Tư liệu sản xuất là gì? Bao gồm những yếu tố cơ bản nào?

Trình độ phát triển của tư liệu sản xuất là sự phản ánh sức lao động sáng tạo của con người. Vậy tư liệu sản xuất là gì? Gồm những yếu tố nào? Hãy cùng Trang tài liệu tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Tư liệu sản xuất là gì?

Sản xuất là quá trình kết hợp các yếu tố đầu vào như lao động, vốn, nguyên vật liệu, máy móc thiết bị,… để tạo ra hàng hóa hay dịch vụ để sử dụng, trao đổi hay nhằm mục đích thương mại. Sản xuất cho phép doanh nghiệp bán thành phẩm với giá cả cao hơn giá trị của nguyên vật liệu đầu vào. Nhờ vào lợi thế quy mô lớn với dây chuyền sản xuất hàng loạt cùng công nghệ tiên tiến, hiện đại, các nhà sản xuất có thể tạo ra số lượng sản phẩm, dịch vụ có chất lượng tốt hơn với chi phí thấp hơn đáng kể.

Sản xuất của cải vật chất là sự can thiệp của con người vào tự nhiên để thay đổi các thành phần của nó nhằm tạo ra những sản phẩm đáp ứng với yêu cầu của con người. Con người luôn cần ăn, mặc, ở, đi lại,… vì vậy cần sản xuất để đáp ứng các nhu cầu đó. Sản xuất của cải vật chất là cơ sở tồn tại của xã hội. Xã hội sẽ không tồn tại nếu ngừng sản xuất ra của cải vật chất. Sản xuất của cải vật chất quyết định mọi hoạt động của xã hội và là tiền đề, là cơ sở thúc đẩy việc mở rộng các hoạt động khác của xã hội. Nó giúp con người ngày càng hoàn thiện và phát triển toàn diện. Vì vậy, sản xuất vật chất giữ vai trò là cơ sở của sự tồn tại và phát triển của xã hội, xét đến cùng quyết định toan bộ sự vận động của đời sống xã hội

=> Khái niệm: Tư liệu sản xuất là điều kiện vật chất cần thiết để tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp, đồng thời cũng được hiểu là các dạng vật liệu được dùng làm nguyên liệu trong hoạt động sản xuất. Trong kinh tế học và xã hội học, tư liệu sản xuất là các đầu vào như nguyên liệu, lực lượng lao động, công cụ lao động, vốn nhà nước, tài nguyên thiên nhiên dùng để sản xuất ra các sản phẩm có giá trị kinh tế. Trong một xã hội nông nghiệp tư liệu sản xuất là đất đai và cuốc xẻng. Trong một xã hội công nghiệp, tư liệu sản xuất là hầm mỏ và nhà máy. Trong một xã hội tri thức, tư liệu sản xuất là máy tính và văn phòng. Theo một nghĩa rộng, tư liệu sản xuất bao gồm cả tư liệu phân phối như internet, đường ray xe lửa, và các kho chứa hàng. Bản chất của tư liệu sản xuất là tài sản hữu hình mà một tổ chức sử dụng để sản xuất hàng hóa hoặc dịch vụ, như tòa nhà văn phòng, thiết bị và máy móc. Hàng tiêu dùng là kết quả cuối cùng của quá trình sản xuất này. Các nhà sản xuất ô tô, máy bay và máy móc nằm trong lĩnh vực tư liệu sản xuất vì sản phẩm của họ sau đó được sử dụng bởi các công ty liên quan đến sản xuất, vận chuyển và cung cấp các dịch vụ khác.

Phân loại tư liệu sản xuất

Tư liệu sản xuất trên thực tế sẽ không nhất thiết phải là tài sản cố định, cụ thể như máy móc và thiết bị sản xuất. Ngành công nghiệp điện tử hay công nghiệp sản xuất ra nhiều loại thiết bị là tư liệu sản xuất. Tư liệu sản xuất sẽ bao gồm máy lắp ráp các dây dẫn điện, cho đến các loại khẩu trang được con người sử dụng để làm sạch không khí và hệ thống hình ảnh kỹ thuật số độ phân giải cao.

Tư liệu sản xuất hiện nay cũng cũng được sản xuất cho các doanh nghiệp chuyên cung cấp các dịch vụ. Cụ thể chúng ta cũng có thể kể đến tông đơ cắt tóc được sử dụng bởi các chủ thể là những nhà tạo mẫu tóc, sơn và màu vẽ được sử dụng bởi các chủ thể là những người họa sĩ, còn nhạc cụ thì sẽ được chơi bởi các chủ thể là những nhạc sĩ. Đây thực chất chính là một trong số nhiều loại tư liệu sản xuất được bán cho các chủ thể là những nhà cung cấp dịch vụ.

Tư liệu sản xuất cốt lõi được hiểu cơ bản chính là một loại tư liệu sản xuất và nó cũng không bao gồm máy bay và hàng hóa được sản xuất cho Bộ Quốc phòng, cụ thể như súng trường tự động và đồng phục quân đội.

Tư liệu sản xuất gồm những yếu tố nào?

Tư liệu sản xuất gồm tư liệu lao động và đối tượng lao động. Sản xuất của cải vật chất đã trải qua con đường phát triển lịch sử lâu dài từ việc hái lượm thức ăn nhờ những cộng cụ thô sơ của người nguyên thủy đến sự thống trị của công nghệ hiện đại. Mặc dù vậy, bất kỳ quá trình sản xuất nào cũng đều có sự kết hợp và tác động lẫn nhau của 3 yếu tố cơ bản: sức lao động, đối tượng lao động và tư liệu lao động.

• Đối tượng lao động là những yếu tố vật chất của sản xuất mà con người dùng tư liệu lao động tác động lên nhằm biến đổi chúng cho phù hợp với mục đích sử dụng của con người. Đối tượng lao động ngày càng đa dạng, phong phú, con người ngày càng tạo ra nhiều nguyên vật liệu nhân tạo có tính năng, tác dụng theo ý muốn. Đối tượng lao động có hai loại:
  • Loại có sẵn trong tự nhiên, khai thác là dùng được => đối tượng của ngành công nghiệp khai thác (đất, tôm cá,…)
  • Loại đã trải qua tác động của lao động, được cải biến gọi là nguyên liệu à đối tượng của các ngành công nghiệp chế biến (sợi để dệt vải, sắt thép để chế tạo máy,…)
• Tư liệu lao động là những yếu tố vật chất của sản xuất mà con người dựa vào đó để tác động lên đối tượng lao động nhằm biến đổi đối tượng lao động thành sản phẩm đáp ứng yêu cầu sản xuất của con người (Hay còn được hiểu tư liệu lao động là một vật hay hệ thống các chất có chức năng điều khiển sự ảnh hưởng của con người đến đối tượng lao động, nhằm biến đổi đối tượng lao động trở thành sản phẩm đáp ứng yêu cầu của họ). Tư liệu lao động gồm:
  • Phương tiện lao động: là những yếu tố vật chất của sản xuất cùng với công cụ lao động mà con người sử dụng để tác động lên đối tượng lao động trong quá trình sản xuất vật chất. 
  • Công cụ lao động là những phương tiện vật chất mà con người trực tiếp sử dụng để tác động vào đối tượng lao động nhằm biến đổi chúng tạo ra các của cải vật chất phục vụ yêu nhu cầu của con người và xã hội. Công cụ lao động là phương tiện vật chất trung gian kết nối các lực lượng lao động và đối tượng lao động trong tiến hành sản xuất. đây cũng là nền tảng của trí tuệ, là tri thức được hình thành từ con người sáng tạo nên và được con người coi là cơ sở vật chất của quá trình sản xuất. Công cụ lao động giữ vai trò quyết định đối với năng suất lao động. Ngày nay trong điều kiện cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ đang bùng nổ, công cụ lao động đã được cải tiến. C.Mác cũng khẳng định: “Các thời đại kinh tế khác nhau không phải ở chỗ chúng khác nhau cái gì mà là ở chỗ chúng sản xuất theo cách nào, với những điều kiện nào”. Ngoài ra còn là cầu nối giữa người lao động và đối tượng lao động => Giữ vai tròquyết định trực tiếp đến năng suất lao động và chất lượng sản phẩm; Ngày nay công cụ lao động được tin học hoá, tự động hoá và trí tuệ hoá… Là yếu tố động nhất, cách mạng nhất trong lực lượng sản xuất, là nguyên nhân sâu xa của mọi biến đổi kinh tế – xã hội trong lịch sử; cải biến tự nhiên của môi trường => Là thước đo trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Ngoài ra còn có hệ thống bình chứa và kết cấu hạ tầng (phải đi trước một bước so với sản xuất trực tiếp).

Đối tượng lao động và tư liệu lao động kết hợp lại thành tư liệu sản xuất, quá trình lao động sản xuất là sự kết hợp giữa sức lao động với tư liệu sản xuất. Trong tư liệu sản xuất, người lao động là yếu tố đầu tiên đóng vai trò quan trọng. Bởi vì người lao động là chủ thể sản xuất và sử dụng công cụ lao động. Tư liệu sản xuất cũng là công cụ lao động của con người, do đó giá trị và hiệu quả thực tế của từng tư liệu sản xuất tuỳ thuộc vào trình độ sử dụng của người lao động. Trong quá trình sản xuất nêu khi công cụ bị hao phí và đi vào giá trị hàng hoá thì người lao động với bản chất sáng tạo của mình, trong quá trình đó họ không những tạo ra giá trị đủ bù đắp hao phí lao động, mà còn sáng tạo ra giá trị mới cao hơn giá trị bỏ ra ban đầu. Người lao động là cội nguồn của mọi quá trình sản xuất ra hàng hoá. Cùng với quá trình sản xuất thì công cụ lao động cũng là nhân tố căn bản và quan trọng không thể thiếu. Trình độ sử dụng công cụ là một nhân tố quyết định năng suất lao động xã hội. Đối tượng lao động và tư liệu lao động hợp thành tư liệu sản xuất – nhân tố vật của sản xuất. Nó là khách thể của sản xuất. Không thể sản xuất được nếu thiếu tư liệu sản xuất. Nhưng, nếu không có sức lao động của con người thì tư liệu sản xuất không thể phát huy được tác dụng.Trong khi đưa tư liệu lao động và đối tượng vào sản xuất, sức lao động biến chúng thành tư liệu sản xuất hiên thực. Do đó, chỉ có lao động của con người mới là yếu tố tích cực, sáng tạo; là chủ thể của sản xuất. Lao động tạo ra những tư liệu sản xuất ngày càng hiện đại và cũng chính lao động làm hoàn thiện bản thân con người. Vì thế, nhân tố con người mãi mãi là yếu tố cơ bản số một của sản xuất.

Ý nghĩa của tư liệu lao động

Ta nhận thấy rằng, tư liệu lao động có vai trò, ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của hoạt động sản xuất.

Trong số các loại tư liệu lao động đã được nêu cụ thể ở phần trên, công cụ lao động được đánh giá chính là nòng cốt của mọi hoạt động. Công cụ lao động cũng chính là thước đo được sử dụng nhằm mục đích để có thể thực hiện đánh giá đối với trình độ sản xuất, năng suất lao động và chất lượng của sản phẩm. Muốn có thể thực hiện đánh giá nền sản xuất xã hội có phát triển hay không, chúng ta sẽ cần phải nhìn vào công cụ lao động. Công cụ lao động hiện đại, nền sản xuất mới có thể phát triển và ngược lại nền sản xuất cần phải phát triển thì các công cụ lao động mới có thể ngày càng hiện đại.

Bên cạnh đó, kết cấu hạ tầng trong giai đoạn hiện nay cũng có vai trò vô cùng quan trọng trong nền kinh tế. Toàn bộ nền kinh tế đều sẽ cần phải chịu tác động của kết cấu hạ tầng. Kết cấu hạ tầng hiện đại thì nó cũng sẽ thúc đẩy sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế. Và, nếu kết cấu hạ tầng xuống cấp, giản đơn, lạc hậu thì điều đó thực chất cũng sẽ làm cản trở, làm cho nền kinh tế tụt hậu theo.

Các chủ thể là những người lao động sử dụng các tư liệu lao động nhằm mục đích để có thể phục vụ quá trình sản xuất. Mặc dù các loại tư liệu lao động có ý nghĩa, vai trò khác nhau tuy nhiên các loại tư liệu lao động này trên thực tế sẽ đều dựa vào nhau, đồng hành cùng nhau, tác động trực tiếp đến quá trình sản xuất và nền kinh tế quốc gia. Ta thấy rằng, cho đến ngày nay, không một quá trình sản xuất sản phẩm hay nền kinh tế của bất cứ quốc gia nào mà lại có thể thiếu được công cụ lao động hoặc thiếu đi một kết cấu hạ tầng được.