Hiệu quả là gì? Phân loại, ý nghĩa và cách đo lượng hiệu quả

Khi bạn hoàn thành công việc hay một nhiệm vụ nào đó tốt và nhanh hơn thời gian dự kiến thì được đánh giá là làm việc hiệu quả. Tuy nhiên không phải cũng hiểu cặn kẽ khái niệm hiệu quả mà thường nhận xét theo cảm tính, góc nhìn cá nhân. Do đó bài viết hôm nay sẽ giới thiệu cho bạn biết hiệu quả là gì và cách để làm việc hiệu quả hơn.

Hiệu quả là gì?

Hiệu quả theo tiếng anh là “Efficiency” được xem là đánh giá qua kết quả thực hiện của hoạt động ở hiện tại so với kế hoạch dự kiến trước đó. Là khả năng sản xuất ra sản lượng hàng hóa và dịch vụ mong muốn hay kết quả được tạo ra theo khả năng mà mong muốn. Ngoài ra, khi hoạt động nào đó được xem là có hiệu quả thì hoạt động có kết quả mong muốn theo kỳ vọng, còn để lại ấn tượng sâu sắc, sinh động.

Phân loại hiệu quả

Hiệu quả xã hội: là những phản ánh lại quá trình sử dụng các nguồn sản xuất của xã hội nhằm thực hiện mục tiêu xã hội nhất định. Các mục tiêu xã hội cần đề ra càng tốt cho việc phấn đấu thực hiện như tạo việc làm cho người lao động, cải thiện thu nhập, nâng cao phúc lợi xã hội, ổn định đời sống, bảo vệ sức khỏe và tinh thần người lao động, nâng cấp cơ sở hạ tầng, điều kiện lao động.

Hiệu quả kinh tế: là phản ánh hoạt động lợi dụng các nguồn lực trong một giai đoạn để đạt được mục tiêu kinh tế. Cần đạt được các mục tiêu kinh tế hiệu quả cao như thu nhập quốc dân bình quân, tổng sản phẩm quốc nội, tốc độ tăng trưởng kinh tế,..

Hiệu quả kinh tế – xã hội: là phản ánh việc sử dụng nguồn lực sản xuất xã hội để đạt mục tiêu kinh tế – xã hội nhất định, gắn với nền kinh tế được xét theo góc độ quản lý vĩ mô. Mục tiêu kinh tế – xã hội là bao gồm hai mục tiêu của xã hội và kinh tế ở trên.

Hiệu quả kinh doanh: là phản ánh hoạt động lợi dụng các nguồn lực trong giai đoạn đạt mục tiêu kinh doanh nhất định, gắn liền với hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, chỉ xét doanh nghiệp theo hình thức kinh doanh.

Hiệu quả đầu tư: là phản ánh việc sử dụng các nguồn lực nhằm đạt mục tiêu đầu tư nhất định, gắn liền với các hoạt động đầu tư cụ thể.

Hiệu quả kinh doanh tổng hợp: là phản ánh việc sử dụng các nguồn lực để đạt mục tiêu toàn doanh nghiệp hay được phân chia theo từng bộ phận, đánh giá được hoạt động của doanh nghiệp có hiệu quả không trong thời gian nhất định.

Hiệu quả ở từng lĩnh vực: là phản ánh sử dụng nguồn lực để đạt được mục tiêu nào đó theo lĩnh vực nhất định.

Hiệu quả kinh doanh ngắn hạn và dài hạn: là hiệu quả kinh doanh đánh giá theo khoảng thời gian dài hay ngắn, có mối quan hệ biện chứng lẫn nhau. Kinh doanh dài hạn cần có kế hoạch, chiến lược, diễn ra lâu dài theo thời gian tồn tại và phát triển  của doanh nghiệp.

Vai trò của hiệu quả tới các mặt của cuộc sống

Hiệu quả là một thuộc tính khá quan trọng, bởi vì hầu như các yếu tố đầu vào đều khan hiếm. Đối với nền kinh tế, hiệu quả có vai trò nâng cao năng suất và tiết kiệm nguồn lực lao động xã hội. Đây là hai yếu tố có mối liên hệ mật thiết đến vấn đề hiệu quả kinh tế.

Hiện nay, bên cạnh vấn đề khan hiếm nguồn lực thì việc sử dụng nguồn lực có tính cạnh tranh nhằm đảm bảo những nhu cầu của xã hội ngày càng tăng. Chính điều này đã đặt ra những yêu cầu trong việc khai thác, tận dụng và tiết kiệm triệt để các nguồn lực. Do đó, để đạt được mục tiêu kinh doanh thì buộc chúng ta phải chú trọng đến điều kiện nội tại, phát huy năng lực của các yếu tố sản xuất và tiết kiệm chi phí.

Còn đối với xã hội, một xã hội hiệu quả là khi khả năng phục vụ công dân và các hoạt động của công dân trở nên tốt hơn. Hàng hóa được sản xuất hiệu quả và bán với giá thấp hơn. Hay nhờ những tiến bộ hiệu quả đã tạo điều kiện cho các tiêu chuẩn sống cao cấp như: cung cấp điện, nước sinh hoạt cho mọi gia đình. Bên cạnh đó, hiệu quả cũng làm giảm nạn đói, suy dinh dưỡng vì hàng hóa được vận chuyển xa và nhanh hơn, đồng thời còn cho phép đạt năng suất cao hơn chỉ trong một khoảng thời gian ngắn.

Cách đo lường hiệu quả

Hiệu quả thường được đo lường bằng cách so sánh đầu ra với đầu vào để xác định mức độ năng suất và hiệu suất của một quá trình, dự án hoặc hoạt động.

Công thức bạn đã đưa ra để tính hiệu quả là một cách phổ biến để đo lường đó, với công thức:

Hiệu quả = Đầu ra / Đầu vào

Để làm rõ hơn, hãy xem một số ví dụ:

1. Ví dụ về hiệu quả trong sản xuất: Giả sử một công ty sản xuất 1.000 sản phẩm trong vòng một giờ (đầu ra) với việc sử dụng 10 công nhân (đầu vào). Khi đó: Hiệu quả = 1.000 sản phẩm / 10 công nhân = 100 sản phẩm trên mỗi công nhân.
2. Ví dụ về hiệu quả trong tiếp thị: Một chiến dịch quảng cáo trả ra 500 lượt mua hàng (đầu ra) từ việc quảng cáo cho 10.000 người (đầu vào). Khi đó: Hiệu quả = 500 lượt mua hàng / 10.000 người = 0.05 hoặc 5% hiệu quả.
3. Ví dụ về hiệu quả trong việc tiết kiệm năng lượng: Một cải tiến công nghệ tiết kiệm năng lượng giúp giảm tiêu thụ điện năng của một nhà máy từ 1.000 kWh xuống còn 800 kWh (đầu ra) với việc đầu tư 5.000 USD vào việc nâng cấp công nghệ (đầu vào). Khi đó: Hiệu quả = 800 kWh / 5.000 USD = 0.16 kWh/USD hoặc 16% hiệu quả.

Như bạn đã nhận thấy, hiệu quả có thể được đo lường dưới dạng tỷ lệ hoặc phần trăm, và điều quan trọng là đầu ra và đầu vào phải được xác định rõ ràng và đo lường một cách chính xác để tính toán hiệu quả một cách đáng tin cậy.

Phân biệt hiệu quả năng và năng suất

Như đã trình bày, đây là những điểm phân biệt quan trọng giữa hiệu quả và năng suất:

1. Năng suất:
   • Năng suất liên quan đến tốc độ sản xuất, tức là số lượng hàng hoá hoặc dịch vụ được sản xuất trong một đơn vị thời gian.
   • Nó đo lường khả năng của doanh nghiệp để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ nhanh chóng và hiệu quả.
   • Tính toán năng suất thường dựa trên số lượng đầu ra chia cho số lượng đầu vào. Năng suất tăng lên khi số lượng đầu ra tăng mà số lượng đầu vào giữ nguyên hoặc giảm đi.
2. Hiệu quả:
   • Hiệu quả tập trung vào việc sử dụng tối ưu các nguồn lực, quá trình và thời gian để đạt được kết quả tốt hơn.
   • Nó đo lường mức độ tiết kiệm và hiệu quả trong việc sử dụng các tài nguyên, giảm thiểu lãng phí và đạt được kết quả cao nhất.
   • Tính toán hiệu quả thường liên quan đến tổng hợp giữa chi phí đầu vào và chất lượng đầu ra. Một quá trình, dự án hoặc doanh nghiệp có thể được coi là hiệu quả nếu nó đạt được mục tiêu với mức tối ưu hoặc cao hơn kỳ vọng, trong khi tiêu tốn ít nguồn lực và thời gian.

Tóm lại, năng suất nhấn mạnh vào khả năng sản xuất nhanh chóng và số lượng sản phẩm, trong khi hiệu quả tập trung vào việc sử dụng tối ưu các nguồn lực và đạt được kết quả tốt hơn với ít lãng phí nhất. Cả hai khái niệm này đều quan trọng trong việc đánh giá và tối ưu hóa hoạt động của một doanh nghiệp hoặc tổ chức.