Chuyển động là gì? Chất điểm là gì? Lý thuyết Vật lý 10

Chuyển động là gì? Chuyển động cơ có thể coi là kiến thức nền tảng trong chương 1 môn Vật lý lớp 10. Đây cũng là tiền đề để các em học tốt các chủ đề khác như chuyển động thẳng đều, chuyển động thẳng biến đổi đều, chuyển động tịnh tiến,… Trong bài viết dưới đây Trang tài liệu đã tổng hợp và chia sẻ đến các em những lý thuyết trọng tâm cùng với một số bài tập minh họa về chuyển động cơ có kèm lời giải chi tiết. Mong những chia sẻ dưới đây sẽ giúp các em tổng hợp lại những kiến thức mà mình đã quên, đồng thời giúp các em vận dụng vào các bài tập trên lớp.

Chuyển động là gì?

Khái niệm: Chuyển động cơ của một vật (hay gọi tắt là chuyển động của một vật) là sự thay đổi vị trí của vật đó so với các vật khác được chọn làm mốc theo thời gian.

Ví dụ về chuyển động cơ:

• Khi bạn ném một quả bóng nào đó ra xa, lúc này quả bóng được coi là một chuyển động vì quả bóng đang thay đổi vị trí so với bạn.
• Hoặc khi bạn chơi đá cầu, lúc này quả cầu sẽ được chuyền cho người khác và lúc đó quả cầu được coi là một vật đang chuyển động vì nó đã thay đổi vị trí so với bạn.

Chất điểm là gì?

Một vật được coi là chất điểm (hay là khối điểm) khi kích thước hoặc khối lượng của nó rất nhỏ so với độ dài đường đi. Chất điểm khác với điểm được nhắc trong toán học vì nó còn gắn với các tính chất vật lý và có khối lượng riêng lớn vô hạn.

Chú ý: 

Một vật được coi là chất điểm thì khi đó khối lượng của vật coi như tập trung tại chất điểm đó.

Ví dụ về chất điểm 

Khi bạn lái ô tô con là một vật có khối lượng lớn nhưng so với quãng đường từ Hà Nội đi Tp. Hồ Chí Minh lại rất nhỏ. Nên có thể coi ô tô chính là một chất điểm trên quãng đường nó di chuyển từ Hà Nội vào Tp. Hồ Chí Minh.

Ô tô con có thể coi là một vật có khối lượng lớn nhưng so với độ dài quãng đường từ Lào Cai đến Cà Mau lại rất nhỏ. Lúc này ta có thể coi ô tô con chính là một chất điểm trên quãng đường đi từ Lào Cai xuống mũi Cà Mau.

Hoặc khi ta thả một viên bi từ tầng thượng của một tòa nhà cao tầng xuống dưới đất, lúc này viên bi được coi là chất điểm di chuyển từ tầng thượng cho đến khi chạm đất. 

Cách xác định vị trí của vật trong không gian

Vật làm mốc và thước đo

Để xác định vị trí chính xác của một vật ta chọn một vật làm mốc và một hệ trục tọa độ gắn với vật làm mốc đó và dùng một thước đo để xác định tọa độ của vật. 

Nếu trường hợp đã biết quỹ đạo rồi thì cần chọn một vật làm mốc, một chiều dương trên quỹ đạo đó.

Hệ tọa độ

Để xác định vị trí của một vật chuyển động ta dùng hệ tọa độ một trục (sử dụng khi vật chuyển động trên một đường thẳng).

Cách xác định thời gian trong chuyển dộng

• Thời điểm mà ta bắt đầu đo thời gian bằng đồng hồ chính là mốc thời gian hay còn gọi là gốc thời gian.
• Số chỉ của thời điểm sẽ trùng với số đo khoảng thời gian đã trôi kể từ mốc thời gian khi lấy mốc thời gian là thời điểm vật bắt đầu chuyển động (thời điểm lúc này là 0).
  • Thời điểm: Chính là giá trị mà đồng hồ hiện đang chỉ đến theo một mốc cho trước mà ta xét.
  • Thời gian: Là khoảng thời gian trôi đi trong thực tế giữa hai thời điểm mà ta xét.