Giáo Án Dạy Thêm Văn 7 Học Kỳ 1 Rất Hay File Word

Phương pháp

Nội dung hoạt động

- GV: Gọi HS nêu cách hiểu.

- GV: Nhận xét

- GV: Chốt ý, yêu cầu học sinh ghi.

GV: nêu kỹ năng cần có khi viết văn CTVH

- GV nêu các bước khi viết đoạn văn CTVH.

- Bước 1 ?

- Bước 2 ?

- Bước 3 ?

- GV hướng dẫn cách trình bày.

+ Cách 1 ?

+ Cách 2 ?

GV: Lưu ý

- GV: Luyện cho học sinh kỹ năng làm các bài tập về cách dùng từ, đặt câu sinh động.

BT1: Yêu cầu học sinh đọc đề.

? Tìm từ láy trong đoạn thơ.

? Cho biết từ láy ấy diễn tả điều gì?

? Cho biết nó hay ở chỗ nào.

- Yêu cầu HS làm bảng.

- GV nhận xét.

BT2: Yêu cầu học sinh đọc kỹ đề

? Tìm những từ láy tượng thanh

? Tìm những từ láy tượng hình

-> Nêu tác dụng của những từ láy đó.

? Từ láy đó góp phần diễn tả được điều gì?

- Yêu cầu học sinh làm nháp

- Yêu cầu trình bày

- GV: Bổ sung.

- GV: Cho HS đọc kỹ đề bài

- Chọn hình ảnh mà mình yêu thích

- Giải thích được vì sao mình thích

- Trình bày ra nháp

- GV chấm, nhận xét

- Cho HS hình ảnh đói lập

? Qua hình ảnh ấy, tác giả muốn diễn tả điều gì?

- HS viết ra nháp

- GV: Chấm, nhận xét

- GV cho học sinh ôn lại các biện pháp tu từ nghệ thuật đã học

- Kể tên các biện pháp tu từ nghệ thuật, nêu đặc điểm và lấy ví dụ.

? Thế nào là nghệ thuật ẩn dụ? Lấy ví dụ minh họa

? Thế nào là biện pháp nghệ thuật hoán dụ? Lấy ví dụ minh họa.

? Thế nào là biện pháp điệp ngữ.

Lấy ví dụ.

? Thế nào là biện pháp đảo ngữ?

Lấy ví dụ

GV giao bài tập về nhà

4. Củng cố dặn dò

Gv: Khái quát khắc sâu kiến thức.

- HS làm bài tập về nhà

- Chuẩn bị tiếp chuyên đề 1

A. LÝ THUYẾT

I. Khái niệm: Thế nào là cảm thụ văn học

1. Cảm thụ văn học ( CTVH) là sự cảm nhận những giá trị nổi bật, những điều sâu sắc, tế nhị và đẹp đẽ trong văn học, thể hiện trong tác phẩm ( cuốn truyện, bài văn, bài thơ) hay một bộ phận của tác phẩm ( đoạn văn, đoạn thơ) thậm chí là một từ ngữ trong câu văn, câu thơ.

2. Kỹ năng cần có khi viết đoạn văn CTVH

- Khi đọc hoặc nghe một câu chuyện, một bài thơ mà ta không những hiểu mà còn phải xúc cảm, tưởng tượng và thật sự gần gũi “ Nhập thân” với những gì đã đọc. Đọc có suy ngẫm, tưởng tượng và rung động thật sự sẽ giúp ta viết bài văn cảm thụ tốt.

3. Các bước khi viết đoạn văn CTVH

Bước 1: Đọc kỹ đề bài, nắm chắc yêu cầu của bài tập ( Trả lời được điều gì? Nêu bật được ý gì?)

Bước 2: Đọc và tìm hiểu về câu thơ ( câu văn) hay đoạn trích.

- Đọc: Đọc diễn cảm đúng ngữ điệu ( đọc thành tiếng, đọc thầm) đọc đúng, diễn cảm sẽ giúp mạch thơ, mạch văn thấm vào hồn các em một cách tự nhiên, gây cho các em những cảm xúc, ấn tượng trước những tín hiệu nghệ thuật xuất hiện.

- Tìm hiểu: Dựa vào yêu cầu cụ thể của bài tập như cách dùng từ, đặt câu, cách dùng hình ảnh chi tiết, cách sử dụng biện pháp nghệ thuật quen thuộc như so sánh, nhân hóa cùng với những cảm nhận ban đầu, qua việc đọc sẽ giúp các em cảm nhận được nội dung, ý nghĩa đẹp đẽ, sâu sắc toát ra từ câu thơ, câu văn.

Bước 3: Viết đoạn văn khoảng 10 - 12 dòng, hướng vào yêu cầu của đề bài.

- Đoạn văn có thể bắt đầu bằng một câu “Mở đoạn” để dắt người đọc hoặc trả lơi thẳng vào câu hỏi chính; Tiếp đó cần nêu rõ các ý theo yêu cầu của đề bài; Cuối cùng có thể nêu “đoạn kết” bằng một câu ngắn gọn để gói lại nội dung cảm thụ.

4. Cách trình bày đoạn văn cảm thụ.

a. Cách 1: Ta mở đầu bằng một câu khái quát ( như nêu ý chính của một đoạn thơ, đoạn văn) Những câu tiếp theo là những câu diễn giải nhằm làm sáng tỏ ý khái quát mà câu mở đoạn đã nêu ra. Trong quá trình diễn giải ra kết hợp nêu các tín hiệu, các biện pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng để tạo nên cái hay, cái đẹp của đoạn thơ ( đoạn văn).

b. Cách 2: Mở đầu bằng cách trả lời thẳng vào câu hỏi chính ( nêu tín hiệu, các biện pháp nghệ thuật góp phần nhiều nhất để tạo nên cái hay, cái đẹp của đoạn thơ ( đoạn văn) Sau đó diễn giải cái hay về nội dung. Cuối cùng kết thúc là một câu khái quát, tóm lại những điều đã diễn giải ở trên (như kiểu nêu ý chính của đoạn).

* Lưu ý: Đoạn văn CTVH cần được diễn giải một cách hồn nhiên, trong sáng và bộc lộ cảm xúc, cần tránh hết mức mắc lỗi: Chính tả, dùng từ, đặt câu, diễn đạt dài dòng.

B. LUYỆN TẬP

I. Dạng 1: Bài tập tìm hiểu về cách dùng từ đặt câu sinh động.

Bài 1: Tìm từ láy trong đoạn thơ dưới đây. Nêu tác dụng gợi từ của các từ láy đó.

“ Quýt nhà ai chín đỏ cây

Hỡi em đi học hây hây má tròn

Trường em mấy tổ trong thôn

Ríu ra ríu rít chim non đầu mùa”

( Tố Hữu)

Bài làm

- Các từ láy trong đoạn thơ trên là: Hây hây, ríu ra ríu rít

- Tác dụng:

+ Hây hây chỉ màu da phơn phớt trên má, gợi màu sắc tươi tắn, đầy sức sống tươi trẻ.

+ Ríu ra ríu rít ( chỉ tiếng chim hay tiếng cười nói) gợi thanh trong và cao vang lên liên tiếp vui vẻ.

Bài 2: Đoạn văn dưới đây có thành công gì nổi bật trong cách dùng từ? Điều đó đã góp phần miêu tả nội dung sinh động như thế nào?

“ Vai kĩu kịt, tay vung vẩy, chân bước thoăn thoắt, tiếng lợn eng éc, tiếng gà chíp chíp, tiếng vịt cạc cạc, tiếng người nói léo xéo. Thỉnh thoảng lại điểm thêm những tiếng ăng ẳng của con chó bị lôi sau sợi dây xích sắt”

( Ngô Tất Tố)

Bài làm

Nhà văn đã rất thành công trong việc sử dụng các từ láy tượng thanh ( eng éc, chíp chíp, cạc cạc, léo xéo, ăng ẳng) và các từ láy tượng hình ( Kĩu kịt, vung vẩy, thoăn thoắt). Điều đó đã góp phần miêu tả sinh động một bức tranh buổi sớm thường gặp ở những vùng quê với những hình ảnh quen thuộc của các bà, các mẹ, các chị đang gồng gánh hàng họ đi chợ trong một không khí nhộn nhịp, khẩn chương.

II. Dạng 2: Bài tập tìm hiểu về cách sử dụng các hình ảnh sinh động

Bài 1: Kết thúc bài “ Đàn gà mới nở” nhà thơ Phạm Hổ viết

Vườn trưa gió mát

Bướm bay rập rờn

Quanh đôi chân mẹ

Một rừng chân con

( Phạm Hổ)

Em thích hình ảnh nào? Vì sao?

Bài làm ( tham khảo)

- Trong đoạn thơ trên, em thích nhất hình ảnh “ Quanh đôi chân mẹ một rừng chân con”. Bởi qua hình ảnh ấy, em cảm nhận được sự vĩ đại của gà mẹ. Giữa một rừng chân con bé xíu non nớt ( qua cách nói phóng đại của tác giả) đôi chân của gà mẹ giống như một cây đại thụ vững chắc, sẵn sàng che chở chống chọi với mọi hiểm nguy để bảo vệ đàn con non nớt thơ dại của mình.

Bài 2: Câu thơ sau có những hình ảnh nòa đối lập nhau? Sự đối lập đó gợi cho người đọc cảm nhận được điều gì?

Mồ hôi xuống, cây mọc lên

Ăn no, đánh thắng, dân yên, nước giầu

( Thanh Tịnh)

Bài làm

- Câu thơ có hình ảnh đối lập nhau là: Mồ hôi đổ xuống x cây mọc lên. Sự đối lập đó gợi cho người đọc cảm nhận rõ nét hơn những thành quả lao động do sức lực của con người tạo nên giúp cho người đọc thấy rõ hơn ý nghĩa và tầm quan trọng to lớn do lao động mang lại, nhờ có lao động con người mới có lương thực để “ ăn no” có sức lực để “ đánh thắng” để cho “ dân yên” từ đó đất nước mới giàu mạnh.

III. Dạng 3: Bài tập tìm hiểu và vận dụng một số biện pháp tu từ.

1. Lý thuyết : Các biện pháp nghệ thuật khi viết văn.

a. Biện pháp so sánh: Là đối chiếu 2 sự vật, hiện tượng có những nét tương đồng nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

Ví dụ:

Bà như quả ngọt chín rồi

Càng thêm tuổi tác càng tươi lòng vàng

( Võ Thanh An)

( So sánh bà sống lâu, tuổi đã cao) Như quả ngọt chín rồi (quả đến độ già dặn có giá trị dinh dưỡng cao) so sánh như vậy là để người đọc tự suy ngẫm, liên tưởng: Bà có tấm lòng thơm thảo, đáng quý,

có lợi ích cho cuộc đời, đáng nâng niu và trân trọng)

b. Biện pháp nhân hóa: Là biến những sự vật vô tri vô giác không phải là người thành những nhân vật mang những đặc điểm tính cách giống như con người, làm cho nó trở lên sinh động, hấp dẫn.

Ví dụ:

Ông trời nổi lửa đằng đông

Bà sân vấn chiếc khăn hồng đẹp thay

( Trần Đăng Khoa)

- Nhà thơ đã sử dụng biện pháp nhân hóa bằng cách dùng từ xưởng xưng hô với các sự vật: “ Ông trời”, “ Bà sân” cùng các hoạt động của con người: “ Nổi lửa”, “ vấn khăn” giúp cho người đọc cảm nhận được một bức tranh cảnh vật buổi sáng đẹp đẽ thơ mộng, nhộn nhịp và sinh động.

c. Nghệ thuật ẩn dụ: ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt

Ví dụ:

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

( Viễn Phương)

- Mặt trời đi qua “trên lăng” là mặt trời thực

- Mặt trời “trong lăng” là hình ảnh ẩn dụ chỉ Bác Hồ

d. Nghệ thuật hoán dụ: Là cách dùng sự vật này để gọi tên cho sự vật hiện tượng khác dựa vào sự gần gũi nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt

Ví dụ: Áo chàm đưa buổi phân ly

Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay ( Tố Hữu)

e. Điệp từ điệp ngữ: Là sự lặp đi lặp lại một từ hay một ngữ nào đó nhằm nhấn mạnh ý muốn nói, làm cho nó nổi bật và hấp dẫn người đọc.

Ví dụ:

Việt Nam ơi! Việt Nam ơi

Việt Nam ta gọi tên người thiết tha

( Lê Anh Xuân)

- Từ Việt Nam, tên gọi của đất nước được nhắc lại 3 lần( điệp từ) nhằm nhấn mạnh tình cảm tha thiết gắn bó và yêu thương đất nước.

g. Biện pháp đảo ngữ: Là sự thay đổi trật tự cấu tạo ngữ pháp thông thương của câu văn nhằm nhấn mạnh và làm nổi bật ý cần diễn đạt.

Ví dụ:

Lom khom dưới núi tiều vài chú

Lác đác trên sông chợ mấy nhà

Ví dụ:

Đẹp vô cùng tổ quốc ta ơi.

- Đảo vị ngữ lên trên chủ ngữ nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp của tổ quốc.

BTVN:

Bài 1: Viết đoạn văn khoảng 6 – 7 câu trong dó có sử dụng biện pháp nhân hóa theo những cách khác nhau.

a. Dùng từ xưng hô của người để nói sự vật

b. Dùng từ ngữ chỉ đặc điểm của người để tả sự vật

c. Dùng các câu hội thoại để diễn tả sự trao đổi với vật.

Bài 2: Chỉ rõ điệp ngữ ( từ ngữ) được lặp lại trong đoạn văn dưới đây và cho biết tác dụng của nó ( nhấn mạnh ý gì? cảm xúc gì?)

- Thoắt cái lá vàng rơi trong khoảnh khắc mùa thu. Thoắt cái trắng long lanh một cơn mưa tuyết trên những cành đào, lê, mận. Thoắt cái gió xuân hây hẩy nồng nàn với những bông hoa lay ơn màu đen nhung quý hiếm.

Phương pháp

Nội dung hoạt động

- Cho HS đọc, tìm hiểu kỹ đề bài

? tìm hình ảnh so sánh cho biết hình ảnh ấy sinh động, gợi cảm như thế nào?

- Yêu cầu học sinh nhắc lại khái niệm về đoạn văn

- Yêu cầu học sinh viết nháp

- Yêu cầu học sinh trình bày

- Gọi học sinh nhận xét

- GV nhận xét

- Cho HS tham khảo đoạn văn mẫu

- Yêu cầu HS chỉ rõ các biện pháp điệp ngữ được dùng trong đoạn văn

- Nêu được tác dụng của biện pháp điệp ngữ.

- Yêu cầu HS viết đoạn văn

-Yêu cầu HS trình bày

- GV nhận xét

- Cho HS tham khảo đoạn văn mẫu

- GV yêu cầu học sinh tìm hiểu đề bài

- Nắm được nội dung, ý nghĩa của hai câu thơ

- Dựa vào nội dung, ý nghĩa của câu thơ, viết thành đoạn văn

- Yêu cầu học sinh trình bày

- GV chấm chữa

- Yêu cầu học sinh đọc kỹ đề

- Chỉ rõ biện pháp điệp ngữ. Nêu tác dụng của biện pháp đó.

- Trình bày dưới dạng một đoạn văn

- GV: Kiểm tra, chữa

- Yêu cầu học sinh tìm hiểu đề.

- Yêu cầu học sinh viết nháp

- Giáo viên kiểm tra, chấm chữa, cho điểm

- Yêu cầu học sinh chỉ ra những hình ảnh nổi bật trong bài.

- Qua cách diễn đạt giầu hình ảnh đó, nhà thơ muốn nói với chúng ta điều gì?

- Học sinh nêu đúng cách hiểu.

- Giáo viên hướng dẫn học sinh viết đoạn văn.

- Giáo viên chấm chữa, sửa lỗi.

- BTVN: Hoàn thiện các bài tập vào vở

III. Dạng 3: Bài tập tìm hiểu và vận dụng một số biện pháp tu từ (tiếp)

1. Lý thuyết

2. Luyện tập

Bài 1: Trong khổ thơ sau hình ảnh so sánh đã góp phần diễn tả nội dung thêm sinh động, gợi cảm như thế nào?

Mùa thu của em

Lá vàng hoa cúc

Như nghìn con mắt

Mở nhìn trời êm

(Quang Huy)

Đáp án ( tham khảo)

Trong đoạn thơ trên, tác giả đã ví những bông hoa cúc giống như hàng nghìn con mắt đang ngước nhìn lên bầu trời đêm êm dịu, cách so sánh đó làm cho bức tranh mùa thu thêm quyến rũ. Dưới khung trời rộng mở, tràn ngập tràn ngập một màu vàng tươi tắn và dịu mát của những bông hoa cúc mảnh mai.

Cái màu vàng thanh khiết ấy như một điểm nhấn vào lòng người đọc, khiến cho bất kỳ ai muốn dồn nén tâm tư cũng phải nao lòng. Màu vàng tươi mát đó khiến cho bất kỳ ai dẫu muốn dồn nén tâm tư cũng phải nao lòng. Màu vang tươi mát đó gợi cho ta liên tưởng tới vẻ đẹp dịu dàng của mùa thu, khiến ta càng thêm yêu mến và gắn bó với mùa thu.

Bài 2: Viết đoạn văn khoảng 5 – 6 câu có sử dụng biện pháp nhân hóa theo từng cách sau

a. Dùng từ xưng hô của người để gọi vật

b. Dùng từ ngữ chỉ đặc điểm của người để tả sự vật

c. Dùng các câu hội thoại để diễn tả sự trao đổi của vật

Bài làm ( tham khảo)

a. Nhà chị Dế Mèn ở bụi tre. Tối nào chị Dế cũng ngồi kéo đàn trên bãi có trước nhà. Mấy bác Đom Đóm đi gác đêm về rất muộn vẫn thấy chị Dế say sưa kéo đàn. Một bác đom đóm liền dừng chân trên bãi cỏ và soi đèn cho chị Dế biểu diễn bài “ Tâm tình quê hương”

b. Châu Chấu nói với Giun Đất: “ Trời nắng ráo chính là một ngày tuyệt đẹp!” Giun Đất cãi lại: “ Không! trời mưa bụi và ẩm ướt mới chính là một ngày tuyệt đẹp!” Chúng kéo nhau đi tìm Kiến Đen nhờ phân xử. Sau một ngày làm việc, Kiến Đen nói với chúng: “ Hôm nay tôi đã làm được rất nhiều việc. Ngày tuyệt đẹp của tôi chính là ngày hôm nay đó.”

Bài 3: Chỉ rõ biện pháp điệp ngữ được dùng trong đoạn văn dưới đây và nêu tác dụng của nó.

- “ Thoắt cái lá vàng rơi trong khoảnh khắc mùa thu. Thoắt cái trắng long lanh một cơn mưa tuyết trên những cành đào, lê, mận. Thoắt cái gió xuân hây hẩy nồng nàn với những bông hoa lay ơn màu đen nhung quý hiếm”.

Đáp án (Tham khảo)

- Bằng cách sử dụng điệp từ “ Thoắt cái” tác giả đã giúp người đọc cảm nhận được sự thay đổi bất ngờ của cảnh vật. Qua sự thay đổi bất ngờ đó, không gian cũng thoắt ẩn, thoắt hiện, thời gian cũng vì thế mà thoắt đến thoắt đi ... Sự thay đổi đó còn gợi cho người đọc những cảm giác đột ngột, ngỡ ngàng và vỡ òa theo từng khoảnh khắc thay đổi của nhịp thu.

IV. Dạng 4: Bài tập về bộc lộ CTVH qua một đoạn viết ngắn

Bài 1: Trong bài thơ “ Con cò” nhà thơ Chế Lan Viên có viết

“ Con dù lớn vẫn là con của mẹ

Đi hết cuộc đời lòng mẹ vẫn theo con...”

Em hãy viết đoạn văn trình bày cảm nghĩ của em.

Đáp án

Tình mẫu tử – Tình mẹ con xưa nay vẫn được coi là thứ tình cảm thiêng liêng nhất. “ Con dù lớn vẫn là con của mẹ/ Đi hết cuộc đời lòng mẹ vẫn theo con...” Chỉ bằng hai câu thơ ngắn ( 16 tiếng) nhà thơ Chế Lan Viên đã giúp ta hiểu hơn sự cao cả của tình mẹ. Vâng, con dù đã lớn, đã trưởng thành nhưng con mãi mãi vẫn là con của mẹ, tình thương yêu của mẹ dành cho con vẫn luôn tràn đầy không bao giờ vơi cạn. Và dù có đi hết đời( sống trọn cả cuộc đời) thì tình của của mẹ với con vẫn còn sống mãi. “ Vẫn theo con” để quan tâm, lo lắng cho con, giúp đỡ con, dẫn đường chỉ lối và tiếp cho con thêm sức mạnh giúp con vượt qua mọi thử thách của cuộc đời. Thế mới biết tình mẹ bao la như biển Thái Bình .... Thế mới biết tình mẹ dánh cho con thật to lớn, thật vĩ đại. Có thể nói, đó là một tình yêu thương mãnh liệt, vô bờ bến, một tình yêu thương bất tử, trường tồn mãi cùng thời gian.

Bài 2: Trong bài “ Mùa thu mới” nhà thơ Tố Hữu viết

Yêu biết mấy những dòng sông bát ngát

Giữa đôi bờ dào dạt lúa ngô non

Yêu biết mấy những con đường ca hát

Qua công trường mới dựng nhà son

Cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp gì của đất nước chúng ta.

Đoạn văn tham khảo

- Bằng cánh sử dụng điệp ngữ “Yêu biết mấy” tác giả muốn nhấn mạnh tình yêu của mình với những vẻ đẹp của quê hương đất nước. Đó chính là tình yêu với vẻ đẹp của những con đường rộn rã tiếng cười, tiếng hát chạy qua những công trường đang xây lên những ngôi nhà mới. Qua đó, tác giả muốn bộc lộ niềm xúc động của mình trước sự thay da đổi thịt, sự trù phú của cảnh sắc quê hương và niềm vui trước cuộc sống ấm no, hành phúc của con người.

Bài 3: Trong bài thơ “ Quê hương” nhà thơ Đỗ Trung Quân viết:

Quê hương là cánh diều biếc

Tuổi thơ con thả trên đồng

Quê hương là con đò nhỏ

Êm đềm khua nước ven sông

Em cảm nhận được điều gì về tình cảm của nhà thơ với quê hương?

Bài làm

Vâng! Nói đến quê hương là nói đến những gì gần gũi, thân quen nhất. Quê hương chính là mảnh đất nuôi dưỡng ta từ thuả ấu thơ và cũng là nơi để lại những dấu ấn đẹp đẽ nhất trong tâm hồn ta. Đối với nhà thơ Đỗ Trung Quân, quê hương không chỉ là cha mẹ, là họ hàng, làng xóm mà quê hương còn là những “ Cánh diều biếc”từng in đậm dấu ấn tuổi thơ đẹp đẽ của tác giả trên những cánh đồng “ Là con đò nhỏ” khua nước ven sông với âm thanh nhẹ nhàng, êm đềm mà lắng đọng. Có thể nói những vật đơn sơ mà giản dị như vậy chứng tỏ tình cảm của nhà thơ đối với quê hương thật là đẹp đẽ, sâu sắc.

Bài 4: Trong bài thơ “ Tiếng ru” nhà thơ Tố Hữu viết

Một ngôi sao chẳng sáng đêm

Một thân lúa chín chẳng nên mùa vàng

Một người đâu phải nhân gian

Sống chăng một đống lửa tàn mà thôi!

Từ cách diễn đạt giầu hình ảnh trong đoạn thơ trên, em hiểu nhà thơ muốn nói với chúng ta điều gì?

Đoạn văn tham khảo

Ở đoạn thơ trên, tác giả sử dụng cách diễn đạt mang ý nghĩa tương phản giữa các hình ảnh: Một “ngôi sao” với một “màn đêm” ( một ngôi sao thì chỉ có ánh sáng yếu ớt, không làm sáng được một bầu trời đêm) “ Một thân lúa chín” với “ Mùa vàng” ( Một bông lúa chín thật nhỏ bé, không thể làm lên một vụ mùa bội thu), “ Một người” và cả “ Nhân gian”( một người lẻ loi thì không thể tạo nên cả cõi đời, nơi cả loài người sinh sống. Vì vậy nếu có tồn tại thì cũng chỉ như một đốm lửa tàn sắp lụi tắt mà thôi.

Qua cách diễn đạt giầu hình ảnh trên, tác giả muốn gửi gắm tới người đọc một triết lý sâu sắc. Con người chỉ thực sự trở lên hữu ích khi biết sống trong mối quan hệ gắn bó đoàn kết với tập thể, với cộng đồng.Nếu sống mà tách rời khỏi tập thể, cộng đồng, chỉ nghĩ đến riêng mình và sống cho riêng mình thì cuộc sống đó trở lên vô vị.

Bài 5: Trong bài “ Về thăm nhà Bác” nhà thơ Nguyễn Đức Mậu viết:

“ Ngôi nhà thủa Bác thiếu thời

Nghiêng nghiêng mái lợp bao đời nắng mưa

Chiếc giường tre quá đơn sơ

Võng gai ru mát những trưa nắng hè

Đoạn thơ trên giúp ra cảm nhận được sự đơn sơ, giản dị của ngôi nhà Bác Hồ đã sống thủa niên thiếu. Cũng như bao ngôi nhà khác của làng quê Việt Nam, ngôi nhà của Bác cũng nghiêng nghiêng mái lợp ( mái được lợp bằng lá) cũng dãi nắng dầm mưa, cũng mộc mạc với chiếc giường tre, chiếc võng gai ru mát những trưa hè. Song trong ngôi nhà đó, Bác Hồ đã lớn lên trong tình cảm yêu thương tràn đầy của gia đình. Có thể nói ngôi nhà đơn sơ mà đầy ắp tình yêu thương đó chính là chiếc nôi ấm áp nuôi dưỡng tâm hồn nuôi dưỡng tuổi thơ của Bác. Chính ngôi nhà đó đã góp phần tạo nên con người Bác. Một vị lãnh tụ có tấm lòng nhân ái bao la.

- Giáo viên yêu cầu học sinh nêu lại quy trình viết

- Giáo viên nhận xét

- Giáo viên ra đề cho học sinh luyện viết

- Giáo viên kiểm tra, chấm chữa.

- Giáo viên gợi ý

? Đoạn thơ được sử dụng nghệ thuật gì?

? Qua nghệ thuật ấy em thấy được điều gì

? Em hãy tìm ý và lập ý cho phần viết

Yêu cầu trình bày dưới dạng đoạn văn cảm thụ từ nghệ thuật đi đến nội dung biểu đạt theo một trình tự

a. Mở đoạn

b. Thân đoạn

c. Kết đoạn

- Giáo viên yêu cầu học sinh viết

- Học sinh trình bày

- Giáo viên nhận xét

- Sửa lỗi

- Giáo viên cho học sinh đọc đoạn văn tham khảo

- Giáo viên hướng dẫn

? Chỉ ra biện pháp nghệ thuật

- Nêu được tác dụng

- Viết thành đoạn văn

- Yêu cầu học sinh làm nháp

- Yêu cầu học sinh trình bày

- Yêu cầu học sinh nhận xét

- Giáo viên nhận xét, sửa lỗi, bổ sung.

- Giáo viên đoạn đoạn văn tham khảo.

- Yêu cầu học sinh chỉ rõ biện pháp nghệ thuật bằng một đoạn văn.

- Yêu cầu học sinh làm nháp

- Yêu cầu học sinh trình bày

- Yêu cầu học sinh nhận xét

- Giáo viên nhận xét, sửa, bổ sung

V. Dạng bài: Phát hiện biện pháp nghệ thuật và nêu tác dụng viết dưới dạng một đoạn văn.

Dạng câu hỏi.

1. Hãy chỉ rõ nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thơ sau và nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy.

2. Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn văn, đoạn thơ sau và phân tích giá trị biểu đạt của nó.

3. Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn văn ( đoạn thơ) sau và nêu hiệu quả của biện pháp nghệ thuật ấy trong việc biểu đạt nội dung, tư tưởng.

Bài 1: Trong đoạn thơ tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Em hãy nêu hiệu quả biểu đạt của biện pháp nghệ thuật ấy.

“ Mầm non mắt lim dim

Cố nhìn qua kẽ lá

Thấy mây bay hối hả

Thấy lất phất mưa phùn”

( Mầm non – Võ Quảng)

Bài làm ( tham khảo)

a. Nghệ thuật được sử dụng

- Đoạn thơ được sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hóa

- Hình ảnh nhân hóa “Mầm non mắt lim dim” nằm ép lặng im

Mầm non “Mắt lim dim”, “cố nhìn qua kẽ lá”

b. Hiệu quả

- Đoạn thơ trên được trích trong bài “Mầm non” của Võ Quảng. Tác giả đã rất thành công khi sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hóa để miêu tả cảnh mùa xuân tươi đẹp qua cái nhìn của cô bé mầm non. Bằng biện pháp nghệ thuật nhân hóa, tác giả đã giúp ta hình dung và cẩm nhận được thiên nhiên đất trời khi vào xuân với những hình ảnh vô cùng đẹp đẽ, tràn đầy sức sống và vô cùng sinh động. Mầm non y như một đứa trẻ mới chào đời, còn rụt rè, bỡ ngỡ, e thẹn lấp sau chiếc lá bàng đỏ rồi tò mò thích thú chiêm ngưỡng, ngắm nhìn cảnh vật trong khung cảnh mùa xuân. Mầm non cố nhìn những hình ảnh vô cùng đẹp đẽ “ Thấy mây bay hối hả, thấy lất phất mưa phùn” Với sự ngỡ ngàng, ngạc nhiên pha lẫn niêm sung sướng. Thật tài tình khi sử dụng nghệ thuật nhân hóa. Tác giả đã làm cho thế giới sự vật trở lên vô cùng ngộ nghĩnh, đáng yêu, những vật vô tri vô giác trở lên có tình người, hồn người. Qua nghệ thuật nhân hóa này đã thể hiện được tài quan sát và miêu tả cảnh vật thiên nhiên một cách hồn nhiên, tinh tế và độc đáo của tác giả.

Bài 2: Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn thơ sau và nêu lên tác dụng của nó.

Gió nâng tiếng hát chói chang

Long lanh lưỡi hái liếm ngang chân trời

( Tiếng hát mùa gặt – Nguyễn Duy)

Bài làm ( tham khảo)

a. Biện pháp nghệ thuật được sử dụng

Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hóa. Hình ảnh nhân hóa là “ Gió nâng tiếng hát” , lưới hái “ Liếm ngang chân trời”

b. Tác dụng

Hai câu thơ trên được trích trong bài thơ “ Tiếng hát mùa gặt” của tác giả Nguyễn Duy. Tác giả đã sử dụng biện pháp nhân hóa thật tài tình và tinh tế “ Gió nâng tiếng hát chói chang” “ Long lanh lưỡi hái liếm ngang chân trời” Nhờ nghệ thuật nhân hóa mà chỉ với hai câu thơ, nhà thơ đã làm nổi bật cảnh mùa gặt ở nông thôn Việt Nam được mở ra thật tươi vui, náo nức. Cảnh cánh đồng lúa tốt mênh mông hứa hẹn một mùa bội thu và một cuộc sống ấm no hạnh phúc. Tất cả hình ảnh mà nhà thơ đã đưa vào thơ đã tạo nên một bầu không khí ấm áp thanh bình nơi chốn thôn quê khi mùa gặt đến.

Với hiệu quả của biện pháp nghệ thuật nhân hóa. Nguyễn Duy đã khắc họa được một bức tranh tươi vui náo nhiệt và rất lên thơ nơi chốn đồng quê vào mùa gặt mới.

Bài 3: Hãy chỉ rõ biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong những câu thơ sau và nêu tác dụng của chúng.

a. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

b. Thuyền về có nhớ bến chăng

Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền

Bài làm

a. Nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thơ trên là nghệ thuật ẩn dụ. Mặt trời ( trong lăng) là hình ảnh ẩn dụ chỉ Bác Hồ.

Tác dụng: Hai câu thơ trên trích trong bài thơ “ Viếng lăng Bác” của nhà thơ “ Viễn Phương. Nhà thơ đã rất tài tình khi sử dụng nghệ thuật ẩn dụ để ca ngợi công lao của Bác Hồ. Hình ảnh trong lăng chính là hình ảnh ẩn dụng chỉ Bác Hồ. Nếu mặt trời thực ở câu thơ thứ nhất đem lại ánh sáng, đem lại sự sống cho vạn vật thì Bác là người soi đường chỉ lối cho dân tộc ta thoát khỏi đêm đen nô lệ để có cuộc sống ấm no hạnh phúc. Hình ảnh ẩn dụ mặt trời trong lăng cho ta thấy được sự vĩ đại của Bác, công lao to lớn của Bác đối với non sông đất nước ta, đồng thời qua hình ảnh ẩn dụ đó cũng cho ta thấy niềm tôn kính, lòng biết ơn.

b. Biện pháp nghệ thuật được sử dụng là nghệ thuật ẩn dụ

Thuyền ( chỉ người con trai) bến ( chỉ người con gái) và nghệ thuật nhân hóa ( thuyền nhớ bến, bến đợi thuyền)

Tác dụng: Các biện pháp tu từ ẩn dụ và so sánh trong câu ca dao trên đã tạo nên hình ảnh đẹp gợi cảm nói về tình thương nhớ đợi chờ của lứa đôi. Với từ “ ơi” với cự cổng hưởng của các vần thơ “ chăng” “ khăng” âm điệu của câu ca dao vang lên ngọt ngào tình yêu thắm thiết thủy chung của người con gái được diễn tả một cách sâu sắc cảm động. Thuyền và bến là hình ảnh tuyệt đẹp nói về tình yêu đôi lứa ta thường bắt gặp trong ca dao, dân ca.

BTVN:

Bài 1: Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong ví dụ sau và nêu tác dụng của chúng.

a. Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng

b. Ngoài thềm rơi chiếc lá đa

Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.

Phương pháp

Nội dung hoạt động

Nhắc lại khái niệm về văn biểu cảm

? Nêu đặc điểm của văn biểu cảm

? Đặc điểm của đề văn biểu cảm

? Nhắc lại các bước làm bài văn biểu cảm.

1. Xác định yêu cầu

2. Xây dựng bố cục

3. Hoàn thành văn bản

- GV nêu yêu cầu đối với kiểu bài

- Yêu cầu các phần mở bài? Thân bài? Kết bài.

- Yêu cầu học sinh đọc bài mẫu

Nêu yêu cầu của kiểu bài

- GV hướng dẫn cách lập ý

- Cho học sinh đọc bài văn mẫu

? Nêu yêu cầu của kiểu bài.

- GV đưa ra gợi ý

Giáo viên hướng dẫn cách lập dàn bài

- Nêu yêu cầu của mỗi phần

- MB biết như thế nào

- Thân bài gồm những ý gì?

? Kết bài viết như thế nào

- Cho học sinh đọc bài mẫu

? Nêu yêu cầu của kiểu bài 4

- Giáo viên gợi ý

Nêu cách viết 3 phần

- Mở bài

- Thân bài

- Kết bài

- Giáo viên cho học sinh đọc bài văn mẫu

4. Củng cố dặn dò

Về nhà học bài, hoàn thành bài tập vào vở.

I. Lý thuyết

1. Khái niệm: Văn biểu cảm là loại văn dùng để biểu đạt tình cảm, cảm xúc của người viết nhằm khêu gợi sự đồng cảm của người đọc.

2. Đặc điểm: Có 2 cách biểu cảm

- Biểu cảm trực tiếp: Bằng lời kêu, tiếng than

- Biểu cảm gián tiếp: Thông qua nghệ thuật ẩn dụ, phương thức tự sự, miêu tả)

- Tình cảm trong văn biểu cảm phải rõ ràng, trong sáng, chân thực, phải thấm nhuần tư tưởng nhân văn.

- Mỗi bài văn biểu cảm phải biểu đạt một tình cảm chủ yếu.

3. Đề văn biểu cảm: Ngắn gọn, nêu rõ đối tượng biểu cảm định hướng tình cảm cho bài văn.

4. Những kiểu bài tập thường gặp

a. Biểu cảm về sự vật con người: Các nhóm bài thường gặp

Nhóm 1: Cảm nghĩ về một người thân trong gia đình.

Nhóm 2: Cảm nghĩ về thầy, về bạn.

Nhóm 3: Cảm nghĩ về loài cây em yêu.

Nhóm 4: Cảm nghĩ về một cảnh đẹp.

Nhóm 5: Cảm nghĩ về một món quà được nhận.

II. Luyện tập

Hướng dẫn tìm hiểu đề, lập dàn ý, tạo lập văn bản.

1. Nhóm 1: Cảm nghĩ về một người thân trong gia đình

a. Yêu cầu: Bài viết phải thể hiện được một cách chân thành, sâu sắc, tình cảm của mình với người thân cũng như của người thân đối với mình.

- Bố cục hợp lý

- Dẫn dắt tự nhiên

b. Gợi ý

- Chọn đối tượng: Ông, bà, cha, mẹ, anh, chị, em

- Trước khi làm bài, cần nhớ lại những kỷ niệm về người thân đó.

- Nên tìm cách tạo tình huống để cảm xúc nảy sinh chân thực, dễ dàng.

- Nên kết hợp biểu cảm trực tiếp với gián tiếp.

- Lập ý theo các cách sau:

+ Hồi tưởng kỷ niệm trong quá khứ, suy nghĩ hiện tại

+ Hiện tại, quá khứ, tưởng tượng tình huống hứa hẹn, mong

c. Lập dàn bài

A. Mở bài: Cảm xúc chung về người thân

Cách 1: Nên chọn một tình huống nào đó để gợi nhớ người thân. Chẳng hạn nếu đi xa ( lập dàn ý theo cách hồi tưởng quá khứ – Suy nghĩ hiện tại)

Cách 2: Có thể từ một công việc, một hoàn cảnh nào đó để người thân xuất hiện, từ đó bộc lộ suy nghĩ ( quan sát – Suy nghĩ)

B. Thân bài

* Hồi tưởng quá khứ

- Kỉ niệm khơi dậy từ tấm ảnh, món quà kỷ niệm hoặc một vật dụng nào đó.

- Nỗi nhớ

+ Nhớ lại hoàn cảnh có món quà hoặc tấm ảnh của người thân

+ Gợi tả hinh ảnh, tình cảm của người thân

Ví dụ: Công việc người đó thường làm, món ăn người đó thích, một sự việc đặc biệt xảy ra có liên quan đến mình và người thân đó.

* Suy nghĩ về hiện tại

- Hình ảnh người thân đó hiện nay trong tâm trí mình ra sao? Trực tiếp bày tỏ tình cảm của mình.

C. Kết bài

Niềm mong ước

Những suy nghĩ về mối quan hệ tình cảm đó trong cuộc sống

2. Nhóm 2: Cảm nghĩ về thầy, về bạn

- Cảm nghĩ về thầy, cô giáo – Những người lái đò đưa thế hệ trẻ cập bến tương lai.

a. Yêu cầu

- ND biểu cảm là cảm nghĩ về thầy, cô giáo

- XD tính chất của đối tượng: Những người lái đò đưa thế hệ trẻ cập bến tương lai.

- Như vậy cảm xúc xoay quanh đặc điểm, vai trò, công việc của người thầy và trò.

b. Gợi ý

- Đề bài không giới hạn đối tượng biểu cảm nên có thể viết về thầy cô giáo nói chung

- Có thể từ một người thầy, cô cụ thể, liên tưởng đến nghề dạy học.

- Trước khi làm bài cần nhớ lại kỷ niệm và hiểu biết về nghề dạy học.

- Chuẩn bị hướng cho bài viết

c. Lập ý

A. Mở bài

Hoàn cảnh nảy sinh cảm xúc: Có thể cuộc gặp gỡ thầy cô giáo, từ đó nghĩ về những người thầy.

- Có thể từ ngày 20/11: Không khí ngày hội gợi liên tưởng đến người thầy.

- Hoặc nhớ về một kỷ niệm.

B. Thân bài

* Hồi tưởng kỷ niệm về thầy cô giáo

- Nhớ lại kỷ niệm về sự chăm sóc của thầy cô với học trò hoặc những giờ học ấn tượng.

- Cảm xúc chủ đạo ở phần này: Thầy cô đã mang đến cho trò bao nhiêu kiến thức. Thầy cô là người kiên trì trong việc giáo dục học sinh.

* Suy nghĩ về hiện tại

- Thầy cô dạy hết lớp học sinh này đến lớp học sinh khác, như trở những chuyến đò. Khi cập bến, học trò đi đến nơi xa, người trở đò – người thầy ở lại đón chuyến khác, buồn vui hướng theo sự trưởng thành của trò. Biết bao thế hệ học sinh trưởng thành.

- Công việc của những người thầy – suy nghĩ về nghề dạy học: Nghề cao quý, có ảnh hưởng đến sự phát triển của xã hội về mặt tinh thần.

* Hồi tưởng về tương lai

- Vai trò của người thầy là không thể thiếu

- Mãi mãi nhớ hình ảnh thầy cô ( có thể liên tưởng từ dòng sông, con đò)

C. Kết bài

- Ngợi ca nghề dạy học

3. Nhóm 3: Cảm nghĩ về loài cây em yêu

a. Yêu cầu

- Viết về một loài cây em yêu, gắn bó với em, được em yêu quý.

- Người viết phải trình bày được loài cây có đặc điểm như thế nào? Có lợi ích gì? gắn bó với mình như thế nào? Vì sao mình yêu quý cây.

b. Gợi ý.

- Hãy chọn một loại cây thân thuộc nhất trong vườn nhà

- Tìm hiểu những đặc điểm của cây về dễ, thân, lá, hoa, quả

- Tìm hiểu lợi ích kinh tế của cây đó với gia đình, với người thân trong vùng.

- Những lí do để yêu quý cây đó hơn những cây khác.

( Kỷ niệm của người thân, sự gắn bó của cây với bản thân với gia đình).

c. Lập dàn ý

A. Mở bài: Nêu tên loài cây trong vườn và lý do em yêu

B. Thân bài:

- Cây có đặc điểm gì gây cho em cảm mến: Thân cây, lá cây, hoa

- Cây có lợi ích gì cho cuộc sống ở vùng quê em

- Cây gắn bó với cuộc sống ở vùng quê em như thế nào?

- Cây có trong cuộc sống của riêng em ( những kỷ niệm của em với loài cây đó, kỷ niệm của cây với bạn bè, với mỗi thành viên trong gia đình).

C. Kết bài

- Tình cảm của người viết, hy vọng, mong ước cho cây

4. Nhóm 4: Cảm nghĩ về một cảnh đẹp ( di tích lịch sử, dòng sông, dãy núi, cánh đồng)

a. Yêu cầu

- Chọn một cảnh đẹp của quê hương để viết bài văn biểu cảm. Qua bài văn, bộc lộ được tình cảm, sự gắn bó của bản thân với quê hương, đồng thời khơi được sự đồng cảm của người đọc.

- Biết cách lập ý, diễn tả cảm xúc một cách tự nhiên

b. Gợi ý

- Chọn một cảnh gần gũi

- Trước khi làm, phải quan sát, nhận ra nét đặc biệt của cảnh, cần đọc các bài viết về cảnh.

- Nên sử dụng cách biểu cảm trực tiếp và gián tiếp.

- Lập ý bằng cách: Hồi tưởng quá khứ, suy ngẫm tương lai.

c. Lập dàn ý

A. Mở bài

- Giới thiệu cảnh đẹp và cảm nghĩ chung về cảnh

- Chọn thời gian, thời tiết hoặc một tình huống dễ gợi cảm xúc để bài viết tự nhiên.

B. Thân bài

- Có thể lập theo cách hiện tại – Hồi tưởng quá khứ, hướng về tương lai.

* Cảm xúc về cảnh trong hiện tại

- Kết hợp miêu tả với biểu cảm, gợi người đọc hình dung toàn cảnh.

Diễn tả cảm xúc về một vài chi tiết nét riêng của cảnh

(Cảm xúc chủ đạo ở phần này là yêu thích cảnh)

* Hồi tưởng quá khứ

- Có thể dựa vào sự hiểu biết lịch sử, địa lý để tưởng tượng một vài sự việc liên quan đến cảnh như chiến công chống giặc ngoại xâm, công cuộc khai phá xây dựng của cha ông để lại.

- Có thể gợi nhớ kỷ niệm của riêng mình có liên quan đến cảnh

- Phần này kết hợp miêu tả - tự sự – biểu cảm

( Cảm xúc chủ yếu là tự hào)

* Hướng về tương lai

- Dự đoán tương lai, cảnh vật thay đổi như thế nào, tưởng tượng một số nét thay đổi đó.

- Tình cảm của người với cảnh mãi mãi không thay đổi.

( Cảm xúc chủ yếu ở phần này là tin tưởng.

C. Kết bài

- Liên tưởng cảnh vật với quê hương đất nước

- Từ cảm nghĩ về cảnh liên tưởng tới cảm nghĩ về quê hương đất nước.

BTVN: Lập dàn ý cho đề sau “Cảm nghĩ về người mẹ của em”

Phương pháp

Nội dung hoạt động

- GV: Nêu yêu cầu của nhóm kiểu bài

- GV gợi ý

- GV hướng dẫn cách lập dàn bài

- Nêu yêu cầu của các phần

? Yêu cầu của phần mở bài

? Yêu cầu của phần thân bài

- Tìm dàn ý cho phần thân bài

- Cảnh hiện tại

- Hồi tưởng quá khứ

- Hướng tới tương lai.

? Yêu cầu của phần kết bài.

- GV cho học sinh đọc bài mẫu ( tư liệu)

- GV nêu yêu cầu.

- GV gợi ý

GV hướng dẫn lập dàn ý chung

?Yêu cầu của phần mở bài

? Yêu cầu của thân bài

- Cách lập ý của phần thân bài

? Yêu cầu của phần kết bài

- GV yêu cầu học sinh lập dàn bài

- GV yêu cầu HS trình bày

- GV bổ sung sửa chữa

Yêu cầu đạt ở phần mở bài

? Có thể lập dàn ý theo cách nào

?Em có suy nghĩ gì về tình bạn

? Phần kết bài cần viết như thế nào

- Yêu cầu học sinh trình bày nháp

- GV nhận xét bổ sung

- GV hướng dẫn

-Yêu cầu của đề

- Tạo được văn bản biểu cảm hoàn chỉnh về sách vở

- Xuất phát từ lợi ích của sách mà lập ý

-Tránh nhầm với bài nghị luận về sách

? Bản thân em có suy nghĩ gì về lợi ích của sách.

? Yêu cầu viết phần mở bài

- GV yêu cầu học sinh trình bày ra nháp

- GV gọi học sinh trình bày

- Gọi HS nhận xét

- GV nhận xét cho điểm

-GV đưa đáp án

- GV giao BTVN

4. Nhóm 4: Cảm nghĩ về một cảnh đẹp

( Di tích lịch sử, dòng sông, dãy núi, cánh đồng)

a. Yêu cầu

- Chọn một cảnh đẹp của quê hương

- Qua bài văn, bộc lộ được tình cảm, sự gắn bó của bản thân với quê hương.

- Khơi được sự đồng cảm với người đọc.

b. Gợi ý: Nên chọn một cảnh tiêu biểu gần gũi, thân quen như dòng sông, cánh đồng, con đường ... hoặc danh lam thắng cảnh nổi tiếng mà mình hiểu, mình rung động.

- Trước khi làm bài, cần quan sát để nhận ra nét đặc biệt của cảnh: Cần đọc các bài về cảnh hoặc hỏi người lớn, từ đó có suy ngẫm riêng.

- Nên vận dụng các cách biểu cảm trực tiếp, gián tiếp.

- Có thể lập ý bằng cách hồi tưởng quá khứ, suy nghĩ tương lai.

c. Dàn ý chung

* Mở bài: - Giới thiệu cảnh đẹp và cảm nghĩ chung về cảnh

- Chú ý chọn thời gian, thời tiết, hoặc một tình huống dễ gợi cảm xúc để bài viết tự nhiên.

* Thân bài: (Có thể lập dàn ý theo cách: Hiện tại hồi tưởng quá khứ - Hướng tới tương lai)

- Cảm xúc về cảnh trong hiện tại.

+ Kết hợp miêu tả với biểu cảm, gợi người đọc hình dung cảnh. Diễn tả cảm xúc về một vài chi tiết, nét riêng của cảnh( Cảm xúc chủ đạo phải yêu thích cảnh

- Hồi tưởng quá khứ:

+ Có thể dựa vào sự hiểu biết lịch sử, địa lý ... để tưởng tượng một vài sự việc có liên quan đến cảnh như chiên công chống ngoại xâm, công cuộc xây dựng, khai phá của cha ông để có cảnh đẹp này.

+ Có thể gợi nhớ kỷ niệm của riêng mình có liên quan đến cảnh ( Phần này kết hợp miêu tả - Tự sự – Biểu cảm – Cảm xúc chủ đạo ở phần này là tự hào).

- Hướng về tương lai

+ Dự đoán tương lai, cảnh vật thay đổi thế nào? tưởng tượng một số nét thay đổi đó.( Cảm xúc phần này là tin tưởng)

* Kết bài

- Liên tưởng cảnh với quê hương đất nước

- Từ cảm nghĩ về cảnh, liên tưởng tới cảm nghĩ về quê hương đất nước.

5. Nhóm 5

a. Yêu cầu: - Biểu cảm về một món quà nhận được từ thời thơ ấu

- Giúp người đọc hiểu vẻ đẹp tâm hồn tuổi thơ, sự yêu thương chăm sóc của người lớn đối với tuổi thơ - yêu tuổi thơ hơn.

b. Gợi ý: - Nên kết hợp quan sát suy ngẫm với hồi tưởng quá khứ

- Chú ý yếu tố miêu tả trong bài viết

- Nếu chọn được một món quà đặc biệt hoặc người cho quà đặc biệt thì viết có sức hấp dẫn hơn.

c. Dàn ý chung

* Mở bài: - Gặp lại món quà tuổi thơ

- Kể hoàn cảnh nhận được món quà, ai tặng? Tặng ở đâu? Nhân dịp nào?

* Thân bài: - Miêu tả món quà, màu sắc, hình dáng.

Giá trị vật chất, tinh thần của món quà.

+ Nhớ lại cảm xúc khi nhận quà.

+ Nhớ lại người cho quà ( khuôn mặt, giáng vẻ, dọng nói...)

+ Hiểu tình cảm của người tặng quà như thế nào?

+ Nghĩ về món quà tuổi thơ

+ Thái độ với món quà đó: Vẫn yêu thích như gặp lại tuổi thơ

+ Suy nghĩ: Tuổi thơ thật đẹp, hồn nhiên.

+ Con người không có tuổi thơ là thiệt thòi.

* Kết bài: Những món quà đã trở thành kỷ niệm của cuộc đời.

+ Xếp món quà vào vị trí của nó trong tủ

+ Hiểu mình đã lớn và vẫn còn mãi một góc tuổi thơ.

Đọc bài văn tham khảo

II. Luyện tập

BT1: Lập dàn ý bài văn biểu cảm theo các đề sau:

Đề 1: Cảm xúc vườn nhà.

* Mở bài: Giới thiệu vườn và tình cảm đối với vườn

* Thân bài:

- Miêu tả vườn, lai lịch vườn

- Vườn và cuộc sống vui buồn của gia đình mình.

- Vườn và cuộc sống lao động của cha mẹ

- Vườn với sự đổi thay của 4 mùa.

* Kết bài: Cảm xúc của bản thân về vườn nhà

Đề 2: Cảm nghĩ về tình bạn

* Mở bài : - Tình bạn là tình cảm cao đẹp của con người.

- Nhắc đến tình bạn của riêng mình.

* Thân bài : ( Có thể lập ý theo cách: Quan sát – Suy ngẫm hoặc hồi tưởng quá khứ – suy nghĩ về hiện tại.

1. Nhớ người bạn đã đi xa

- Kể những kỷ niệm về tình bạn

- Suy ngẫm

+ Bạn bè là sự sẻ chia – thông cảm – là sự nâng đỡ về mặt tinh thần.

+ Có bạn: Sống chan hòa, vị tha hơn

2. Nghĩ về tình bạn

- Con người không thể sống thiếu tình bạn

+ Có bạn thân,bạn sơ

+ Tuổi già có bạn già, tuổi trẻ có bạn trẻ.

- Bạn bè giúp cuộc sống phong phú, mở rộng quan hệ

- Tình bạn thực sự phải biết giúp đỡ nhau trong cuộc sống, phải biết hướng tới cái đẹp.

* Kết bài: Mong ước cuộc đời luôn có người bạn tốt

Đề 3: Cảm nghĩ về sách vở mình đọc hàng ngày

* Mở bài: Giới thiệu cảm xúc chung về sách

* Thân bài:

1. Có thể liên hệ hiện tại với tương lai( hoặc tưởng tượng tình huống làm rõ vai trò của sách).

- Mai đây: Sách điện tử, cả thư viện khổng lồ thu gọn trong một đĩa nén.

- Nhưng cái cảm giác vui khi lần giở từng trang sẽ thú vị hơn nhiều

- Từ sách viết trên thẻ trúc đến sách điện tử – Bước tiến của loài người – Xã hội con người không thể thiếu sách

2. Suy ngẫm về sách

- Sách giáo khoa là bạn của học sinh

+ Sách giáo khoa của từng môn mang đến cho học sinh những kiến thức cơ bản của môn học

+ Là người bạn không thể thiếu trong từng buổi học, bạn đồng hành trên đường tới trường.

+ Xây nền tảng kiến thức cơ bản

- Sách giáo khoa mở rộng sự hiểu biết

- Sách văn học mở ra những chân trời, cảm xúc mới nâng cao vốn sống, vốn hiểu biết

* Kết bài

- Con người không thể sống thiếu sách

BTVN: Lập dàn ý cho các đề sau

Đề 1: Cảm nghĩ về dòng sông quê em

Đề 2: Cảm nghĩ về cánh diều tuổi thơ

Đề 3: Cảm xúc về mùa xuân trên quê hương em

Đề 4: Cảm nghĩ về mẹ của em

Đề 5: Cảm nghĩ về phong cảnh làng quê em.

- Trằn trọc, không ngủ, bâng khuâng, xao xuyến.

- Mẹ thao thức. Mẹ không lo nhưng vẫn không ngủ được.

- Mẹ lên giường và trằn trọc, suy nghĩ miên man hết điều này đến điều khác vì mai là ngày khai trường lần đầu tiên của con.

- Háo hức.

- Người con cảm nhận được sự quan trọng của ngày khai trường, như thấy mình đã lớn, hành động như một đứa trẻ “lớn rồi”giúp mẹ dọn dẹp phòng & thu xếp đồ chơi.

- Giấc ngủ đến với con dễ dàng như uống 1 ly sữa, ăn 1 cái kẹo.

Phương pháp

Nội dung hoạt động

? Em hãy nêu đặc điểm của đoạn văn biểu cảm.

? Phần mở đoạn phải đạt yêu cầu gì?

? Phát triển đoạn viết như thế nào.

? Phần kết đoạn viết ra sao

? Hãy nêu yêu cầu của đoạn văn biểu cảm

? Nêu các cách biểu cảm.

? Em hãy nêu đặc điểm của hình thức một đoạn văn

? Nêu các bước viết đoạn văn

- GV đưa đoạn văn mẫu

- Cho HS tìm câu mang ý khái quát

- GV nêu đặc điểm của đoạn văn

- GV yêu cầu HS tìm những đoạn văn được trình bày theo cách trên

- GV hệ thống hóa bằng sơ đồ

- Cho HS tìm hiểu ví dụ mẫu

- Rút ra đặc điểm của cách trình bày

- GV nêu đặc điểm của đoạn văn

- Lấy ví dụ mẫu cho học sinh tìm hiểu

- Yêu cầu học sinh ghi đoạn văn mẫu

- Cho HS đọc ví dụ

- Nêu nhận xét về đặc điểm nội dung hình thức của đoạn

- Yêu cầu học sinh viết đoạn văn theo hình thức ấy

- Yêu cầu HS luyện viết đoạn

- GV yêu cầu HS trình bày

- GV sửa lỗi

Sơ đồ BT2

6

1 2 3 4 5

4. Củng cố, dặn dò

I. Lý thuyết

1. Đặc điểm của đoạn văn biểu cảm

- Đoạn văn biểu cảm có bố cục 3 phần

+ Mở đoạn: Có thể giới thiệu, sự vật cảnh vật trong thời gian và không gian, cảm xúc ban đầu của người viết.

+ Phát triển đoạn: Biểu lộ cảm xúc, ý nghĩ một cách cụ thể, chi tiết, sâu sắc.

+ Kết thúc đoạn: Kết đọng cảm xúc, ý nghĩ của mình.

2. Yêu cầu của đoạn văn biểu cảm

- Đoạn văn có giá trị khi tình cảm và tư tưởng hoàn quện nhau chặt chẽ, cảm xúc phải chân thực trong sáng, tư tưởng phải tiến bộ đúng đắn, câu văn, lời văn, giọng văn phải có trí biểu cảm.

3. Các cách biểu cảm

a. Biểu cảm trực tiếp: Thông qua việc sử dụng các từ cảm: Ôi, hỡi, tôi, ta.

b. Biểu cảm gián tiếp: Thông qua cách miêu tả

Biểu cảm trực tiếp và biểu cảm gián tiếp không đối lập nhau, không tách rời nhau mà cần được bổ sung cho nhau để igups cho biểu cảm sâu sắc hơn.

4. Hình thức của đoạn văn

Đoạn văn là môt phần của văn bản được tính từ chỗ viết hoa lùi đầu dòng đến dấu chấm qua hàng.

5. Các bước viết đoạn văn

- Tìm hiểu đề, xác định ý

- Xây dựng câu chủ đề ( có thể đứng đầu đoạn hoặc cuối đoạn)

- Lựa chọn phép liên kết, phương tiện liên kết, cách dùng từ ngữ cho phù hợp.

6. Cách trình bày nội dung trong đoạn văn

a. Diễn dịch: Là cách trình bày nội dung trong một đoạn văn đi từ ý chung, ý khái quát đến ý cụ thể, ý chi tiết để làm sáng tỏ ý chung, ý khái quát đó. Câu chủ đề của đoạn văn mang ý chung, ý khái quát, đứng ở đầu đoạn văn.

Ví dụ:

“ Nhật ký trong tù canh cánh một tấm lòng nhớ nước. Chân bước đi trong đất Bắc mà lòng vẫn hướng về Nam. Nhớ đồng bào trong cảnh lầm than. Có lẽ nhớ cả tiếng khóc của bao nhiêu em bé Việt Nam qua tiếng khóc của em bé Trung Hoa. Nhớ người đồng chí đưa tiễn đến bến sông. Nhớ lá cờ khởi nghĩa đang tung bay trước gió. Nhớ lúc tỉnh và nhớ cả lúc mơ”

Sơ đồ

1

1 2 3 4 5

b. Cách quy nạp

- Khái niệm: Là cách trình bày nội dung trong đoạn văn đi từ ý cụ thể chi tiết đến ý chung, làm sáng tỏ ý chung, ý khái quát đó. Câu chủ đề của doạn văn mang ý chung, ý khái quát đứng ở cuối đoạn văn.

c. Cách tổng phân hợp

- Mở đoạn: Nêu chủ đề của đoạn văn

- Thân đoạn: Triển khai các khía cạnh, các mặt biểu hiện của chủ đề, cụ thể hóa và phát triển chủ đề bằng việc phân tích chứng minh, miêu tả cụ thể, nêu nguyên nhân.

- Kết đoạn: Thâu tóm nội dung của chủ đề, nâng cao nội dung của chủ đề lên một bước khái quát mới.

VD:

Ca dao là cây đàn muôn điệu để bộc lộ những tư tưởng cảm xúc của người dân lao động. Những câu ca dao mượt mà, thiết tha luôn mang đến ấn tượng khó phai. Đặc biệt là bài ca dao ca ngợi vẻ đẹp của đất nước và ngợi ca công lao xây dựng đất nước của các vị anh hùng

“ Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ

xem cầu Thê Húc xem chùa Ngọc Sơn

Đài nghiên Tháp Bút chưa mòn

Hỏi ai gây dựng lên non nước này”

Trong bài ca dao trên ba câu đầu đã nhắc đến địa danh rất nổi tiếng là Hồ Gươm, cầu Thê Húc, chùa Ngọc Sơn, Đài Nghiên rồi Tháp Bút. Tất cả đều rất đẹp đẽ và đều được giữ gìn lâu dài. Tất cả đều rất đẹp và chải qua một quá trình gây dựng và bảo vệ. Ông cha ta muốn ca ngợi công lao của ai đã gây dựng lên non nước tươi đẹp này.Đó chính là các Vua Hùng và những thế hệ đi trước đã phải tốn bao công sức, mồ hôi xương máu để bảo vệ và giữ gìn. Câu hỏi tu từ ở cuối bài đã nói lên lòng biết ơn và kính trọng các Vua Hùng và những thế hệ đi trước. Đồng thời với giọng điệu nhẹ nhàng tha thiết. Câu hỏi cuối cùng cũng đã nói lên sự tôn kính, đồng thời gợi ramotoj bài học vô cùng thấm thía. Nhắc nhở chúng ta phải biết giữ gìn và bảo vệ Tổ quốc, xây dựng đất nước ngày một giàu đẹp hơn.

=> Giới thiệu nội dung chính của bài ca dao -> phân tích nghệ thuật và nội dung - > câu cuối khái quát lại giá trị của bài ca dao.

d. Cách song hành

- Là cách trình bày nội dung trong đoạn văn, trong đó các ý có vai trò bình đẳng nhau trong việc thể hiện nội dung chính của doạn văn cùng hướng tới nội dung chính. Không có hiện tượng ý này bao quát ý kia, không có ý móc nối với nhau.

Ví dụ:

Ca dao là bầu sữa tinh thần nuôi dưỡng trẻ thơ. Ca dao là những hình thức trò chuyện tâm tình của những tràng trai, cô gái “ Hát ví, hát xoan, hát ghẹo” Ca dao là tiếng nói biết ơn tự hào về công đức tổ tiên và anh linh những người đã mất “ Ca dao lễ hội”. Ca dao là phương tiện để bộc lộ nỗi tức giận và lòng hân hoan của những người sản xuất “ Hò, Lí”

e. Cách móc xích

- Là cách trình bày nội dung của đoạn văn mà ý nọ nối tiếp ý kia bằng các từ ngữ được lặp lại ở cuối câu trước và đầu câu sau.

Ví dụ: Bây giờ muốn mang lại lợi ích cho đồng bào các dân tộc thì phải nâng cao đời sống cho đồng bào. Không phải cứ nói mà ra cơm ra gạo. Cơm gạo không phải từ trên trời rơi xuống. Muốn có cơm gạo thì đồng bào phải làm cái gì. Muốn ấm no thì phải làm cái gì, phải làm như thế nào. Phải tăng gia sản xuất.

II. Luyện tập

BT1: Viết đoạn văn miêu tả dòng sông quê em theo lối diễn dịch.

BT2: Viết đoạn văn theo lối quy nạp.

- VD: Quan lại vì tiền mà bất chấp công lý. Sai nha vì tiền mà tra tấn cho con Vượng Ông, Tú Bà, Mã Giám Sinh, Bạc Hạnh vì tiền mà buôn thịt bán người. Sở Khanh vì tiền mà táng tận lương tâm. Quyển Ưng vì tiền mà lao vào vòng tội ác. Cả một xã hội chạy theo đồng tiền.

BTVN: Viết 5 đoạn văn theo 5 cách đã học

Học bài, làm bài tập

- Chuẩn bị chuyên đề: “Phương pháp làm văn biểu cảm về tác phẩm văn học”.

I . Từ ghép

1. Khái niệm :

- Từ ghép là những từ do hai hoặc nhiều tiếng có nghĩa tạo thành.

- Ví dụ : hoa + lá = hoa lá.

học + hành = học hành.

- Chú ý : Trong Tiếng việt phần lớn từ ghép có 2 tiếng.

2. Phân loại :

a. Từ ghép chính phụ:

- ghép các tiếng không ngang hàng với nhau.

- Tiếng chính làm chỗ dựa, tiếng phụ đứng sau bổ sung nghĩa cho tiếng chính.

- Nghĩa của từ ghép chính phụ hẹp hơn, cụ thể hơn nghĩa của tiếng chính.

- Trong từ ghép chính phụ , thường tiếng chính đứng trước, tiếng phụ đứng sau.

- Ví dụ : +Bút bút máy, bút chì, bút bi…

+ Làm làm thật, làm dối, làm giả…

b. Từ ghép đẳng lập :

- Ghép các tiếng ngang hàng với nhau về nghĩa .

- Giữa các tiếng dung để ghép có quan hệ bình đẳng với nhau về mặt ngữ pháp.

- Nghĩa của từ ghép đẳng lập chung hơn , khái quát hơn nghĩa của các tiếng dung để ghép.

- Có thể đảo vị trí trước sau của các tiếng dùng để ghép.

- Ví dụ : - Áo + quần quần áo quần áo

- Xinh+ tươi Xinh tươi tươi xinh.

3. Bài tập :

Bài tập 1 : Khoanh tròn vào chữ các đứng trước câu trả lời đúng :

Từ ghép chính phụ là từ ghép như thế nào ?

A . Từ có hai tiếng có nghĩa .

B . Từ được tạo ra từ một tiếng có nghĩa .

C . Từ có các tiếng bình đẳng về mặt ngữ pháp .

D . Từ ghép có tiếng chính và tiếng phụ bổ sung nghĩa cho tiếng chính .

Bài tập 2 :Hãy sắp xếp các từ sau đây vào bảng phân loại từ ghép:

Học hành, nhà cửa, xoài tượng, nhãn lồng, chim sâu, làm ăn, đất cát, xe đạp, vôi ve, nhà khách, nhà nghỉ.

Bài tập 4:Xác định từ ghép trong các câu sau :

a. Trẻ em như búp trên cành

Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan

b. Nếu không có điệu Nam ai

Sông Hương thức suốt đêm dài làm chi.

Nếu thuyền độc mộc mất đi

Thì hồ Ba Bể còn gì nữa em.

c. Ai ơi bưng bát cơm đầy.

Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.

Bài tập 5 : Tìm các từ ghép trong đoạn văn sau và cho chúng vào bảng phân loại :

“ Mưa phùn đem mùa xuân đến, mưa phùn khiến những chân mạ gieo muộn nảy xanh lá mạ. Dây khoai, cây cà chua rườm rà xanh rợ các trảng ruộng cao. Mầm cây sau sau, cây nhội hai bên đường nảy lộc, mỗi hôm trông thấy mỗi khác .

…Những cây bằng lăng mùa hạ ốm yếu lại nhú lộc. Vầng lộc non nảy ra. Mưa bụi ấm áp . Cái cây được cho uống thuốc.”

* Gợi ý trả lời :

Bài tập 1: D

Bài tập 2:

Bài tập 4:

Bài tập 5:

II . Từ láy :

1. Khái niệm : Từ láy là một kiểu từ phức đặc biệt có sự hòa phối âm thanh, có tác dụng tạo nghĩa giữa các tiếng. Phần lớn từ láy trong Tiếng Việt được tạo ra bằng cách láy tiếng gốc có nghĩa.

- Ví dụ : + Khéo khéo léo.

+ Xinh xinh xắn.

2. Phân loại :

a. Từ láy toàn bộ :

- Láy toàn bộ giữ nguyên thanh điệu: Ví dụ : xanh xanh xanh.

- Láy toàn bộ có biến đổi thanh điệu:Ví dụ : đỏ đo đỏ.

b. Láy bộ phận:

- Láy phụ âm đầu :Ví dụ : Phất phất phơ

- Láy vần : Ví dụ : xao lao xao.

3. Tác dụng :Từ láy giàu giá trị gợi tả và biểu cảm. Có từ láy làm giảm nhẹ hoặc nhấn mạnh sắc thái ý nghĩa so với từ gốc. Từ láy tượng hình có giá trị gợi tả đường nét, hình dáng màu sắc của sự vật.Từ láy tượng thanh gợi tả âm thanh. Lúc nói và viết biết sử dụng từ láy sẽ làm cho câu văn câu thơ giàu hình tượng , nhạc điệu.

- Ví dụ : “ Lom khom dưới núi tiều vài chú

Lác đác bên sông chợ mấy nhà .”

4. Bài tập.

Bài tập 1. Khoanh tròn vào chữ cái đứng trước câu trả lời đúng .

1. Từ láy là gì ?

A. Từ có nhiều tiếng có nghĩa.

B.Từ có các tiếng giống nhau về phụ âm đầu.

C. Từ có các tiếng giống nhau về vần.

D.Từ có sự hòa phối âm thanh dựa trên cơ sở một tiếng có nghĩa.

2.Trong những từ sau từ nào không phải từ láy.

A. Xinh xắn. B.Gần gũi.

C. Đông đủ. D.Dễ dàng.

3.Trong những từ sau từ nào là từ láy toàn bộ ?

A. Mạnh mẽ. B. Ấm áp.

C. Mong manh. D. Thăm thẳm.

Bài tập 2: Hãy sắp xếp các từ sau vào bảng phân loại từ láy :

“Long lanh, khó khăn , vi vu, linh tinh, loang loáng, lấp lánh, thoang thoảng,nhỏ nhắn,ngời ngời, bồn chồn, hiu hiu. ”

Bài tập 3. Điền thêm các từ để tạo thành từ láy.

- Rào …. ;….bẩm;….tùm;…nhẻ;…lùng;…chít;trong…;ngoan…;

lồng…; mịn…; bực….;đẹp….

Bài tập 4 : Cho nhóm từ sau : “ Bon bon , mờ mờ , xanh xanh , lặng lặng , cứng cứng , tím tím , nhỏ nhỏ , quặm quặm , ngóng ngóng ” .Tìm các từ láy toàn bộ không biến âm , các từ láy toàn bộ biến âm ?

Gợi ý trả lời :

Bài tập 11D. 2. D 3. D.

Bài tập 2

Bài tập 3.Rào rào, lẩm bẩm, um tùm, nhỏ nhẻ, lạnh lùng, chi chít, trong trắng, ngoan ngoãn, lồng lộng, mịn màng, bực bội, đẹp đẽ.

Bài tập 4 :

*Các từ láy toàn bộ không biến âm : Bon bon, xanh xanh, mờ mờ .

* Các từ láy toàn bộ biến âm : Quằm quặm, lẳng lặng, ngong ngóng, cưng cứng, tim tím, nho nhỏ.

III . Từ Hán Việt :

1. Khái niệm:Từ Hán Việt là từ gốc Hán nhưng được đọc theo cách Việt, viết bằng chữ cái la-tinh và đặt vào trong câu theo văn phạm Việt Nam.

- Ví dụ : Sính lễ, trưởng thành , gia nhân…

*Chú ý :

- Tiếng để cấu tạo từ Hán Việt gọi là yếu tố Hán Việt:

+ Ví dụ : Xuất /quỷ / nhập / thần 4 chữ, 4 tiếng, 4 yếu tố Hán Việt.

- Có yếu tố Hán Việt được dùng độc lập:+ Ví dụ : Sơn, thủy, thiên, địa, phong , vân…

- Có yếu tố Hán Việt không được dùng độc lập, hoặc ít được dùng độc lập mà chỉ được dùng để tạo từ ghép.+ Ví dụ : Tiệt nhiên, như hà, nhữ đẳng…

- Có yếu tố Hán Việt đồng âm nhưng khác nghĩa.

+ Ví dụ :

Hữu- bạn Tình bằng hữu.

Hữu- bên phải Hữu ngạn sông Hồng.

Hữu- có Hữu danh vô thực.

2. Từ ghép Hán Việt

a. Từ ghép đẳng lập : Do hai hoặc nhiều tiếng Hán Việt có nghĩa tạo thành.

- Ví dụ : + Quốc gia Quốc (nước) + gia (nhà)

b. Từ ghép chính phụ .

* Từ ghép chính phụ Hán Việt được ghép theo 2 kiểu:

- Tiếng chính đứng trước , tiếng phụ đứng sau.

+ Ví dụ : Ái quốc, đại diện, hữu hiệu…

- Tiếng phụ đứng trước, tiếng chính đứng sau:

+ Ví dụ : Quốc kì, hồng ngọc, mục đồng , ngư ông…

c. Sử dụng từ Hán Việt : Phải hiểu nghĩa của từ Hán Việt để sử dụng cho đúng, cho hợp lí, cho hay lúc giao tiếp, để hiểu đúng văn bản nhất là thơ văn cổ. Tiếng Việt trong sáng, giàu đẹp một phần do cha ông ta đã sử dụng một cách sáng tạo từ Hán Việt.

- Sử dụng từ Hán Việt đúng cảnh, đúng tình, đúng người… có thể tạo nên không khí trang nghiêm, trọng thể, biểu thị thái độ tôn kính, trân trọng lúc giao tiếp. Từ Hán Việt có thể làm cho thơ văn thêm đẹp: cổ kính, hoa mĩ, trang trọng và trang nhã.

3. Bài tập :

Bài tập 1 :Khoanh tròn vào chữ cái đứng trước câu trả lời đúng

1 . Chữ “thiên”trong từ nào sau đây không có nghĩa là “trời ” ?

A . Thiên lí . B. Thiên thư . C . Thiên hạ . D . Thiên thanh .

2 . Từ Hán Việt nào sau đây không phải là từ ghép đẳng lập ?

A . Xã tắc . B . Quốc kì . C . Sơn thủy . D . Giang sơn .

Bài tập 2 : Giải thích ý nghĩa của các yếu tố Hán – Việt trong thành ngữ sau : “ Tứ hải giai huynh đệ ”

Bài tập 3 : Xếp các từ sau vào bảng phân loại từ ghép Hán Việt : “ Thiên địa, đại lộ, khuyển mã, hải đăng, kiên cố, tân binh, nhật nguyệt, quốc kì, hoan hỉ, ngư ngiệp”

* Gợi ý trả lời :

Bài tập 1 :1 A . 2 . B .

Bài tập 2 :

- Tứ : bốn

Hải : biển . Bốn biển đều là anh em .

- Giai : đều .

- Huynh : anh .

- Đệ : em .

Bài tập 3 :

IV. Từ đồng nghĩa

1 . Khái niệm :Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau .

- Ví dụ : Mùa hè – mùa hạ , quả - trái , sinh - đẻ ….

2. Phân loại :

a . Từ đồng nghĩa hoàn toàn :

- Là những từ có ý nghĩa tương tự nhau, không có sắc thái ý nghĩa khác nhau .

- Ví dụ :

+ “ Áo chàng đỏ tựa ráng pha,

Ngựa chàng sắc trắng như là tuyết in .”

( Chinh phụ ngâm )

+ “Khuyển mã chí tình ”

( Cổ ngữ )

b. Từ đồng nghĩa không hoàn toàn :

- Là những từ có nghĩa gần giống nhau nhưng sắc thái ý nghĩa khác nhau .

- Ví dụ :

+ “Giữa dòng bàn bạc việc quân

Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền” .

( Hồ Chí Minh )

“Mênh mông bốn mặt sương mù

Đất trời ta cả chiến khu một lòng ”.

( Việt Bắc – Tố Hữu )

3 . Bài tập :

Bài tập 1 :Khoanh tròn vào chữ cái đứng trước câu trả lời đúng

1 . Từ nào sau đây đồng nghĩa với từ “thi nhân ” ?

A . Nhà văn B. Nhà thơ C. Nhà báo D . Nghệ sĩ

2 . Yếu tố “tiền” trong từ nào sau đây không cùng nghĩa với những yếu tố còn lại

A . Tiền tuyến B. Tiền bạc C. Cửa tiền D. Mặt tiền

Bài tập 2 : Điền từ thích hợp vào các câu dưới đây : “ Nhanh nhảu, nhanh nhẹn, nhanh chóng” .

a) Công việc đã được hoàn thành ……………….

b) Con bé nói năng …………………

c) Đôi chân Nam đi bóng rất …………………

Bài tập 3 :Xếp các từ sau vào các nhóm từ đồng nghĩa.

Chết, nhìn, cho, chăm chỉ, hi sinh, cần cù, nhòm, siêng năng, tạ thế, biếu, cần mẫn, thiệt mạng, liếc, tặng, dòm, chịu khó .

Bài tập 4 : Cho đoạn thơ:

" Trên đường cát mịn một đôi

Yếm đỏ khăn thâm trẩy hội chùa

Gậy trúc dát bà già tóc bạc

Tay lần tràn hạt miệng nam mô"

(Nguyễn Bính)

a) Tìm từ đồng nghĩa với các từ in đậm.

b) Đặt câu với các từ em vừa tìm được.

Bài tập 5 : Viết một đoạn văn khoảng 8 – 12 câu ( chủ đề ngày khai trường ) trong đó có sử dụng từ đồng nghĩa .

* Gợi ý :

Bài tập 1 :1 . A . 2 . B .

Bài tập 2 :

a ) Nhanh chóng

b ) Nhanh nhảu

c ) Nhanh nhẹn

Bài tập 3 :

* Hoặc có thể xếp như sau :

a) chết, hi sinh, tạ thế, thiệt mạng

b) nhìn, nhòm, ngó, liếc, dòm

c) cho, biếu, tặng

d) kêu, ca thán, than, than vãn

e) chăn chỉ, cần cù, siêng năng, cần mẫn, chịu khó

g) mong, ngóng, trông mong

Bài tập 4 :

a ) tìm từ đòng nghĩa ; đỏ - thắm, đen – thâm, bạc – trắng

b) hs chú ý đặt câu cho đúng sắc thái

V. Từ trái nghĩa

1 . Khái niệm Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau, xét trên một cơ sở chung nào đó .

- Ví dụ :Chết vinh còn hơn sống nhục

2 . Tác dụng :Từ trái nghĩa được sử dụng trong thể đối, tạo các hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động .

3 . Bài tập

Bài tập 1 : Tìm các từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau:

a) Thân em như củ ấu gai

Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen

b) Anh em như chân với tay

Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần

c) Người khôn nói ít hiểu nhiều

Không như người dại lắm điều rườm tai

d) Chuột chù chê khỉ rằng " Hôi!"

Khỉ mới trả lời: "cả họ mầy thơm!"

Bài tập 2 :Điền các từ trái nghĩa thích hợp vào các câu tục ngữ sau:

a) Một miếng khi đói bằng một gói khi………

b) Chết……….còn hơn sống đục

c) Xét mình công ít tội ……

d) Khi vui muốn khóc , buồn tênh lại …………..

e) Nói thì……………….làm thì khó

g) Trước lạ sau……………….

Bài tập 3 :Viết một đoạn văn từ 10 12 câu ( chủ đề học tập ) trong đó có sử dụng từ trái nghĩa

* Gợi ý :

Bài tập 1 : a) Trắng – đen , Trong – ngoài b) Rách – lành, Dở - hay

c) Ít - nhiều , Khôn – dại d) Hôi – thơm

Bài tập2:a) No . b) vinh . c) Nhiều . d) Cười . e) Dễ . g) Quen .

Bài tập 3 : HS tự viết .

VI . Từ đồng âm

1 . Khái niệm

- Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm thanh nhưng nghĩa khác xa nhau, không liên quan gì tới nhau

- Ví dụ : + “ Ai xui con cuốc gọi vào hè

Cái nóng nung người nóng nóng ghê ”

( Nguyễn Khuyến )

+ “ Tổ quốc tôi như một con tàu

Mũi thuyền ta đó – mũi Cà Mau ”

( Mũi Cà Mau – Xuân Diệu )

2 . Sử dụng từ đồng âm

- Từ đồng âm chỉ có thể hiểu đúng nghĩa qua các từ đi kèm với nó .

- Căn cứ vào hoàn cảnh giao tiếp ta mới nhận diện được nghĩa của từ đồng âm và viết đúng chính tả .

3 . Bài tập

Bài tập 1 :Giải thích nghĩa của các cặp từ :

a) Những đôi mắt sáng ¹ thức đến sáng ² .

b) Sao đầy hoàng hôn trong¹ mắt trong² .

c) - Mỗi hình tròn có mấy đường kính¹ .

- Giá đường kính ²đang hạ .

Bài tập 2 :Xác định từ loại của từ “đông” , “chè ” trong các câu sau :

- Mùa đông¹ đã về thật rồi .

- Mặn quá , tiết không sao đông² được .

- Nấu thịt đông³ nên cho nhiều mọc nhĩ .

- Những nương chè¹ đã phủ xanh đồi trọc .

- Chè ²đố đen ăn vào những ngày nóng thì thật là tuyệt .

- Bán cho tôi cốc nước chè ³xanh bà chủ quán ơi !

Bài tập 3 : Đặt câu với các cặp từ đồng âm sau :

a) Đá ( danh từ ) – đá ( động từ ) .

b) Bắc ( danh từ ) – bắc (động từ ) .

c) Thân ( danh từ ) – Thân ( tính từ ) .

* Gợi ý :

Bài tập 1 :

a) - Sáng ¹ : Tính chất của mắt , trái nghĩa với mờ , đục , tối .

- Sáng ² : Chỉ thời gian , phân biệt với trưa , chiều , tối .

b) - Trong¹ : chỉ vị trí , phân biệt với ngoài , giữa .

- Trong² : Tính chất của mắt , trái nghĩa với mờ , đục , tối .

c) - Đường kính^{1 :} dây kính lớn nhất đi qua tâm đường tròn .

- Đường kính^{2 :} Sản phẩm được chế biến từ mía , củ cải , …

Bài tập 2 :

- Đông¹ , đông³ : danh từ ; đông ² : động từ .

- Chè¹ , chè², chè³ : danh từ .

Bài tập3 :

a) Con ngựa đá đá con ngựa vằn .

b) Bắc đã bắc xong nồi cám lợn .

c) Những người thân khi trở về họ lại càng thân thiết hơn.

Phương pháp

Nội dung hoạt động

? Nêu khái niệm về ca dao- dân ca

? Nhận xét về đề tài trong ca dao, dân ca

GV: Giới thiệu những lời nhận xét về ca dao, dân ca

- GV hướng dẫn học sinh tìm hiểu các đặc điểm thi pháp trong ca dao dân ca.

? cho học sinh nhận diện thể thơ trong ca dao, dân ca.

- Cách gieo vần, cách ngắt nhịp.

? Nhận xét ngôn ngữ trong ca dao.

- Giáo viên cho học sinh tìm hiểu không gian và thời gian nghệ thuật của ca dao dân ca.

- Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu thư pháp nghệ thuật trong ca dao dân ca.

Chủ đề 1:

- GV cho HS tìm hiểu kỹ ND của những bài ca dao thuộc chủ đề “Những câu hát về tình cảm gia đình”

- GV giảng bình

- HS ghi chép

I. Khái niệm

- Ca dao, dân ca là tên gọi chung của các thể loại trữ tình dân gian kết hợp giữa lời với nhạc diễn tả đời sống nội tâm của con người.

- Dân ca là những sáng tác dân gian kết hợp với lời và nhạc

- Ca cao là lời thơ của dân ca.

II. Một số nội dung cần chú ý

1. Đề tài: Đề tài trong ca dao, dân ca vô cùng phong phú, thiên về biểu hiện tình cảm và đời sống nội tâm của con người.

2. Một số lời nhận xét về ca dao

- Là tấm gương cao của tâm hồn dân tộc

- Là cây đàn muôn điệu tấu lên những khúc nhạc thể hiện tình cảm, cảm xúc, đời sống nội tâm của con người.

3. Đặc điểm thi pháp trong ca dao

a. Nhân vật trữ tình

Một số kiểu nhất định: Tràng trai, cô gái trong quan hệ bạn bè lứa đôi, người cha, người mẹ, người con trong cuộc sống gia đình, con gái, con trai, con dâu.

- Có thể là người lao động nói chung: Người làm thơ, người làm ruộng, làm chài lưới trong cuộc sống lao động và trong mối quan hệ quê hương.

- Có 2 cách xuất hiện

Dùng Đại từ: Ai, chàng, thiếp, tôi, anh

Hình ảnh ẩn dụ: Thuyền, bến, đào, trúc, măng. Tất cả các nhân vật đều là hình ảnh phiếm chỉ, chỉ mang dấu ấn cá nhân, dễ dàng khơi gợi đồng cảm cho người đọc.

b. Thể thơ trong ca dao

- Lục bát, lục bát biến thể.

- Đặc điểm gồm 1 câu 6 tiếng và 1 câu 8 tiếng tạo thành 1 cặp câu lục bát.

- Cách gieo vần: Tiếng cuối của câu 6 hiệp vần với tiếng cuối của câu 8 và tiếng cuối của câu 8 hiệp vần với tiếng cuối của câu 6 tiếp theo.

- Cách ngắt nhịp: 2/2/2; 3/3 ; 4/4.

=> Trong ca dao phong phú, linh hoạt uyển chuyển và biến hóa vô cùng.

- Song thất lục bát: 2 câu 7 tiếng, 1 câu 6 tiếng, 1 câu 8 tiếng/

c. Ngôn ngữ trong ca dao.

- Là ngôn ngữ mang tính nghệ thuật và nhạc rất cao.

- Mang màu sắc địa phương, giản dị, chân thực, hồn nhiên, gần gũi như lời ăn tiếng nói hàng ngày.

VD: Ni, tê ( tiếng địa phương miền trung)

d. Thời gian và không gian nghệ thuật của ca dao

- Thời gian nghệ thuật: Hiện tại ( bây giờ); Diễn sướng ( đêm trăng thanh, đêm qua); Tâm trạng ( chiều chiều)

- Không gian nghệ thuật:

+ Gắn với việc cụ thể: Cây đa, giếng nước, sân đình.

+ Tâm trạng: Ngõ sau: Nỗi buồn, nỗi nhớ quê hương, gia đình, bến sông mong ngóng chờ đợi người đi xa.

e. Những thư pháp nghệ thuật chủ yếu trong ca dao.

- So sánh ẩn dụ

+ Tỉ dụ( so sánh trực tiếp) qua những từ chỉ quan hệ như giống như, tựa như, như thể ... đặt giữa 2 vế : A – B.

+ ẩn dụ ( so sánh ngầm) không có quan hệ từ so sánh mà đối tượng so sánh cũng bị ẩn, bị dấu đi => hàm xúc biểu cảm, tinh tế hơn.

=> ẩn dụ gắn rất chặt với nghệ thuật nhân hóa: Dùng thế giới loài vật để nói con người.

- Đối xứng, đối ý, đối từ.

- Nghệ thuật trùng điệp ( điệp lại từ, câu và ý)

- Nghệ thuật phóng đại

Phương pháp

Nội dung hoạt động

? Yêu cầu học sinh nhắc lại kiến thức

? Thế nào là điệp ngữ

nêu tác dụng của điệp ngữ

? Có mấy loại điệp ngữ

GV nêu yêu cầu

1. Chỉ ra biện pháp nghệ thuật.

2. Nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật

(biện pháp nghệ thuật ấy diễn tả đều gì?)

- Y/C HS làm nháp.

- Yêu cầu học sinh trình bày

- Yêu cầu học sinh nhận xét

- Giáo viên nhận xét, sửa lỗi, cho điểm

- GV cho HS tham khảo đoạn văn mẫu.

- HS Ghi chép

- Giáo viên nêu yêu cầu

- Yêu cầu chỉ ra biện pháp nghệ thuật

- Nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy trong việc diễn tả đoạn thơ

- Nêu tác dụng dưới dạng một đoạn văn biểu cảm ngắn.

- Yêu cầu học sinh viết nháp

- Yêu cầu học sinh trình bày

Cho HS trao đổi, NX.

- Giáo viên nhận xét.

- Giáo viên nêu yêu cầu

- yêu cầu học sinh phát hiện biện pháp nghệ thuật

- Nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật trong việc diễn tả nội dung của bài ca dao.

- Yêu cầu học sinh trình bày nháp

- Giáo viên nhận xét

- Học sinh chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng

- Chỉ ra được biện pháp nghệ thuật ấy có tác dụng diễn tả điều gì?

- GV gợi ý

- Yêu cầu học sinh viết nháp

- Yêu cầu học sinh trình bày

- Giáo viên nhận xét

- Học sinh ghi chép

- Giáo viên hướng dẫn

- Học sinh làm nháp

- Yêu cầu học sinh trình bày

- Giáo viên nhận xét bổ sung

I. Lý thuyết

1. Thế nào là điệp ngữ: Là biện pháp lặp đi lặp lại từ ngữ hoặc cả một câu để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh. Cách lập như vậy gọi là điệp ngữ, từ ngữ được lặp lại gọi là điệp ngữ.

2. Các dạng điệp ngữ: Có nhiều dạng: Điệp ngữ cách quãng, điệp ngữ nối tiếp, điệp ngữ chuyển tiếp.

II. Luyện tập

Bài tập 1: Cho bài ca dao sau:

“Người ta đi cấy lấy công

........................

Trời êm bể nặng mới yên tấm lòng.

a. Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng.

b. Nêu giá trị biểu đạt của biện pháp nghệ thuật ấy

Gợi ý: a. Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật điệp ngữ

- “ Đi cấy” được lặp lại 2 lần.

từ “ Trông” được lặp lại 9 lần

b. Tác dụng: Trong đoạn văn trên, tác giả dân gian đã sử dụng rất thành công biện pháp tu từ điệp ngữ, điệp ngữ “ Đi cấy” được lặp lại hai lần, điệp từ “ Trông” được lặp lại 8 lần. Nhờ biện pháp nghệ thuật điệp ngữ ấy, tác giả đã thể hiện niềm trông mong của người nông dân trong công việc làm ăn cấy cầy gặp mưa thuận gió hòa, thời tiết tốt đẹp, có sức khỏe dẻo dai để được sống một cuộc đời lao động ấm no hạnh phúc.Điệp từ trông góp phần tạo âm điệu thiết tha , đằm thắm của bài ca dao đồng thời làm hiện lên một người phụ nữ nông dân rất cần cù đôn hậu.

Bài 2: Chỉ ra các biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ sau và nêu tác dụng của nó.

“ Nhớ ông cụ mắt sáng ngời

Áo nâu túi vải đẹp tươi lạ thường

Nhớ những sáng tinh sương

Ung dung yên ngựa trên đường suối reo

Nhớ khi người bước lên đèo

Người đi rừng núi trông theo bóng người

Bài làm

a. Biện pháp nghệ thuật:

- Nghệ thuật điệp từ: Từ “Nhớ” được lặp lại 3 lần, người được lặp lại 4 lần.

- Nghệ thuật nhân hóa: “ Rừng núi trông theo bóng người”

b. Tác dụng:: - Sau chiến thắng Điện Biên ( 7/5/1954) Miền Bắc được hoàn toàn giải phóng. Sau đó Chủ tịch Hồ Chí Minh và chính phủ trở về Hà Nội( 10/10/1954). Đoạn thơ được sủ dụng rất sáng tạo các điệp từ “ nhớ”, “ người”, nhân hóa “ Rừng núi trông theo bóng người” để diễn tả tình cảm lưu luyến nhớ thương của đồng bào các dân tộc Việt Bắc đối với Bác Hồ. Tình cảm lưu luyến ấy vô cùng sâu nặng, thắm thiết trong lòng mọi người . Tình cảm ấy bao trùm cả không gian, cả thiên nhiên núi rừng ... Giọng thơ sâu lắng ân tình vừa thân mật vừa trang nghiêm, đậm đà tình dân tộc. Đây là một trong những đoạn thơ hay nhất viết về Bác.

Bài 3: Cho biết biện pháp tu từ đã được sử dụng trong câu ca dao sau và nêu tac dụng của nó.

“ Vì mây cho núi lên trời

Vì trưng gió thổi hoa cười với trăng

a. Biện pháp tu từ được sử dụng

- Điệp từ: “ Vì” được láy lại hai lần.

- Nhân hóa: “ Mây cho núi lên trời, hoa cười với trăng”

b. Tác dụng: Các biện pháp tu từ điệp từ, nhân hóa đã góp phần miêu tả vẻ đẹp hữu tình của cảnh sắc thiên nhiên. Mây, núi, trời, gió, hoa trăng tạo nên hình ảnh sinh động, gợi cảm. Thiên nhiên cũng mang tình người, hồn người, hòa hợp đáng yêu. Cảnh vật thấm đẫm màu sắc cách mạng.

Bài 4: Nêu biện pháp được sử dụng trong đoạn văn sau và nêu tác dụng của chúng

“ Một dân tộc đã gan góc chống ách đô hộ của thực dân Pháp hơn 80 năm nay. Một dân tộc gan góc đứng về phe đồng minh chống phát xít, dân tộc đó phải được tự do , dân tộc đó phải được độc lập”

Bài làm

- Đoạn văn trên trích trong bản tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Các điệp ngữ “ Một dân tộc đã gan góc, dân tộc đó phải được” đã được lặp lại hai lần theo hướng tịnh tiến ( Dân tộc đó phải được tự do, dân tộc đó phải được độc lập) đã thể hiện niềm tự hào về truyền thống yêu nước, anh hùng chống thực dân, chống phát xít của dân tộc ta.Tác giả nói lên quyết tâm và khát vọng của dân tộc ta, chiến đấu vì độc lập tự do. Điệp ngữ đã góp phần tạo nên giọng văn hùng hồn, đanh thép gây ấn tượng mạnh mẽ vô cùng.

Bài 5: Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp điệp ngữ có trong đoạn văn sau:

“ Năm qua đi, tháng qua đi

Tre già măng mọc có gì lạ đâu

Mai sau

Mai sau

Mai sau

Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh”

( Tre Việt Nam – Nguyễn Duy)

Gợi ý

a. Nghệ thuật được sử dụng: Nghệ thuật điệp ngữ

- Điệp ngữ “ Mai Sau” được lặp lại 3 lần

- Điệp từ “ Xanh” được lặp lại 3 lần

- Điệp ngữ “ Qua đi” lặp lại 2 lần.

b. Tác dụng

- Điệp từ “ Qua đi” gợi sự trôi chảy của thời gian, năm này qua năm khác, tháng này qua tháng khác.

- Điệp ngữ “ Mai sau” lặp lại như một điệp khúc gọi thời gian dài.

- Điệp từ “ Xanh” trong câu thơ cuối cùng nhấn mạnh vẻ đẹp, sức sống, sự trường tồn của màu xanh cho dù năm tháng có qua đi.

Cây tre là biểu tượng của dân tộc Việt Nam trường tồn bất diệt.

Bài 6: Chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ sau và nêu tác dụng của nó.

“ Cháu chiến đấu hôm nay

Vì lòng yêu Tổ quốc

Vì xóm làng thân thuộc

Bà ơi cũng vì bà

Vì tiếng gà cục tác

ổ trứng hồng tuổi thơ”

( Tiếng gà trưa – Xuân Quỳnh)

Gợi ý:

a. Điệp ngữ: Từ “ Vì” được lặp lại 4 lần

b. Tác dụng: Xác định nội dung chính, vị trí của đoạn thơ: Sau những kỷ niệm về bà hiện lên trong hồi tưởng. Người chiến sỹ trở về với hiện tại và bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ về mục đích chiến đấu.

- Trở về với hiện tại,người chiến sỹ nhớ ngay đến nhiệm vụ của mình, phép liệt kê theo trình tự từ khái quát đến cụ thể đã giúp tác giả đưa ra một loạt hình ảnh gợi cảm và có hệ thống: Tổ quốc, xóm làng, bà, tiếng gà, ổ trứng. Nhờ phép liệt kê, tình cảm của tác giả thể hiện vừa có chiều rộng, vừa có chiều sâu.

- Điệp từ “ Vì” không chỉ nhấn mạnh được mục đích chiến đấu mà còn lí giải một cách cảm động ngọn nguồn của lòng yêu nước, làm sáng lên một chân lý phổ biến. Liên hệ: Lòng yêu nhà, yêu xóm làng, yêu miền quê trở lên lòng yêu Tổ quốc ( I - Ê - Ren – Bua)

Tiếng gà trưa vọng với tiếng của quê hương, gia đình đất nước. Đoạn thơ làm sâu sắc thêm tình yêu quê hương đất nước của nhân vật trữ tình.

Phương pháp

Nội dung hoạt động

? Thế nào là bài văn PBCN về tác phẩm văn học

? Điều kiện để làm bài PBCN về tác phẩm văn học

? Nêu yêu cầu khi làm bài PBCN về 1 tác phẩm thơ.

GV: Nêu dàn ý chung

? Yêu cầu phần mở bài

? Yêu cầu phần thân bài

? Yêu cầu phần kết bài

Cách làm bài văn phát biểu cảm nghĩ về 1 tác phẩm văn xuôi

? GV gợi ý

GV nêu phần dàn bài chung.

? Yêu cầu phần thân bài

? Yêu cầu phần kết bài

- GV nêu yêu cầu khi làm bài văn phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học

- Những gợi ý khi làm bài văn PBCN về tác phẩm văn học

- GV: Nêu dàn bài chung

? Yêu cầu của phần mở bài

? Yêu cầu của phần thân bài

? Yêu cầu của phần kết bài

? Em hãy cho biết yêu cầu của đề

? Gợi ý khi làm bài

? Gợi ý khi làm bài

? Yêu cầu của phần mở bài

? Thân bài triển khai ý gì

? Kết bài chúng ta viết như thế nào

-GV yêu cầu HS làm nháp

- Yêu cầu trình bày

- Yêu cầu HS nhận xét

- GV nhận xét, bổ sung

? Nêu yêu cầu của đề

- Gợi ý khi làm bài

- Y/c học sinh lập dàn bài ra nháp

- Yêu cầu HS trình bày

- GV nhận xét, bổ sung

- HS hoàn thiện vào vở

? Yêu cầu phần mở bài

? Yêu cầu phần thân bài

? Yêu cầu của phần kết bài

GV giao BTVN

- HS ghi chép, thực hiện

4. Củng cố, dặn dò

GV nhắc lại kiến thức trọng tâm, cơ bản

- Về nhà học - làm BT.

Chuẩn bị chuyên đề: Rèn kỹ năng viết đoạn”

I. Lý thuyết

1. Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm.

- Kiểu bài phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học rất phổ biến trong chương trình ( Phát biểu cảm nghĩ về một bài thơ, một truyện ngắn, một tùy bút, một bài văn nghị luận.

2. Điều kiện để làm bài văn PBCN về tác phẩm văn học.

Phải đọc kỹ, hiểu sâu để cảm và hiểu nội dung, nghệ thuật của tác phẩm. Với thơ thì hiểu cảm từ ngữ, nhịp điệu, tiết tấu, các biện pháp tu từ, các hình ảnh tượng trưng.

-Với truyện thì tìm hiểu nhân vật, chi tiết, cách tổ chức tác phẩm. Từ đó mà hịnh thành ấn tượng về tác phẩm, cảm xúc về tác phẩm

3. Các kiểu nhóm bài

3.1. Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm thơ

a.Yêu cầu

- Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm thơ đòi hỏi người viết phải nên lên những cảm xúc suy nghĩ của mình trên cơ sở cảm thụ bài thơ đó.

- Phải nêu được cảm xúc đối với cảnh, đối với người, với hình ảnh độc đáo, câu chữ hay trong bài thơ.

- Cần vận dụng linh hoạt các cách lập ý để bài làm có sự mạch lạc.

b. Gợi ý

- Đọc kỹ bài thơ, nắm vững thời điểm ra đời, tác giả, nội dung chính và nét đặc sắc về nghệ thuật.

- Cảm nhận và hình thành ấn tượng, cảm xúc chung nhất về bài thơ.

- Đi sâu vào hình ảnh tâm trạng, câu chữ, nhịp điệu mà bài thơ gợi lên cảm xúc và ấn tượng.

- Có thể tham khảo các ý kiến phân tích đánh giá bài thơ nhưng cần chú ý trình bày cảm xúc, ấn tượng của riêng mình chứ không nhắc lại ý kiến người khác.

c. Dàn ý chung

* Mở bài: Giới thiệu sơ lược về bài thơ và cảm nhận chung

* Thân bài:

- Cảm xúc về hoàn cảnh ra đời bài thơ

- Cảm xúc về hình ảnh trong bà thơ, tâm trạng của tác giả

- Cảm xúc và suy nghĩ về câu thơ.

- Cảm xúc về tiết tấu, nhịp điệu, các biện pháp tu từ

- Cảm nghĩ về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài

* Kết bài: Tình cảm của người viết, dự cảm về sức sống của bài thơ.

3.2. Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn xuôi

a. Yêu cầu

- PBCN về tác phẩm văn xuôi là nêu lên những cảm xúc, suy nghĩ của mình sau khi đọc nó.

- Bài viết phải nêu được cảm nhận của người viết về chủ đề, tư tưởng. Đặc biệt là các nhân vật (hoặc 1 – 2 nhân vật chính) các chi tiết quan trọng của tác phẩm.

- Trong khi nêu lên cảm xúc suy nghĩ cần phải dựa vào sự tóm tắt, phân tích các nhân vật, chi tiết. Nhưng luôn lưu ý đấy chỉ là phương tiện để bộc lộ cảm xúc, chúng không được lấn át cảm xúc.

b. Gợi ý

- Đọc kỹ tác phẩm nắm chắc thời điểm ra đời, sự liên quan của tác phẩm với các tác phẩm khác của nhà văn. Nội dung chính và nét độc đáo về nghệ thuật của tác phẩm.

- Trên cơ sở đọc, cảm thụ hình ảnh cảm nhận và ấn tượng chung về tác phẩm, về nhân vật chính của tác phẩm.

- Đi sâu vào những cảm xúc ấn tượng chính xung quanh các nhân vật, hành động, ứng xử của nhân vật. Các chi tiết quan trọng nổi bật của tác phẩm.

- Bày tỏ thái độ khen chê, tán thành phản đối, đối với cách giải quyết vấn đề của tác giả trong tác phẩm.

- Có thể đọc các bài phê bình về tác phẩm nhưng chỉ để tham khảo, người viết phải có cảm xúc, thái độ đánh giá của riêng mình.

c. Dàn bài chung

* Mở bài: ấn tượng chung về tác phẩm mà người viết sẽ nói tới.

* Thân bài:

- Suy nghĩ, cảm xúc về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm.

- Cảm xúc về hình thức các nhân vật trong tác phẩm.

- Cảm xúc và suy nghĩ về các nhân vật chính

- Cảm xúc suy nghĩ về các chi tiết nổi bật. Các biện pháp tu từ.

- Cảm nghĩ về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

* Kết bài:

- Tình cảm của người viết dự cảm sức sống của tác phẩm.

3.3. Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật văn học

a. Yêu cầu

- PBCN về nhân vật văn học phải căn cứ vào chi tiết liên quan đến nhân vật trong tác phẩm, các chi tiết đó là căn cứ để trình bày cảm nghĩ của người viết.

- Suy nghĩ cảm xúc của người viết phải chân thực, xuất phát từ cảm xúc thật khi đọc tác phẩm.

- Cần thể hiện rõ thái độ yêu mến, kính phục cảm thông bằng lòng hay không bằng lòng, khinh ghét.

b. Gợi ý

- Đọc kỹ tác phẩm, nắm chắc tác phẩm, hệ thống, nhân vật, tư tưởng, chủ đề.

- Tìm hiễu kỹ nhân vật minh sẽ phát biểu cảm nghĩ, ghi nhớ chi tiết có liên quan đến nhân vật, sự đánh giá của các nhân vật trong cốt truyện, thái độ của tác giả với nhân vật.

- Ghi lại ấn tượng chung về nhân vật, ghi lại những cảm xúc và suy nghĩ về hành động, nói năng suy nghĩ của nhân vật.

- Có thể đọc thêm những bài nghiên cứu phê bình khác, nhưng nên trình bày những gì cảm nhận được.

c. Lập dàn bài

* Mở bài: Giới thiệu nhân vật( trong tác phẩm nào, của tác giả nào) cảm nghĩ chung của người viết.

* Thân bài: Trình bày cảm xúc và suy nghĩ của người viết về hình dáng, đặc điểm bề ngoài của nhân vật. Trình bày suy nghĩ, cảm xúc về ý nghĩa của nhân vật

* Kết bài:

- Nhấn mạnh ấn tượng về nhân vật, khẳng định những cảm xúc suy nghĩ của mình là chân thực.

II. Luyện tập

1. Tìm hiều đề, tìm ý, lập dàn bài cho đề văn PBCN về nhân vật văn học.

Đề: Cảm nghĩ của em về người mẹ của Enrico trong văn bản “ Mẹ tôi”

a.Yêu cầu

- Cảm nghĩ về nhân vật văn học

- Cảm nghĩ về người mẹ của nhân vật En- ri – cô qua đoạn trích

b. Gợi ý

- Đọc kỹ đoạn trích, nắm được những nét chính về mẹ En – ri – cô.( Thức suốt đêm lo cho con ốm, lo sợ, khóc nức nở khi nghĩ rằng có thể mất con. Sẵn sàng bỏ một giờ hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn. Có thể đi xin ăn để nuôi con. Có thể hy sinh tính mạng để cứu sống con.

- Một người mẹ như thế lại bị En – ri – cô xúc phạm trước mặt cô giáo. Bà không có một phản ứng nào về hành động thiếu lễ độ của con trai.

- Cần thể hiện tình cảm, cảm xúc và tình cảm của người viết đối với các chi tiết trên.

c. Lập dàn bài

* Mở bài

- ấn tượng chung về người mẹ của En – ri – co

* Thân bài

- Cảm nhận và suy nghĩ về những phẩm chất của mẹ En –ri-co

+ Lo lắng chăm sóc khi con đau ốm

+ Dễ xúc động( khóc nức nở)

+ Hết lòng hy sinh vì con ( đổi 1 năm lấy một giờ, đi ăn xin, hy sinh tính mạng để cứu sống con)

- Suy nghĩ về hành động xúc phạm mẹ của En – ri – cô

- Liên tưởng về lỗi đau khổ của người mẹ khi bị con xúc phạm, lại xúc phạm trước mặt cô giáo.

*Kết bài: Tình cảm đối với mẹ của En – ri – cô

Sự ca ngợi những người mẹ nói chung

2. Tìm hiểu đề, tìm ý, lập dàn ý cho bài văn PBCN về tác phẩm thơ.

Đề: Cảm nghĩ về bài thơ “ Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương.

a. Yêu cầu

- Cảm nghĩ về bài thơ “ Bánh trôi nước” người viết nêu lên những suy nghĩ của mình trên cơ sở cảm thụ bài thơ.

- Phải nêu được suy nghĩ đối với người, với hình ảnh độc đáo, câu chữ hay trong bài thơ.

b. Gợi ý

- Đọc kỹ bài thơ, nắm vững thời điểm ra đời, tác giả, nội dung chính và nét đặc sắc về nghệ thuật.

c. Tác giả Hồ Xuân Hương được coi là bà chúa thơ Nôm. Bánh trôi nước là một bài thơ tiêu biểu.

- Bánh trôi nước là bài thơ có nhiều tầng ý nghĩa.

+ ý tả thực: Hình ảnh chiếc bánh trôi nước trắng, tròn, chìm nổi như nó vốn có ở đời.

+ ý ẩn dụ: Nói về phẩm chất, vẻ đẹp, duyên dáng trong sáng, nghĩa tình sắt son của người phụ nữ. Thông qua đó, tác giả cảm thông, xót xa cho thân phận chìm nổi của người phụ nữ. Nắm vững nét đặc sắc về nghệ thuật.

c. Lập dàn bài

* Mở bài: Giới thiệu về bài thơ và cảm nhận chung

* Thân bài:

- Cảm xúc về hình ảnh trong bài thơ và tâm trạng của tác giả.

+ Qua hình ảnh chiếc bánh trôi trắng tròn chìm nổi, tác giả muốn nói về vẻ đẹp duyên dáng, phẩm chất trong sáng nghĩa tình sắt son của người phụ nữ.

+ Tác giả cảm thông, xót xa cho thân phận chìm nổi của người phụ nữ.

- Cảm xúc suy nghĩ về câu thơ.

- Câu 1: Với nghệ thuật nhân hóa, nhà thơ để cho chiếc bánh trôi tự giới thiệu về mình ( vừa trắng, vừa tròn) đẹp.

- Câu 2: Bảy nổi ba chìm: Nói lên cách thức luộc bánh -> thông qua đó nói lên cuộc đời chìm nổi gian truân của người phụ nữ.

- Câu 3: Số phận bị lệ thuộc, không có quyền tự do quyết định cuộc đời mình.

- Câu 4: “ Mà em vẫn giữ tấm lòng son”: Tấm lòng thủy chung trong sáng, giầu đức hy sinh của người phụ nữ.

- Cảm xúc, suy nghĩ về tiết tấu, nhịp điệu, các biện pháp tu từ ( xen kẽ những câu thơ)

- Cảm nghĩ về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ

+ Bài thơ bánh trôi nước có nhiều tầng ý nghĩa, thông qua việc miêu tả chiếc bánh trôi nước như nó vốn có ở ngoài đời. Tác giả muốn nói đến hình ảnh người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Họ có vẻ đẹp duyên dáng, phẩm chất trong sáng, thủy chung nhưng cuộc đời bọ lại bấp bênh chìm nổi, bị lệ thuộc – Qua đó, tác giả bày tỏ sự cảm thương, xót xa cho thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

+ Giá trị nghệ thuật: Tác giả vận dụng điêu luyện những quy tắc của thơ Đường, sử dụng ngôn ngữ thơ bình dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày, với thành ngữ và mô típ quen thuộc trong ca dao.

Sáng tạo hình ảnh nhiều tầng ý nghĩa.

* Kết bài: Tình cảm của người viết và dự cảm về sức sống của bài thơ.

- BTVN:

BT1: Lập dàn ý cho đề bài sau:

Đề 1: Cảm nhận của em về hai nhân vật Thành và Thủy trong truyện ngắn “ Cuộc chia tay của những con búp bê”

Đề 2: Cảm nghĩ của em về bài thơ” Qua đèo ngang” của bà Huyện Thanh Quan.

BT2: Viết hoàn chỉnh đề: Cảm nghĩ về bài thơ “Bánh trôi nước”.

I. Lý thuyết

- Dàn bài chung của bài văn PBCN về tác phẩm văn học

A. Mở bài: Giới thiệu tác giả và hoàn cảnh sáng tác tác phẩm, nội dung đề tài.

- Giới thiệu hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm

- ấn tượng chung về tác phẩm

B. Thân bài: Trình bày cảm xúc mà tác phẩm gợi ra theo một trình tự nhất định.

* Thơ: Nêu cảm nghĩ theo thứ tự các phần, các ý hoặc theo mạch cảm xúc của tác phẩm ( ở một phần PBCM về giá trị nội dung và nghệ thuật)

* Văn xuôi: Biểu cảm khái quát về giá trị nội dung và nghệ thuật.

- Chọn một số chi tiết, hình ảnh đặc sắc để nêu cảm nghĩ.

C. Kết bài:

- Khẳng định lại cảm xúc của mình về tác phẩm văn học

- Rút ra bài học, sự hứa hẹn, mong ước của bản thân.

- Nêu giá trị và sức sống của tác phẩm.

II. Luyện tập

BT1: Hãy viết phần mở bài cho đề sau theo 2 cách: Trực tiếp và gián tiếp.

Đề 1: Em hãy “ Phát biểu cảm nghĩ về bài ca dao: “ Công cha như núi Thái Sơn”

Đoạn văn tham khảo

* Cách trực tiếp

- “Công cha như núi Thái Sơn” là bài ca dao chan chứa nghĩa tình, nó ngợi ca công cha nghĩa mẹ vô cùng to lớn, sâu nặng. Bài ca dao là lời nhắc nhở đạo làm con phải giữ tròn chữ hiếu.

* Cách gián tiếp:

- Ca dao dân ca là cây đàn muôn điệu của người dân quê Việt Nam. Tiếng đàn ngọt ngào vời vợi từng lan xa theo hương lúa và cánh cò, trầm bổng ngân nga trên sóng nước theo nhịp chèo của con thuyền xuôi ngược, thiết tha âu yếm qua lời ru của mẹ hiền ... Khúc hát tâm tình của quê hương đã thấm sâu vào tâm hồn tuổi thơ của mỗi chúng ta mà nắm tháng không thể phai mờ. Ta nhớ mãi lời ru của bà, của mẹ ...

“ Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”

Bài ca dao chan chứa nghĩa tình, nó ca ngợi công cha nghĩa mẹ vô cùng to lớn, sâu nặng và nhắc nhở đạo làm con phải giữ chữ hiếu làm đầu.

Đề 2: Hãy phát biểu cảm nghĩ của em về bài thơ “ Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê” của Hạ Trí Chương

1. Mở bài trực tiếp

Bài thơ “ Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê” là bài thơ hau và vô cùng xúc động của Hạ Trí Chương. Bài thơ đã thể hiện một cảnh chân thực mà sâu sắc, hóm hỉnh mà ngậm ngùi tình yêu quê hương thắm thiết của một người sống xa quê lâu ngày trong khoảnh khắc vừa mới đặt chân trở về quê hương.

2. Mở bài gián tiếp

Mảnh đất quê hương đã trở thành máu thịt đối với mỗi người con khi xa quê. Với Hạ Trí Chương có lẽ cũng vậy. Quê hương đã trở thành phần tâm sự băn khoăn day dứt nhất trong cuộc đời.Bài thơ “ Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê” đã thể hiện một cách chân thực mà sâu sắc, hóm hỉnh mà ngậm ngùi tình yêu thương quê hương thắm thiết của một người sống xa quê lâu ngày trong khoảnh khắc vừa mới đặt chân trở về quê cũ.

Bài 2: Viết phần kết bài cho đề sau

Đề 1: Cảm nghĩ về bài ca dao “ Công cha như núi Thái Sơn”

Kết bài:

Bài ca dao “ Công cha như núi Thái Sơn” cũng như hàng nghìn bài ca dao khác được sáng tác bằng thể thơ lục bát dân tộc.Nghệ thuật so sánh ví von sát hợp và gợi cảm, cách dùng từ chọn lọc, chính xác, lời thơ cân xứng hài hòa, giọng thơ êm ái nhẹ nhàng ... đã tạo nên bản sắc của bài ca dao này. Có thể nói đây là bài ca dao đặc sắc nhất nói về tình cảm gia đình. Nó xứng đáng là “ viên ngọc” của thơ ca dân gian. Tính truyền cảm, nội dung giáo dục của bài ca dao tạo nên giá trị nhân bản và tính nhân văn lâu bền, sống mãi qua hàng ngàn năm với đất nước và con người Việt Nam.

Đề 2: Cảm nghĩ về bài thơ “ Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê” của Hạ Trí Chương viết vè cố hương là một đề tài khong mới trong thơ ca cổ điển Trung Quốc song với “ Hồi hương ngẫu thư” “ Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê” Hạ Trí Chương đã góp vào thi đề này một niềm suy tưởng mới đầy bất ngờ xúc động.

Bài 3: Viết đoạn văn nêu cảm nghĩ về 2 câu ca dao ( 2 câu đầu)trong bài “ Công cha như núi Thái Sơn”

Đoạn văn tham khảo

Giọng điệu bài ca dao sao mà thân thương thế! Hai câu đầu nói về công cha nghĩa mẹ. Nhà thơ dân gian đã sử dụng biện pháp ví von để tạo ra hai hình ảnh cụ thể, song đôi nhau: Công cha đi liền với nghĩa mẹ, câu trên nói về núi Thái Sơn thì câu dưới mượn nước trong nguồn, tạo ra một sự đăng đối hài hòa, lời thơ sâu bền thấm vào hồn dân tộc. Núi Thái Sơn theo quan niệm của dân gian là ngọn núi cao nhất, hùng vĩ nhất trong những ngọn núi. Nước trong nguồn không bao giờ vơi cạn, vừa trong mát, vừa ngọt lành như dòng sữa mẹ, thầm lặng mà cao cả. Lấy núi Thái Sơn và nước trong nguồn chảy ra để ví với công cha nghĩa mẹ, ca ngợi công ơn cha mẹ to lớn sâu nặng đó là cách nói sâu sắc thấm thía vô cùng. Có con người Việt Nam nào không thuộc câu ca dao này? Nhớ thuộc từ lâu, nhưng mỗi lần ngâm lên, ta vẫn thấy mới mẻ, xúc động.

“ Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”

Đề 3: Trình bày cảm nhận của em về đoạn thơ sau:

“ Mẹ gom lại những trái chín trong vườn

Rồi rong ruổi trên nẻo đường lặng lẽ

Ôi, những trái na, hồng, ổi, thị …

Có ngọt ngào năm tháng mẹ chắt chiu!

Con nghe mùa thu vọng về những yêu thương

Giọt mồ hôi rơi trong chiều của mẹ

Nắng mong manh đậu bên thật khẽ

Đôi vai gầy nghiêng nghiêng!

Heo may thổi xao xác trong đêm

Không gian im lặng

Con chẳng thể chợp mắt

Mẹ trở mình trong tiếng ho thao thức

Sương vô tình đậu trên mắt rưng rưng”

( Lương Đình Khoa)

Gợi ý: Có thể có cách trình bày khác nhau và có cách cảm thụ riêng, cần đảm bảo được ý cơ bản sau.

- Cảm nghĩ về các chi tiết, hình ảnh.

+ Nẻo đường lặng lẽ: Trước hết là con đường mẹ gánh hoa quả đi bán ( Nghĩa sâu sa là nẻo đường đời).

+ Ngọt ngào năm tháng mẹ chắt chiu ( có 2 lớp ý nghĩa)

Ngọt ngào của hoa trái mẹ trồng

Ngọt ngào của tình cảm người mẹ

+ Nghe mùa thu vọng về những yêu thương: Hoa quả mùa thu trong vườn là kết quả của tình yêu thương của mẹ.

+ Chiều của mẹ: Sức khỏe, tuổi tác của mẹ.

+ Nắng mong manh: Sức khỏe của mẹ

+ Sương vô tình: Giọt nước mắt xót thương của con với mẹ

+ Nghệ thuật ẩn dụ tạo nên hình ảnh đẹp, có chiều sâu, thể hiện sâu sắc tình yêu thương con của người mẹ.

- Giọt nước mắt xót xa thương mẹ của người con có hiếu.

Đề 4: Trình bày cảm nhận của em về đoạn thơ sau bằng một bài viết ngắn gọn khoảng 1 trang giấy thi:

“ Thời gian chạy qua tóc mẹ

Một màu trắng đến nôn nao

Lưng mẹ còng dần xuống

Cho con ngày một thêm cao

Mẹ ơi trong lời mẹ hát

Có cả cuộc đời hiện ra

Lời ru chắp con đôi cánh

Lớn rồi con sẽ bay xa

Trích : “ Trong lời mẹ hát” ( Trương Nam Hương)

* Yêu cầu: Học sinh trình bày cảm nhận bằng một bài viết ngắn gọn, học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần nêu được các ý cơ bản sau: MB: Dẫn dắt trích dẫn thơ. TB: Hai khổ thơ trên trong bài “ Trong lời mẹ hát” của nhà thơ Trương Nam Hương đã bộc lộ những cảm xúc và suy nghĩ của tác giả về người mẹ.

- Hình ảnh mái tóc mẹ bạc trắng vì thời gian làm cho ta xúc động đến nôn nao.

- ý đối lập trong 2 câu thơ “ Lưng mẹ cứ còng dần xuống – Cho con ngày một thêm cao” Như muốn bộc lộ suy nghĩ lòng biết ơn của tác giả đối với mẹ.

- Người mẹ đã hy sinh cả cuộc đời cho đứa con thân yêu của mình.

- Mẹ đem đến cho con cả cuộc đời trong lời mẹ hát, mẹ “ Chắp cho con đôi cánh” để lớn lên con sẽ bay xa khắp mọi nẻo đường.

- Những cảm xúc và suy nghĩ của tác giả về người mẹ thật đẹp và xúc động biết bao.

( Học sinh cảm nhận được tiếng hát, ý nghĩa của tiếng hát của mẹ đối với con. Nhờ tiếng hát của mẹ mà con hiểu cuộc đời, đặc biệt là hiểu được sự vất vả và tình thương của mẹ dành cho con.

- Chính lời ru của mẹ chắp cho con đôi cánh, đã cho con ước mơ, niềm tin và nghị lực để con bay cao, bay xa. Mẹ chính là động lực, là cuộc sống của con.

( Học sinh có thể liên hệ một số câu thơ khác viết về mẹ để mở rộng, nâng cao và làm rõ cảm nhận của mình)

Kết: Khẳng định tình mẫu tử thiêng liêng luôn là hành trang của con người trong cuộc sống.

Liên hệ bản thân.

Đề 5: Cảm nghĩ của em về khổ thơ đầu của bài thơ “ Tiếng gà trưa” của nhà thơ Xuân Quỳnh

Trên đường hành quân xa

Dừng chân bên xóm nhỏ

Tiếng gà ai nhảy ổ

Cục, cục tác cục ta

Nghe xao động nắng trưa

Nghe bàn chân đỡ mỏi

Nghe gọi về tuổi thơ.

* Định hướng:

Là bài viết ngắn, 1 đoạn văn biểu cảm nhưng người viết phải nêu được cảm nghĩ của mình, biết lấy dẫn chứng để minh họa cho cảm nghĩ.

- Dù ngắn nhưng phải đảm bảo kết cấu của 1 bài văn biểu cảm

* Dàn bài:

a. Mở bài: - Dẫn dắt và trích dẫn thơ

- Nêu cảm nhận ban đầu về đoạn thơ

b. Thân bài: - Cảm nhận của người viết về cảm xúc với bao kỷ niệm cảm động

+ Người lính trên đường hành quân chợt nghe tiếng gà trưa, tiếng gà trưa gợi bao kỷ niệm đẹp thời thơ ấu, được sống trong tình yêu thương của bà, giúp cho anh vơi đi sự mệt mỏi trên đường hành quân.