt Nam thuộc chủ quyền của người Việt Nam.

• Điều đó ghi ở sách trời, do tạo hoá định sẵn, không thể thay đổi.

1. - Hai câu cuối

   • Lời cảnh báo kẻ thù giặc dữ sang xâm lược sẽ bị thất bại.

   • Khẳng định sức mạnh vô địch của quân và dân ta trong chiến đấu bảo vệ chủ quyền đất nước.

4

Cái hay về nội dung và nghệ thuật được tác giả sử dụng trong bài thơ

- Về nội đung

Bài thơ đã khẳng định về chủ quyền của đất nước và nêu cao ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền đó trước mọi kẻ thù xâm lược. Bài thơ được coi là Bản tuyên ngôn Độc lập đầu tiên của dân tộc. Nưóc Nam là của vua Nam, điều thiêng liêng ấy đã ghi ở sách trời, kẻ nào vi phạm, kẻ ấy sẽ bại vong.

- Về nghệ thuật:

+ Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

+ Giọng thơ hùng hồn, đanh thép. Ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc.

+ Lập luận chặt chẽ, chắc chắn.

+ Kết cấu hợp lí.

6

• HS viết đoạn văn trình bày tình yêu của mình với quê hương, đất nước:

• Mở đoạn: Văn bản Sông núi nước Nam của người anh hung Lí Thường Kiệt đã gợi lại trong long em tình cảm sâu sắc về quê hương, đất nước.

• Thân đoạn:

+ “Quê hương” là tiếng gọi thân thương luôn thường trực trong tim mỗi người, bởi vậy, tình yêu quê hương là thứ tình cảm vô cùng thiêng liêng. + Yêu quê hương chính là chúng ta có tình cảm mật thiết, gắn bó với những gì thuộc về quê mình: tình yêu đối với gia đình, yêu những người thân quen, yêu mảnh đất mình đang sống, đó là tình cảm gắn bó với khát vọng xây dựng quê hương giàu đẹp.

+ Chúng ta yêu quê hương vì đó là nơi đầu tiên chào đón chúng ta trong cuộc đời này, yêu quê hương vì đó là nơi cho ông bà, bố mẹ ta cuộc sống yên bình êm ấm, là nơi có người thân, bạn bè, là nơi che chở chúng ta trước những sóng gió….

+ Không khó để kể ra những biểu hiện của tình yêu quê hương. Ta còn nhớ người E-ti-o-pi-a mỗi khi có người khách rời quê hương của họ, sẽ được cạo sạch đất dưới đế giày, đó là bởi họ muốn giữ lại cho dù đó chỉ là nắm đất quê hương.

+ Ta thấy Lí Bạch luôn đau đáu nhớ về cố hương của mình, thấy Hồ Chí Minh trong “đêm xa nước đầu tiên” không nỡ ngủ, vì sóng dưới thân tàu không phải sóng quê hương.

+ Tình yêu quê hương là thứ tình yêu giản dị, bởi thế, ai cũng có thể bồi đắp cho mình tình cảm trân quý ấy: chúng ta yêu ngôn ngữ dân tộc, yêu ông bà, cha mẹ, anh em ta, vun trồng mảnh đất quê mình làm cho nó trở nên màu mỡ, xây dựng sự nghiệp trên chính quê cha đất tổ, với những em nhỏ, hãy học tập để xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp…

• Kết đoạn: Quê hương là chiếc nôi lớn của mỗi người, là ngôi nhà mà bất cứ người con nào đi xa cũng nhớ. Bởi thế, hãy yêu quê hương mình, vì yêu quê hương, con người mới có thể thực sự “lớn nổi thành người” (Đỗ Trung Quân)

8. PHÒ GIÁ VỀ KINH

Câu

Nội dung

1

• Bản dịch thơ hoàn chỉnh:

Chương Dương cướp giáo giặc

Hàm Tử bắt quân thù

Thái bình nên gắng sức

Non nước ấy ngàn thu

2

• Tên bài thơ: Phò giá về kinh

• Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

• Hoàn cảnh sáng tác:

+ Sau chiến thắng Chương Dương, Hàm Tử giải phóng kinh đó năm 1285

+ Phò giá 2 vua Trần về Thăng Long là cảm hứng sáng tác bài thơ này

3

• Hai từ Hán Việt được dùng:

+ Đoạt sáo: Cướp giáo giặc

+ giang san: sông núi, đất nước

4

• Nội dung thể hiện trong hai câu đầu và hai câu sau khác nhau:

+ Hai câu đầu kể lại những chiến công lẫy lừng trong cuộc chiến chống quân Mông – Nguyên xâm lược: Đây là chiến thắng hào hùng của dân tộc đối với giặc Mông Nguyên xâm lược . Điều này buộc ta phải suy nghĩ về nội dung và cách đưa tin chiến thắng ở 2 câu này . Tác giả đã đảo trật tự trước sau khi nói về 2 cuộc chiến thắng. Chiến thắng Chương Dương sau nhưng được nói trước là do ta đang sống trong không khí chiến thắng Chương Dương vừa diễn ra , kế đó mới sống lại không khí chiến thắng Hàm Tử trước đó 2 tháng .

+ Hai câu sau là lời quyết tâm xây dựng, phát triển đất nước trong cảnh thái bình: Đây là lời động viên xây dựng phát triển đất nước trong thời bình và niềm tin sắt đá vào sự bền vững muôn đời của đất nước

• Nhận xét cách thể hiện nội dung bài thơ:

+ Được thể hiện qua thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt cô đọng cảm xúc.

+ Giọng điệu : hào hùng , tự hào , vui sướng, hân hoa

+ Hình thức: cô đúc , dồn nén cảm xúc bên trong ý tưởng

5

* Hình thức biểu ý :

2 bài thơ đều thể hiện bản lĩnh , khí phách của dân tộc ta .

+ Một bài nêu cao chân lí lớn lao nhất , thiêng liêng nhất , vĩnh viễn nhất : Nước Việt Nam là của người Việt Nam , không ai được xâm phạm , nếu xâm phạm là sẽ thất bại .

+ Một bài thể hiện khí thế chiến thắng hào hùng của dân tộc đối với ngoại xâm và bày tỏ khát vọng xây dựng phát triển đất nước trong hòa bình với niềm tin đất nước bền vững lâu đời .

* Hình thức biểu cảm :

+ Một bài thuộc thể thất ngôn tứ tuyệt .

+ Một bài thuộc thể ngũ ngôn tứ tuyệt .

-> Nhưng đều có ý tưởng giống nhau ở chỗ : Có cách nói chắc nịch , cô đúc , trong đó ý tưởng và cảm xúc hòa làm một , cảm xúc nằm trong ý tưởng

9. BÁNH TRÔI NƯỚC

Câu

Nội dung

1

• Thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt

• Tác giả: Hồ Xuân Hương

2

• Cặp từ trái nghĩa: Rắn - nát; nổi - chìm

3

• Quan hệ từ: Với, mà 

4

- Giống nhau: Biện pháp ẩn dụ, mượn sự vật để nói về con người.

- Khác nhau:

+ Truyện ngụ ngôn: nêu lên bài học đạo đức, luân lí.

+ Bài thơ: bày tỏ tình cảm, cảm xúc

5

HS trình bày theo hình thức đoạn văn

Mở đoạn: Bài thơ Bánh trôi nước của nữ sĩ Hồ Xuân Hương đã gợi lên trong long em niềm cảm thương cho số phận hẩm hiu nhưng cũng trân trọng vẻ đẹp của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

Thân đoạn: Triền khai làm rõ:

+ Thương cảm xót xa cho số phận người phụ nữ trong thơ HXH: Hình ảnh người phụ nữ trong thơ HXH cuộc đời của họ long đong vất vả “bẩy nổi ba chìm” như chiếc bánh trôi. Số phận của họ cũng đắng cay bất hạnh, rắn hay nát, hạnh phúc hay bất hạnh bị phụ thuộc vào “tay kẻ nặn, là người chồng, người cha, là XH phong kiến đầy rẫy những bất công tàn bạo…

+ Tự hào và yêu quý về phẩm chất người phụ nữ trong xã hội xưa. Đó là vẻ đẹp của người phụ nữ về hình thể qua tính từ “trắng”, “tròn”. Đó còn là vẻ đẹp của người con gái trẻ trung đầy sức sống . Đặc biệt cuộc đời họ gặp nhiều đau khổ bất hạnh, nhưng người phụ nữ vẫn giữ được những phẩm chất cao đẹp của mình” mà em vẫn giữ tấm lòng son…

- Liên hệ với người phụ nữ trong những bài ca dao khác và trong văn thơ trung đại (Kiều, Vũ Nương…) để thấy được họ đều là những người phụ nữ đẹp người đẹp nết nhưng lại có số phận đau khổ bất hạnh mà nguyên nhân sâu xa đó không phải ai khác chính là XHPK đầy rẫy bất công và tàn bạo….

- Liên hệ với CS hôm nay để có những cảm xúc và suy nghĩ đúng đắn chân thành: Từ cảm xúc yêu quý tự hào về XH đổi thay, người phụ nữ được đổi đời, được thể hiện tài năng và sắc đẹp trong mọi lĩnh vực XH nhưng CS vẫn còn có những mảnh đời số phận đau khổ để phấn đấu XD cho một XH tốt đẹp hơn…..

Kết đoạn: Khẳng định niềm tin tưởng vào vẻ đẹp và giá trị của người phụ nữ xưa và nay.

6

• Hai câu hát than thân bắt đầu bằng “thân em”

+ Thân em như giếng giữa đàng

Người thanh rửa mặt, người phàm rửa chân

+ Thân em như hạt mưa sa

Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày

• Mối liên quan: Về mạch cảm xúc, cả bài thơ Bánh trôi nước của HXH và những câu ca dao than thân đều đề cập đến thân phận hẩm hiu, số phận bất hạnh, không tự quyết định được của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến, đều nhìn họ với cái nhìn của sự cảm thông, sẻ chia và tố cáo xã hội bất công chà đạp lên thân phận người phụ nữ

Câu

Nội dung

1

Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son

2

- Nhan đề: bánh trôi nước

- PTBĐ chính: Biểu cảm

3

- Từ “Rắn nát" là từ ghép đẳng lập.

- Vì từ này có các tiếng bình đẳng về mặt ngữ pháp (không phân ra tiếng chính, tiếng phụ)

- Nghĩa của từ "Rắn nát": rắn là cứng, nát là nhão.

4

- Giải thích: Dùng để ví cảnh ngộ của một người phiêu dạt, long đong, vất vả nhiều lúc lên lúc xuống.

5

Bài thơ đã thể hiện thái độ của tác giả đối với người phụ nữ trong xã hội phong kiến:

+ Trân trọng đối với vẻ xinh đẹp; phẩm chất trong trắng, son sắt, thủy chung của người phụ nữ...

+ Cảm thương cho thân phận chìm nổi bấp bênh, bị lệ thuộc vào xã hội của họ...

6

- Ca dao than thân: thấm đẫm nước mắt, than thân trách phận.

- Thơ Hồ Xuân ương:

+ Cũng nói về nỗi khổ của người phụ nữ.

+ Trân trọng vẻ đẹp của họ

+ Tố cáo sự bất công

+ Cá tính sáng tạo qua việc lựa chọn hình ảnh, từ ngữ, giọng điệu.

- Bản lĩnh của nhà thơ: kiên cường, mạnh mẽ, dám nhìn thẳng vào số phận, vượt lên số phận và thách thức với hoàn cảnh sống.

7

- HS trình bày hình thức đoạn văn:

Mở đoạn: Bánh trôi nước là bài thơ mang giá trị nội dung, nghệ thuật sâu sắc:

Thân đoạn: Triển khai những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật:

- Về nội dung:Bài thơ có 2 lớp nghĩa :

+ Lớp nghĩa đen : tả bánh trôi nước cụ thể hình dáng “ tròn” màu sắc “trắng”, kĩ thuật luộc” bảy nổi ba chìm”, có nhân bên trong ( bằng đường phên màu nâu đỏ).

+ Lớp nghĩa bóng : Trên cơ sở chiếc bánh trôi, nhà thơ muốn nói đến vẻ đẹp của người phụ nữ:

- Hình thức : xinh đẹp.

- Phẩm chất : trong trắng, dù gặp cảnh ngộ gì vẫn giữ đựơc sự son sắt, thuỷ chung, tình nghĩa.

- Thân phận : chìm nổi bấp bênh giữa cuộc đời.

Qua đó, Hồ Xuân Hương trân trọng vẻ đẹp, phẩm chất trong trắng, son sắt của người phụ nữ

- Cảm thương sau sắc cho thân phận chìm nổi của họ

- Về nghệ thuật :

- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

- Ngôn ngữ bình dị

- Biện pháp ẩn dụ

- Thành ngữ, từ trái nghĩa

Kết đoạn: Khẳng định giá trị bài thơ và trình bày suy nghĩ cá nhân về vẻ đẹp và số phận của người phụ nữ (có thể liên hệ tới người phụ nữ hôm nay)

10. QUA ĐÈO NGANG

Câu

Nội dung

1

• Đoạn thơ trích từ bài: Qua đèo Ngang

• Tác giả: Bà Huyện Thanh Quan

2

• Thể thơ: Đây là một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật.

• Đặc điểm:

+ Bài thơ này có 8 câu mỗi câu bảy chữ

+ Hiệp vần ở chữ cuối các câu 1, 2, 4, 6 và 8.

+ Đối: câu 3 đối với câu 4, câu 5 đối với câu 6.

3

• Các từ: lom khom, lác đác thuộc loại từ láy

4

• Nội dung đoạn thơ: Cảnh Đèo Ngang lúc về chiều tiêu điều, hoang vắng

• Khung cảnh ấy được gợi lên thông qua những chi tiết::

+ Không gian: Rộng lớn, hoang sơ, rậm rạp, vắng vẻ

+ Thời gian: Chiều tối

+ Cảnh vật:cỏ, cây, hoa, lá, dãy núi, con sông, cái chợ, mấy túp nhà,

+ Âm thanh: có tiếng chim cuốc và chim đa đa

+ Cuộc sống con người: có vài chú tiều phu dưới núi, lác đác mấy ngôi nhà, cái chợ

+ Các từ láy lác đác, lom khom: Gợi lên sự thưa thớt, ít ỏi.

+ Từ tượng thanh nhà nhà, gia gia: Tiếng kêu quốc quốc, gia gia khắc khoải càng gợi lên cảm giác buồn giữa không gian hoang vắng

5

• Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu: Điệp từ chen được lặp lại 2 lần cùng với phép liệt kê có sức gợi tả: Chen: len vào để chiếm chỗ -> nhấn mạnh sự rậm rạp, chật chội, hoang dã, sức sống mãnh liệt ở nơi đây

6

- HS trình bày theo hình thức đoạn văn, cảm nhận về vẻ đẹp thiên nhiên gợi ra từ đoạn thơ

- Mở đoạn: 4 câu thơ đầu bài thơ Qua đèo ngang của Bà huyện thanh quan đã gợi cho chúng ta những cảm nhận về vẻ đẹp của thiên nhiên

- Thân đoạn: Triển khai cảm nhận

+ Thiên nhiên trong bài thơ hiện lên lúc chiều tà với cảnh vật đơn sơ, bình dị

+ Thiên nhiên trong bài thơ là không gian thiên nhiên quen thuộc với mỗi người

+ Trước thiên nhiên hoang sơ giản dị ấy, chúng ta thấy:

• Rung động trước cảnh đẹp của thiên nhiên

• Sống gần gũi, hòa hợp với thiên nhiên

+ Từ những rung cảm ấy, để mỗi chúng ta biết:

• Yêu quý, giữ gìn bảo vệ thiên nhiên

• Phê phán những hành động phá hoại thiên nhiên

• Kết đoạn: Khẳng định lại vẻ đẹp của thiên nhiên và bày tỏ suy nghĩ cá nhân

Câu

Nội dung

1

“Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà

Cỏ cây chen đá, lá chen hoa

Lom khom dưới núi, tiều vài chú

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà …

Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,

Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.

Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,

Một mảnh tình riêng, ta với ta.”

2

• Hoàn cảnh sáng tác: Bà huyện.Thanh Quan quê ở Thăng Long, bà là người Đàng ngoài thuộc chúa Trịnh..Nhưng mệnh trời đã chuyển về họ Nguyễn. Lúc đó bà được chúa Nguyễn mời vào cung Phú Xuân - Huế làm chức cung chung giáo tập để dạy công chúa và cung phi.Trên đường vào kinh đô phò vua mới, khi qua Đèo Ngang bà đã dừng chân ngắm cảnh và sáng tác bài thơ Qua đèo Ngang.

3

- Phong cảnh Đèo Ngang được miêu tả khi trời đã xế chiều

hoặc buổi chiều, hoặc hoàng hôn hoặc gần tối…

- Tâm trạng nhà thơ là tâm trạng của kẻ lữ thứ buồn, cô đơn,

hoặc lẻ loi trước không gian dài rộng mà heo hút, hoang sơ.

4

• 2 từ láy: lác đác, lom khom

• 1 từ Hán Việt: tiều (ở đây được hiểu là người đốn củi)

• 1 quan hệ từ: với

5

- Ba chữ “ta với ta” chỉ 1 người – một mình nhà thơ

- Câu thơ cuối mang tính biểu cảm trực tiếp càng cho thấy nỗi

buồn cô đơn, lẻ loi thầm kín, hướng nội của tác giả giữa

cảnh Đèo Ngang rộng lớn, mênh mông hoặc giữa trời cao

thăm thẳm, non nước bao la.

6

* HS trình bày theo hình thức đoạn văn

Mở đoạn: Giới thiệu bài thơ Qua Đèo Ngang và vị trí của đoạn thơ.

Thân đoạn: Nêu cảm nghĩ chung về đoạn thơ.

-Ở hai câu thơ đầu đoạn tác giả miêu tả âm thanh, nỗi niềm của con chim cuốc, chim da da trong bóng chiều.

- Bằng nghệ thuật đối, đảo, nhân hóa, chơi chữ nhà thơ đó gợi lên nỗi nhớ nước, thương nhà tha thiết, khắc khoải của người lữ khách đang xa nhà, xa quê, đó chính là tâm trạng xót xa của nhà thơ trước thực trạng của xã hội phong kiến đương thời

- Hai câu thơ cuối nhà thơ đang đối mặt với một thiên nhiên rộng lớn: trời, non, nước còn mình thì thật nhỏ bé. Sự đối lập ấy đó tô đậm thêm nỗi cô đơn của nhà thơ khi mà chỉ một mảnh tình riêngvà ta với ta, mình đối diện với chính mình giữa không gian rộng lớn càng nổi bật sự cô đơn tuyệt đối của nhà thơ trong lúc này.

- Bốn câu thơ nhà thơ vừa gián tiếp, vừa trực tiếp nói lên tâm trạng của mình trước cảnh tình quê hương.

- Qua đoạn thơ tác giả đó cho ta thấy được tình yêu quê hương, đất nước thiết tha, sâu lắng của mình.

Kết đoạn: Khẳng định lại tình cảm, thái độ của mình với đoạn thơ, với tác giả

7

* Nội dung

- Bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan miêu tả cảnh tượng Đèo Ngang vào thời khắc chiều tà. Chỉ bằng một vài nét chấm phá đơn sơ nhưng ngưòi nữ sĩ tài danh đã gợi tả được khung cảnh Đèo Ngang hoang sơ, vắng vẻ, heo hút, thưa thớt... vào lúc tròi chiều xế bóng. Khung cảnh thiên nhiên vắng lặng cùng với không gian bao la, mênh mông, rợn ngợp và thời gian gợi nhiều ý nghĩa đã càng làm nổi bật nỗi cô đơn, trống vắng và nỗi niềm hoài cổ sâu sắc của nhà thơ.

* Nghệ thuật

- Giọng thơ nhẹ nhàng, du dương đã diễn tả được nỗi niểm hoài cổ buồn man mác, bâng khuâng.

- Sử dụng phép đối đặc sắc ở các câu thực, luận và kết đã làm nổi bật được khung cảnh vắng vẻ ; hoang vu, thưa thớt của Đèo Ngang và bộc lộ được tâm tạng thầm kin của nhà thơ.

- Phép đảo ngữ được vận dụng tài tình ở các câu thực, luận đã nhấn mạnh sự heo hút, thưa thớt của cảnh vật và nỗi « nhớ nước”, « thương nhà” tha thiết của nhà thơ.

- Phép chơi chữ đặc sắc độc đáo ở hai câu ỉuận đã bộc lộ tâm trạng buồn, hoài cổ của nhà thơ một cách kín đáo.

- Sử dụng thể thơ thất ngôn bát cứ Đường luật hàm sức, cô đọng nhưng đã diễn tả được nội dung phong phú. Ngôn ngữ, hình ảnh thơ giàu sức gợi hình, gợi cảm.

- Lựa chọn điểm nhìn đặc sắc có tác dụng lớn trong việc quan sát và miêu tả cảnh vật

7

- Ngôn ngữ thơ:

+ Bà Huyện Thanh Quan: giàu tính ước lệ, nhiều điển tích, điển cố.

- Phong cách:

+ Bà Huyện Thanh Quan: trang nhã, đậm chất hoài cổ.

BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ

Câu

Nội dung

1

• Viết đúng những câu thơ còn lại

• Tác giả: Nguyễn Khuyến

• Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật

• Hoàn cảnh sáng tác: Khi ông cáo quan về ở ẩn

2

Nội dung chính bài thơ: Thể hiện vẻ đẹp tâm hon của nhà thơ qua việc khắc họa tình bạn đậm đà, thắm thiết, chân thành.

3

• Việc sử dụng đại từ nhân xưng “bác” có tác dụng: tỏ thái độ niềm nở, thân mật, kính trọng.

• Ngôn ngữ của bài thơ: dân dã, đòi thưòng, hình ảnh quen thuộc với cảnh sắc nông thôn và đời sống người nông dân: ao vườn, cải, …

4

- Hai bài thơ đều kết thúc bằng cụm từ “ta với ta”, hai cụm từ giống nhau về hình thức, nhưng khác nhau về nội dung ý nghĩa biểu đạt.

- Giải thích được nội dung ý nghĩa của hai cụ từ trong từng bài:

+ ở bài “Bạn đến chơi nhà” có ý nghĩa chỉ hai người – chủ và khách – hai người bạn; ở bài “Qua đèo ngang” có ý nghĩa chỉ một nguời – chủ thể trữ tình của bài thơ.

+ Nếu “Bạn đến chơi nhà” cụm từ này cho thấy sự thấu hiểu, cảm thông và gắn bó thân thiết giữa gai người bạn tri kỷ, thì ở bài thơ “Qua đèo Ngang cụm từ này thể hiện sự cô đơn không thể sẻ chia của nhân vật trữ tình

5

- Đồng ý

- Điều thú vị của đoạn thơ này đó là tác giả nói không có cá, không có gà, không có rau dưa.. .nhưng đoạn thơ vẫn gợi nên một bức tranh thôn quê dân dã, thân thuôc mà sinh động. Hình ảnh Nguyễn Khuyến trong bức tranh quê ấy thật hồn hậu, ông sống chan hoà với thiên nhiên vườn Bùi chốn cũ, ông hăng hái dản người bạn của mình đi thăm thú điền viên. Làng cảnh vùng chiêm trũng này cũng chính là nơi ông giữ trọn khí tiết thanh cao của mình. Do đó, bài thơ không chỉ gợi nên một bức tranh quê mộc mạc mà còn gợi cả tình quê ấm áp, hồn hậu.

6

- Về nội dung: Bài thơ thể hiện một tình bạn đậm đà, thắm thiết, qua đó giúp ta hiểu nhân cách cao đẹp của Nguyẻn Khuyến.

- Vế nghệ thuật: Sáng tạo trong cách sử dụng thơ thất ngôn bát cú Đường luật: bố cục 1-6-1, ngồn ngữ thơ thuần Nôm bình dị, dân dã mộc mạc gần gũi với lời ăn tiếng nói của người dân nhưng được sử dụng khéo léo khiến nó rất ý vị, thi liệu không cầu kì, kiểu cách mà là nhũng cảnh vật sống động, mang đậm dấu ấn của làng quê Bắc Bộ...

7

- HS trình bày theo hình thức đoạn văn

- Mở đoạn: Kết nối: Bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến đã gợi lên trong lòng mỗi người những suy nghĩ cao đẹp về tình bạn chân thành

- Thân đoạn: Triển khai trình bày suy nghĩ của mình về tình bạn

* Khẳng Định tình bạn trước hết cần phải có sự chân thành

- Mình chân thành với bạn thì bạn mới tin mình

- Khi bạn có lòng tin với mình thì bạn mới bộc lộ những băn khoăn thắc mắc và chia sẻ với mình.

- Sự chân thành là cơ sở của tình bạn chân chính và ben lâu

* . Thể hiện sự chân thành trong tình bạn

- Phải tin bạn, không lừa dối, không vụ lợi

- Thông cảm, chia sẻ khó khăn với bạn

- Đồng cảm với bạn bat cứ chuyện vui buon, khó khăn

- Rộng lượng tha thứ những loi lầm của bạn

- Gắn bó tình bạn thân thiết với tập thể, không chia rẻ khoi tập thể.

* Liên hệ bản thân

- Kết đoạn: Cảm nghĩ của em về tình bạn chân thành

Câu

Nội dung

1

• HS chép tiếp 7 câu còn lại để hoàn chỉnh bài thơ

2

- Thể thơ : thất ngôn bát cú Đường luật

- Vì :

+ Bài thơ gồm 8 câu, mỗi câu 7 chữ,

+ Có gieo vần (chỉ một vần) ở các chữ cuối của các câu

1,2,4,6,8.

3

- Câu thơ đầu thông báo với ta :

+ Đã lâu rồi ( hoặc thời gian đã rất lâu ) bạn không đến thăm nhà thơ, nay mới có điều kiện để thăm.

+ Thể hiện niềm vui, hồ hởi của tác giả khi có bạn đến thăm.

- Lẽ ra, nhà thơ phải tiếp bạn một cách chu đáo : có chén rượu để ngâm thơ, có miếng trầu để trò chuyện hoặc tiếp bạn bằng những món ăn thịnh soạn, hoặc bằng những món ăn ngon quý giá.

4

- Dùng từ đồng âm để chơi chữ ở câu thơ sau:

Bác đến chơi đây, ta với ta!

+ ta 1 : chỉ tác giả

+ ta 2 : chỉ người bạn đến chơi

- Tác dụng : Tạo ra những câu nói có nhiều nghĩa, gây bất ngờ, thú vị cho người đọc, người nghe.

5

- Qua Đèo Ngang

- Bà Huyện Thanh Quan

6

- Cụm từ ta với ta được dùng rất hay bởi nó nói đến sự hòa

hợp mình với ta , tuy hai mà một giữa nhà thơ với bạn mình.

Hoặc chỉ hai người là tác giả và người bạn

- Ta với ta là sự khẳng định có một tình bạn đậm đà, thắm thiết

Hoặc tình bạn cao đẹp, trong sáng, chân thành...

7

- Những hư từ: thời, chửa, mới, đương

8

I. Mở bài

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh ra đời.

- Cảm xúc, ấn tượng chung về bài thơ.

(Hoàn cảnh sáng tác hs có thể làm ở phần thân bài)

II. Thân bài

Bài thơ thể hiện tình bạn tri âm, tri kỉ thắm thiết keo sơn :

- Câu đầu: Niềm vui khi gặp bạn

"Đã bấy lâu nay bác đến nhà"

+ Sự phá cách của tác giả ở chỗ: trong thể thơ bát cú Đường luật thì phần đề thường có 2 câu (phá đề, thừa đề) nhưng ở bài thơ này chỉ có một câu.

 + Câu thơ như một lời chào hỏi mừng rỡ, thân tình của chủ nhân trước việc đến thăm của một người bạn già xa cách đã lâu ngày

+ Cách gọi bác vừa dân dã, vừa kính trọng, thể hiện sự gắn bó lâu dài, mật thiết giữa hai người.

- Sáu câu tiếp: Lời phân trần, thanh minh của chủ nhân về sự tiếp đón thiếu chu đáo của mình

+ Ngôn ngữ thơ như lời nói tự nhiên, mộc mạc của một ông lão nhà quê: Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa (lí do thứ nhất), Ao sâu nước cả khôn chài cá (lí do thứ hai), Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà (lí do thứ ba.)

+ Tiếp tục phân trần thêm hai lí do: Cải chửa ra cây, cà mới nụ, Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa. Tính chất hài hước nằm ở ý: nhà có đủ cả, chẳng thiếu thứ gì (cá, gà, cải, cà, bầu, mướp...), chỉ tiếc là đều đang độ dở dang, chưa dùng được, nên đành tạ lỗi với khách. Nói có nhưng thực chất là không, vì cuộc sống của nhà thơ ở chốn quê nghèo rất thiếu thốn.

+ Sự thiếu thốn được đẩy lên cực điểm: Đầu trò tiếp khách, trầu không có (bắt nguồn từ câu: Miếng trầu là đầu câu chuyện trong dân gian nói về cách tiếp khách thông thường nhất, tối thiểu nhất cũng phải có trầu và nước.

- Câu cuối: Khẳng định tình bạn tri kỉ

    + Tóm lại vật chất chẳng có gì, thôi thì: Bác đến chơi đây, ta với ta. Câu thơ này là linh hồn của bài thơ. Tất cả sự mừng rỡ, quý trọng, chân tình đều hội tụ ở ba từ ta với ta. Chủ và khách, bác và tôi đã hòa làm một. Quả là tình bạn già sâu sắc, cảm động không có gì so sánh được.

III. Kết bài

– Bài thơ là tấm lòng chân thành của Nguyễn Khuyến dành cho người bạn già đáng kính đến chơi nhà.

- Liên hệ của bản thân

TĨNH DẠ TƯ