Buổi 1

CHỦ ĐỀ: VĂN XUÔI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1930-1945

VĂN BẢN: TÔI ĐI HỌC

ÔN TẬP TỔNG QUÁT VỀ VĂN BẢN

HĐ của GV và HS

Kiến thức cần đạt

GV dẫn dắt về lịch sử cai trị của Pháp ở Đông Dương những năm 1930- 1945, tình hình xã hội VN dưới tác động của những chính sách cai trị của Pháp.

GV: chia nhóm, giao nhiệm vụ để các nhóm HS thực hiện:

(chia lớp thành 4 hoặc 8 nhóm, mỗi nhóm thực hiện một câu hỏi)

1. Bằng kiến thức lịch sử đã học em hãy liệt kê các phong trào yêu nước nước ở VN những năm 1930-1945?

- GV bổ sung: Do vai trò độc quyền cách mạng của Ðảng, do đường lối chiến lược sách lược vững vàng sáng suốt của Ðảng đã đoàn kết và phát huy được mạnh mẽ tính tích cực, tính sáng tạo của quần chúng nhất là công nông.

2. Trong bối cảnh lịch sử nêu trên tình hình kinh tế- xã hội ở nước ta có đặc điểm gì nổi bật?

3. Giai đoạn này có phải xã hội nước ta chỉ toàn những khó khăn, lạc hậu? hãy chỉ ra những biến đổi tích cực trong lòng xã hội VN giai đoạn này?

4. Hãy chỉ ra những nét mới về văn hóa, tư tưởng trong bộ phận tư sản Việt Nam thời kì này?

GV: 1. dựa trên ý kiến “văn học là tấm gương phản chiếu lịch sử” em hãy phân chia các giai đoạn phát triển của văn xuôi nước ta trong chặng đường 15 năm (1930-1945) này?

GV giảng về khái niệm VHHT, VHLM cho HS.

2. Hãy nêu những đặc điểm cơ bản của văn xuôi hiện thực VN trong từng giai đoạn kể trên?

3. Trong từng giai đoạn trên văn xuôi lãng mạn VN có đặc điểm gì giống và khác với văn xuôi hiện thực?

- GV dẫn dắt về truyện kí và chuyển ý vào tác phẩm “Tôi đi học” sẽ tìm hiểu lại ở tiết 2.

I. Khái quát tình hình chính trị - xã hội ở nước ta trong những năm 1930 – 1945

1. Sự phát triển của các phong trào yêu nước trong những năm từ 30-45

- Những biến đổi của các phong trào yêu nước trong thập niên 20. phong trào quốc gia mang màu sắc tư sản và phong trào cộng sản.

- Những năm 36-39, sự đột khởi của phong trào cộng sản. Giai đoạn hoà hoãn và hợp tác.

- sự trỗi dậy của những đảng phái quốc gia với khuynh hướng thân Nhật và sự lớn mạnh của phong trào cộng sản những năm 40-45.

2 Một xã hội rối ren, đen tối về  kinh tế cũng như về kiến trúc thượng tầng.

- Nền kinh tê kiệt quệ dưới ách thực dân phong kiến:

Chế độ sưu thuế, chế độ bắt phu bắt lính của thực dân Pháp và chế độ Phong kiến.

Xã hội Việt Nam là một địa ngục, khắp nơi nạn đói hoành hành, bọn đầu trâu mặt ngựa tác oai tác quái, người chết hàng loạt và khủng khiếp nhất là nạn đói vào mùa xuân năm 1945, hai triệu người bị chết đói.

- Những thế lực thống trị mâu thuẫn nhau:

Mâu thuẫn giữa thực dân phong kiến.

Mâu thuẫn giữa phong kiến với tư sản.

Mâu thuẫn giữa tư sản với thực dân.

- Những lực lượng đối kháng giao tranh, có những chiến tuyến rõ rệt như cách mạng, phản cách mạng; có người yêu nước nhưng hoang mang, có người lơ láo, bàng quang, lẩn trốn...

3. Sự biến đổi tích cực trong cơ cấu xã hội Việt Nam và những khuynh hướng vận động của xã hội trong những năm 32-45

- Sự trưởng thành của một cơ cấu xã hội hiện đại với ba tầng lớp : phú hào tân đạt, tư bản bản xứ; trí thức mới và thị dân (theo cách định danh của Phạm Thế Ngũ).

- sự canh cải về phong hoá và thẩm quan

- phong trào cải cách xã hội có tính cách cải lương trong những năm 36-39

- cuộc khủng hoảng của xã hội Đông Dương trong những năm 40-45

4. Một ý thức mới, một tâm lí mới lan tràn.

- Ý thức tâm lí tư sản và tiểu tư sản:

Trí thức, thành thị âu hóa, chịu ảnh hưởng của những sinh hoạt mới, của giai cấp mới và của văn hóa tư sản phương Tây.

Lối sống hưởng lạc phát triển ở thành thị: ăn mặc theo mốt thời trang, lối sống tài hoa son trẻ, vui vẻ trẻ trung, dạy họ cách hưởng thụ cuộc đời một cách hiện đại và thú vị nhất.

Báo chí tư sản, tiểu tư sản nhất là tờ báo Phong hóa, Ngày nay thường huấn luyện phụ nữ cách cải tiến y phục, huấn luyện thanh niên cách chinh phục gái đẹp.

- Giai cấp tư sản Việt Nam thất bại về mặt kinh tế và chính trị hoang mang, dao động, xoay ra đấu trang về mặt văn hóa chống giáo lí phong kiến để đòi tự do cá nhân:

Chống giáo lí phong kiến như cảnh mẹ chồng nàng dâu, mẹ ghẻ con chồng, chế độ đa thê v.v...

Ðề cao hạnh phúc cá nhân, đề cao tình yêu lứa đôi.

Quá trình phát triển văn xuôi trong 15 năm này đi theo 2 khuynh hướng cơ bản là Hiện thực và Lãng mạn, chia làm 3 thời kỳ :

1. Thời kỳ 1930-1935: Mở đầu là sáng tác thơ văn gắn liền với cao trào cách mạng 1930-1931 mà đỉnh cao nhất là Xô Viết Ngệ Tỉnh.

Bộ phận văn học tư sản, tiểu tư sản thời kỳ này là văn học lãng mạn: Tiểu thuyết Tự lực văn đoàn và thơ mới.

Xu hướng văn học phê phán có từ trước 1930 đến thời kỳ này phát triển hơn và xác định rõ ràng hơn về phương pháp thể tài.

2. Thời kỳ 1936-1939

2.1:- Văn học hiện thực phê phán phát triển mạnh mẽ và đạt được nhiều thành tựu xuất sắc:

Vấn đề nông dân, nông thôn được đặt ra trong tác phẩm hiện thực phê phán Bước đường cùng của Nguyễn Công Hoan, Vỡ đê của Vũ Trọng Phụng, Tắt đèn của Ngô Tất Tố

Vấn đề phong kiến thực dân được nêu lên một cách gay gắt trong các tác phẩm hiện thực phê phán: Số đỏ, Giông tố của Vũ Trọng Phụng, Tắt đèn của Ngô Tất Tố...

Tác phẩm hiện thực phê phán không dừng lại ở truyện ngắn, phóng sự mà phát triển mạnh mẽ thể tài tiểu thuyết. Ðây chính là một thành công lớn của văn học hiện thực phê phán thời kì này

2.2:- Văn học lãng mạn tư sản, tiểu tư sản vẫn tiếp tục phát triển song nó phân hóa theo các hướng khác nhau.

Bên cạnh chủ đề cũ chống lễ giáo phong kiến và đề cao hạnh phúc cá nhân, Tự lực văn đoàn còn nêu chủ đề mới: chủ trương cải cách bộ mặt nông thôn và cải thiện đời sống  cho nông dân Gia đình của Khái Hưng, Con đường sáng của Hoàng Ðạo.

Tiểu thuyết Tự lực văn đoàn đề cập tới hình tượng người chiến sĩ Ðoạn tuyệt, Ðôi bạn của nhà văn Nhất Linh

3. Thời kỳ 1939-1945:

            3.1 Văn học hiện thực phê phán có sự phân hóa:

Có nhà văn thì chết (Vũ Trọng Phụng);

Có nhà văn không viết tiểu thuyết nữa chuyển sang khảo cứu dịch thuật như Ngô Tất Tố.

Có nhà văn mắc phải sai lầm như Nguyễn Công Hoan viết tiểu thuyết Thanh Ðạm.

Một thế hệ nhà văn hiện thực mới ra đời:Nam Cao, Nguyễn Tuân, Mạnh Phú Tư, Nguyễn Ðình Lạp, Bùi Hiển, ...

Nhà văn hiện thực vẫn tiếp tục miêu tả cuộc sống tăm tối của người nông dân Chí Phèo, lão Hạc của Nam Cao; Sống nhờ của Mạnh Phú Tư. Cuộc sống bế tắc mòn mỏi của người trí thức tiểu tư sản cũng được các nhà hiện thực đề cập một cách sâu sắc Sống mòn, Ðời thừa, Trăng sáng của Nam Cao.

Các nhà văn nêu lên mâu thuẫn gay gắt giữa giai cấp thống trị với tầng lớp nhân dân lao động.

3.2 Văn học lãng mạn:

- Cái Tôi bế tắc, cực đoan, có sự phân hóa.

+ Tự lực văn đoàn: Mang một tâm trạng. Nhất Linh, Khái Hưng đưa ra một chủ nghĩa vô luân, đó là tác phẩm Bướm trắng của Nhất Linh và tác phẩm Thanh đức của Khái Hưng. Thạch Lam miêu tả những sinh hoạt nâng lên thành nghệ thuật như nghệ thuật ăn tết, Hà Nội 36 phố phường.

+ Thế Lữ - thành viên của Tự lực văn đoàn đi vào truyện trinh thám đường rừng, truyện ma quỷ như truyện Cái đầu lâu.

+ Nguyễn Tuân là cây bút tiêu biểu cho trào lưu lãng mạn tư sản, tiểu tư sản trong văn xuôi. Cái ngông của Nguyễn Tuân xuất hiện, đó là một thứ ngông lịch lãm tài hoa. Ở Nguyễn Tuân còn xuất hiện chủ nghĩa xê dịch, đó cũng là thứ xê dịch chân thành và những rung cảm rất tinh tế.

- Thời kì này ghi nhận sự phát triển của thể loại truyện kí, tiêu biểu là tập truyện “Quê mẹ” (Thanh Tĩnh) và Hồi kí “Những ngày thơ ấu” (Nguyên Hồng). Mỗi tác phẩm như chứa đựng câu chuyện của chính nhà văn, là sự hồi tưởng lại những sự việc và những cảm xúc đã nảy nở trong lòng tác giả.

HĐ của GV và HS

Kiến thức cần đạt

?Em hãy nêu những nét sơ lược về nhà văn Thanh Tịnh?

?Nêu xuất xứ của truyện ngắn “Tôi đi học”?

?Truyện ngắn “Tôi đi học” có kết cấu như thế nào?

?Trong truyện ngắn “Tôi đi học”, Thanh Tịnh đã kết hợp những phương thức biểu đạt nào để thể hiện những hồi ức của mình?

? Nét đặc sắc về nghệ thuật của văn bản?

? Nêu nội dung chính của văn bản “Tôi đi học”?

- GV đọc, ghi đề lên bảng

- HS chép đề và tìm các hình ảnh so sánh và chỉ ra hiệu quả nghệ thuật của các hình ảnh so sánh đó .

- HS đọc đề, tìm ý và lập dàn bài theo gợi ý

- Câu hỏi gợi mở:

? Xuất phát từ đâu mà nhân vật tôi lại hồi tưởng lại những cảm xúc cũ trong ngày tựu trường đầu tiên của mình?

? Tâm trạng của tôi thay đổi như thế nào ở các thời gian và không gian khác nhau?

- HS trả lời diễn biến tâm trạng tôi ở 3 thời điểm gắn với 3 không gian khác nhau là: +Trên đường tới trường cùng mẹ.

+ Khi ở sân trường.

+ Lúc ở trong lớp học.

I. Khái quát lí thuyết

1. Vài nét về tác giả Thanh Tịnh:

- Thanh Tịnh ( 1911 – 1988 ) là bút danh của Trần Văn Ninh, quê ở tỉnh Thừa Thiên - Huế, có gần 50 năm cầm bút sáng tác.

- Sự nghiệp văn học của ông phong phú, đa dạng.

- Thơ văn ông đậm chất trữ tình đằm thắm, giàu cảm xúc êm dịu, trong trẻo. Nổi bật nhất có thể kể là các tác phẩm: Quê mẹ ( truyện ngắn, 1941 ), Ngậm ngải tìm trầm ( truyện ngắn, 1943 ), Đi từ giữa mùa sen ( truyện thơ, 1973 ),...

2. Truyện ngắn “Tôi đi học”.

a. Những nét chung:

- Xuất xứ: “Tôi đi học” in trong tập “Quê mẹ” (1941), một tập văn xuôi nổi bật nhất của Thanh Tịnh.

- Kết cấu: Truyện được kết cấu theo dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi”. Dòng hồi tưởng được khơi gợi hết sức tự nhiên bằng một khung cảnh mùa thu hiện tại và từ đó nhớ lại lần lượt từng không gian, thời gian, từng con người, cảnh vật với những cảm giác cụ thể trong quá khứ.

- Phương thức biểu đạt: Nhà văn đã kết hơp các phương thức tự sự, miêu tả và biểu cảm để thể hiện những hồi ức của mình.

b. Khái quát nội dung và nghệ thuật :

+ Nghệ thuật:

- So sánh đặc sắc, miêu tả tâm lý sinh động, phong phú.

- Ngôn ngữ, hình ảnh giàu sức gợi.

- Biểu cảm nhẹ nhàng, sâu lắng.

- Kết hợp hài hoà giữa kể, tả với bộc lộ tâm trạng, cảm xúc.

+ Nội dung chính: Bằng giọng văn giàu chất thơ, chất nhạc, ngôn ngữ tinh tế và sinh động, tác giả đã diễn tả những kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên. Đó là tâm trạng bỡ ngỡ mà thiêng liêng, mới mẻ mà sâu sắc của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên đi học.

II. Bài tập vận dụng và nâng cao:

Đề 1: Tìm những hình ảnh so sánh đặc sắc trong văn bản “Tôi đi học”. Hãy chỉ ra hiệu quả nghệ thuật của các hình ảnh so sánh đó?

*Gợi ý:

+ Có 3 hình ảnh so sánh đặc sắc:

- “Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”.

- “Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi”.

- “Họ như con chim con đứng bên bờ tổ... khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ”.

+ Hiệu quả nghệ thuật:

- Ba hình ảnh này xuất hiện trong ba thời điểm khác nhau, vì thế diễn tả rất rõ nét sự vận động tâm trạng của nhân vật “tôi”.

- Những hình ảnh này giúp ta hiểu rõ hơn tâm lí của các em nhỏ lần đầu đi học.

- Hình ảnh so sánh tươi sáng, nhẹ nhàng đã tăng thêm màu sắc trữ tình cho tác phẩm.

- Lưu ý: Ngoài 3 hình ảnh trên HS có thể kể thêm những câu văn khác trong văn bản có sử dụng phép so sánh.

Đề 2: Hãy phân tích những biến đổi trong tâm trạng của nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên?

I. Mở bài

- Giới thiệu đôi nét về tác giả Thanh Tịnh: Nhà văn với những sáng tác toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.

- Vài nét về văn bản “Tôi đi học”: in trong tập “Quê mẹ”, xuất bản 1941, kể lại những kỉ niệm và cảm xúc của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên

II. Thân bài

1. Cơ sở để nhân vật tôi có những liên tưởng về ngày đầu tiên đi học của mình

- Biến chuyển của cảnh vật sang thu: Cuối thu, thời điểm tựu trường, cảnh thiên nhiên với lá rụng nhiều, mây bàng bạc khiến lòng người nhẹ nhàng mà bồi hồi nhớ lại “Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức mơn man những kỉ niệm của buổi tựu trường”.

- Hình ảnh những em bé núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường “mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đén trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã”.

⇒ gợi nhớ, cơ sở liên tưởng tương đồng tự nhiên

2. Những hồi tưởng của nhân vật tôi

a. Tâm trạng khi cùng mẹ đi trên đường đến trường

- Cảnh vật, con đường vốn rất quen nhưng lần này cảm thấy lạ: “con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ”.

- Tự cảm thấy có sự thay đổi lớn trong lòng mình, cảm thấy trang trọng, đứng đắn hơn: “Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học”…

- Bỡ ngỡ, lúng túng: cố ghì chặt quyển vở nhưng 1 quyển vẫn xệch ra và chúi đầu xuống đất; nghĩ rằng chỉ những người thạo mới cầm nổi bút thước….

⇒ Từ ngữ gợi tả, nghệ thuật so sánh, chọn lọc chi tiết tiêu biểu, cụ thể: tâm trạng bỡ ngỡ của “tôi” trong bổi tựu trường đầu tiên

b. Khi đứng giữa sân trường và nghe gọi tên vào lớp học

- Không khí của ngày hội tựu trường: náo nức, vui vẻ nhưng cũng rất trang trọng: “sân trường: dày đặc cả người. Người nào cũng áo quần sạch sẽ, gương mặt vui tươi sáng sủa”.

- Cảm thấy nhỏ bé so với trường, lo sợ vẩn vơ: “cũng như tôi, mấy cậu học trò mới đứng nép bên người thân… Họ như con chim non đứng bên bờ tổ nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ”.

- Hồi hộp, lo sợ chờ nghe gọi tên mình: Nghe tiếng trống giục thì bước chân cứ “dềnh dàng mãi”, “toàn thân các cậu đang run run theo nhịp bước rộn ràng”, “Tôi cảm thấy quả tim tôi như ngừng đập”, “tự nhiên giật mình lúng túng”..

- Khi sắp vào lớp học thì lo sợ, bật khóc “Tôi bất giác quay lưng lại dúi đầu vào lòng mẹ tôi nức nở khóc theo”…

⇒ Diễn tả sinh động tâm trạng của nhân vật “tôi” với từng cung bậc, cảm xúc, có nhiều trạng thái cảm xúc đối lập, tâm trạng phức tạp

c. Khi ngồi trong lớp học

- Khi rời vòng tay mẹ để vào lớp cảm thấy nhớ mẹ: “trong thời thơ ấu tôi chưa lần nào thấy xa mẹ tôi như lần này”.

- Cảm thấy vừa xa lạ, vừa gần gũi với mọi vật, với nguời bạn ngồi bên: “Một mùi hương lạ xông lên trong lớp”, “trông hình gì treo trên tường tôi cũng thấy lạ lạ và hay hay”, “lạm nhận” bàn ghế chỗ ngồi là của riêng mình, “nhìn người bạn tôi chưa hề quen biết, nhưng lòng tôi lại không cảm thấy xa lạ chút nào”

+ Làm quen, tìm hiểu phòng học, bàn ghế, … ⇒ thấy quyến luyến.

⇒ Tâm trạng, cảm giác của nv “tôi” khi ngồi trong lớp học, đón nhận giờ học đầu tiên hợp tự nhiên, sinh động, hấp dẫn.

III. Kết bài

- Khẳng định lại những nét tiêu biểu về nghệ thuật làm nên thành công của đoạn trích: Miêu tả tinh tế, chân thật diễn biến tâm trạng, ngôn ngữ giàu yếu tố biểu cảm, hình ảnh so sánh độc đáo và giọng điệu trữ tình, trong sáng.

- Đoạn trích ngắn gọn nhưng để lại trong lòng người bao niềm bồi hồi, xúc động khi nhớ về ngày đầu tiên đi học của mình

Yêu cầu HS: viết hoàn thành bài văn vào vở.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

KIẾN THỨC CẦN ĐẠT

- GV: Em hãy nhắc lại khái niệm văn bản là gì?

- HS nhắc lại khái niệm VB

GV: Thế nào là chủ đề của văn bản? Phân biệt chủ đề với đề tài/ với chuyện trong tác phẩm.

HS nêu khái niệm chủ đề

GV mở rộng, lưu ý cho HS:

– Chủ đề là đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt.

– Theo đó, khái niệm đề tài giúp người đọc xác định: văn bản viết về cái gì? Còn khái niệm chủ đề giải đáp câu hỏi: Vấn đề cơ bản của văn bản là gì?

Ví dụ: Chủ đề của bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh là: tình yêu gia đình và quê hương dào dạt trong tâm hồn người lính trẻ trên đường hành quân ra trận thời kháng chiến chống Mĩ.

– Lưu ý: Cần phân biệt chuyện với chủ đề.

Ví dụ: Bài “Buổi học cuối cùng” của An-phông-xơ Đô-đê.

+ Chuyện của “Buổi học cuối cùng” là em bé Prăng kể lại buổi dạy học cuối cùng của thầy Ha-men ở vùng An-dát của nước Pháp bị Đức chiếm đóng.

+ Chủ đề của truyện là: Nỗi đau của nhân dân dưới ách thông trị của ngoại bang; biết yêu tiếng mẹ đẻ và yêu nước; biết giữ tiếng nói của dân tộc mình là nắm được chìa khoá để giải phóng, để giành lại tự do.

Đại ý với chủ đề

– Đại ý là ý lớn trong một đoạn thơ, một tình tiết; một đoạn, một phần của truyện. Một đoạn thơ, một tình tiết; một đoạn, một phần của truyện thì chưa hình thành được chủ đề.

– Một tác phẩm có thể chỉ có một chủ đề, nhưng cũng có thể có nhiều chủ đề (đa chủ đề).

Ví dụ:

Bài thơ “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương có các chủ đề sau:

+ (1) Tự hào về một loại bánh ngon của dân tộc.

+ (2) Ca ngợi phẩm chất người phụ nữ Việt Nam (nhan sắc, thuỷ chung…).

+ (3) Cảm thông với thân phận ngươi phụ nữ trong xã hội cũ.

- GV đọc/ ghi đề lên bảng

- HS chép đề và chỉ ra sự thống nhất về chủ đề của văn bản trên các phương diện: nhan đề, từ ngữ, các câu văn tập trung cho nội dung vb.

Bài 2: Viết đoạn văn ngắn chủ đề vai trò của quê hương. Phân tích tính thống nhất về chủ đề trong đoạn văn em viết.

A. KHÁI NIỆM VĂN BẢN

1. Khái niệm văn bản và sự liên kết trong văn bản

a. khái niệm văn bản

- Văn bản là chuỗi lời nói miệng hay bài viết, có chủ đề thống nhất, có liên kết, mạch lạc, vận dụng phương thức biểu đạt phù hợp để thực hiện môc đích giao tiếp.

Có sáu kiểu văn bản thường gặp với các phương thức biểu đạt tương ứng: tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận, thuyết ninh, hành chính – công vụ. Mỗi kiểu văn bản có mục đích giao tiếp riêng.

b. Liên kết trong văn bản:

Liên kết là một trong những tính chất quan trọng nhất của văn bản, làm cho văn bản trở nên có nghĩa, dễ hiểu.

Để văn bản có tính liên kết, ng­êi viết (người nói) phải làm cho nội dung của các câu, các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời phải biết kêt nối các câu, các đoạn đó bằng các phương tiện ngôn ngữ (từ ngữ, tổ hợp từ, câu,…) thích hợp.

2. Chủ đề và bố cục của văn bản

- Khái niệm chủ đề trong lí thuyết văn bản bao gồm đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt. Chủ đề có nội dung bao quát hơn đề tài

- Tính thống nhất về chủ đề của văn bản là một trong những đặc trưng quan trọng tạo nên văn bản. Đặc trưng này có liên hệ mật thiết với tính mạch lạc, tính liên kết.

- Tính thống nhất về chủ đề của văn bản được thể hiện trên cả hai bình diện: nội dung và cấu trúc - hình thức

- Việc sắp xếp các ý có ảnh hưởng trực tiếp đến việc tiếp thu của người đọc - phụ thuộc vào đối tượng phản ánh, loại hình văn bản. Một số cách trình bày:

+ Theo thứ tự thời gian

+ Theo lô gíc khách quan của đối tượng

+ Theo lô gíc chủ quan

+ Theo quy luật tâm lý, cảm xúc

B. LUYỆN TẬP

Bài 1: phân tích tính thống nhất về chủ đề của văn bản “cuộc chia tay của những con búp bê”

Truyện ngắn “Cuộc chia tay của những con búp bê” của Khánh Hoài, từ nhan đề đến cốt truyện, các tình tiêt đều mang tính liên kết chặt chẽ:

+ Thành và Thuỷ đau khổ khóc suốt đêm.

+ Sáng sớm, Thành đau buồn đi ra vườn ngồi một mình thì em gái theo ra.

+ Hai anh em chia đồ chơi.

+ Thành dẫn Thuỷ về trường cũ, chào giã biệt cô giáo Tâm và các bạn lớp 4B.

+ Trước lúc lên xe, Thuỷ để lại cho anh trai cả hai con búp bê… Thành nhìn theo bóng em gái rồi khóc.

Như vậy, những con búp bê ngây thơ, ngộ nghĩnh không biết nỗi buồn phải chia tay. Chính cuộc chia tay của bố mẹ đã dẫn đến cuộc chia tay của con cái, của bạn bè và dẫn đến cuộc chia tay của búp bê.

Trong thực tế, Thành và Thuỷ đã không để cho búp bê phải chia tay. Điều đó nói lên nguyện vọng mãi mãi ở bên nhau của các em. Đó là điều khiến cho các bậc cha mẹ phải suy nghĩ.

Gia đình có ý nghĩa vô cùng quan trọng với các em nhỏ. Hãy giữ gìn hạnh phúc gia đình, đừng bao giờ để gia đình tan võ, khiến cho người lốn chia tay và kéo theo bao cuộc chia tay đau đớn của các em nhỏ ngây thơ, hiền lành, vô tội.

Qua đó, ta rút ra chủ đề của truyện là:

+ Sự đau khổ của các em nhỏ trước bi kịch gia đình (cha mẹ bỏ nhau).

+ Tình thương yêu của anh em, của bạn bè.

Bài 2: gợi ý

+ đoạn văn tham khảo

Quê hương- hai tiếng thân thương mà tha thiết, giản dị mà thiêng liêng. Từ khi còn thơ ấu, tôi đã luôn tự hỏi: “quê hương là gì hả mẹ/ Mà cô giáo dạy phải yêu?”. Và đến bây giờ khi đã trưởng thành hơn, tôi nhận ra quê hương đối với tôi hay bất cứ ai trên cõi đời này đều có vai trò vô cùng quan trọng. Đó là chiếc nôi nơi tôi sinh ra, cất tiếng khóc chào đời và tập những bước đi chập chững đầu tiên. Làm sao quên được nơi chôn rau cắt rốn ấy, nơi đã chứa đựng biết bao kỉ niệm buồn vui của tuổi thơ tôi hồn nhiên, vô tư, êm đềm chẳng còn thắm lại. Quê hương là niềm tự hào mà tôi luôn sướng danh thật to để bạn bè mọi miền của tôi được biết về. Với tôi, quê hương là hình ảnh mẹ cha tần tảo vác cuốc ra đồng, là cánh diều biêng biếc chúng tôi kéo trên lưng trâu, là làn khói lam những chiều đông lạnh cả lũ xô nhau sưởi ấm quanh bếp đất tự làm, là tiếng đám bạn gọi nhau í ới đi học đi chơi, và cả những trận đòn roi khi trốn học ra sông bắt cá…. Chính những dòng sữ ngọt ngào thân thương ấy của quê hương đã nuôi dưỡng tâm hồn tôi, chắp cánh cho tôi bay đến muôn nơi. Những câu ca dao, những lời ru à ơi, những câu chuyện cổ… tất cả đều từ những mái nhà quê hương tỏa ra mà tô thắm cuộc đời những đứa trẻ chúng tôi. Chẳng nơi đâu chan chứa tình thương và sẵn lòng chào đón ta trở về như quê hương của ta. Vì thế mỗi chúng ta hãy nỗ lực phấn đấu để xứng đáng với ân tình quê hương và làm giàu đẹp thêm cho quê mình.

+ gợi ý phân tích tính thống nhất về chủ đề

Tùy vào từng đoạn văn của HS để phân tích tính thống nhất:

Tập trung vào các từ ngữ tả quê hương, các từ nói về vai trò của quê hương (vd: nơi chôn rau cắt rốn, nơi nuôi dưỡng tâm hồn ta, nơi ai đi xa cũng nhớ nhiều, nơi ta tự hào nhắc về trong lí lịch…)

Các câu liên kết thể hiện rõ chủ đề vai trò quê hương như thế nào?

Hoạt động của GV- HS

Kiến thức cần đạt

? Nhắc lại những kiến thức trọng tâm về tác giả?

? Văn bản “Trong lòng mẹ” được trích trong tác phẩm nào Nguyên Hồng?

?Tác phẩm được viết trong hoàn cảnh nào?

?Đây là tập hồi kí như thế nào của Nguyên Hồng?

Chương hồi ký này là nỗi đắng cay, uất nghẹn về tình yêu thương vô bờ bến của Bé Hồng đối với người mẹ nhân từ, tần tảo mà cuộc đời đầy bất hạnh. Có hai sự kiện đã trở thành kỷ niệm không thể phai mờ được nhà văn ghi lại trong chương này. Đó là những sự kiện gì ?

A. Hệ thống lại kiến thức đã học

I – Vài nét về tác giả, tác phẩm

1. Tác giả:

+ Nguyên Hồng ( 1918 - 1982), tên thật là Nguyễn Nguyên Hồng.

- Ngòi bút của ông luôn hướng về những người cùng khổ, đặc biệt là phụ nữ và nhi đồng. Khi viết về họ, ông tỏ rõ niềm yêu thương sâu sắc, mãnh liệt và lòng trân trọng.

- Là nhà văn hiện thực xuất sắc, tự học mà thành tài.

2. Tác phẩm:

* Xuất xứ:

- Những ngày thơ ấu là tập hồi kí về tuổi thơ cay đắng của tác giả (1938), gồm 9 chương.

- Tác phẩm viết năm 1938 và đến năm 1940 thì được in trọn vẹn thành sách. Đó là một tập hồi ký gồm 9 chương ghi lại một cách trung thực những năm tháng tuổi thơ cay đắng của tác giả. Đó là một tuổi thơ có quá ít những kỷ niệm êm đềm, ngọt ngào, mà chủ yếu là những kỷ niệm đau buồn, tủi cực của một “đứa bé côi cút, cùng khổ” sinh ra trong một gia đình sa sút, bất hoà, sớm phải sống lêu lổng, bơ vơ giữa sự ghẻ lạnh cay nghiệt của họ hàng và thái độ dửng dưng một cách tàn nhẫn của xã hội.

- Đoạn trích Trong lòng mẹ là chương IV của tập hồi ký.

* Tóm tắt:

+ Sự kiện 1: Cuộc trò chuyện giữa bé Hồng và bà cô.

+ Sự kiện 2: Mẹ bé Hồng trở về – cuộc gặp gỡ đầy nước mắt của niềm vui và hạnh phúc

* Thể loại : Hồi kí ( Ghi lại chuyện đã xảy ra trong cuộc đời 1 con người thường là chính tác giả).

* Phương thức biểu đạt : Tự sự, miêu tả và biểu cảm.

? Qua tìm hiểu đoạn trích, em hãy cho biết bé Hồng có hoàn cảnh như thế nào?

? Em nhận xét như thế nào về hoàn cảnh đó của bé Hồng?

?Em hãy cho biết tâm trạng bé Hồng như thế nào khi đối thoại với bà cô?

?Qua đó đã diễn tả tình cảm nào của em với mẹ?

? Tâm trạng của bé Hồng thay đổi ra sao khi gặp mẹ? Nhắc lại các chi tiết, hình ảnh làm rõ điều đó?

?Nhắc lại những nét chính về nội dung và nghệ thuật?

II. Phân tích đoạn trích

1. Cảnh ngộ của bé Hồng.

- Gia cảnh sa sút, cha nghiện ngập mất sớm.

- Mẹ Hồng : Một người phụ nữ trẻ, khao khát yêu đương phải chôn vùi tuổi xuân của mình trong cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Sau khi chồng mất 1 năm, mẹ bé Hồng đã có con với người đàn ông khác => Cùng túng quá phải bỏ con đi tha phương cầu thực.

- Hồng trở thành đứa trẻ côi cút, sống lang thang, thiếu tình thương ấp ủ, bị ghẻ lạnh hắt hủi của những người họ hàng bên nội.

=>Tuổi thơ của Nguyên Hồng có quá ít những kỉ niệm êm đềm ngọt ngào. Chủ yếu là những kỉ niệm đau buồn, tủi cực của một đứa trẻ côi cút, cùng khổ.

2. Tâm trạng của bé Hồng khi đối thoại với bà cô.

- Kìm nén khi bà cô hỏi: « Có muốn vào Thanh Hoá chơi với mợ mày không»: Bé Hồng đã kìm nén xúc động, kìm nén nỗi đau, nhẫn nhục chịu đựng(cúi đầu không đáp, lòng thắt lại, khoé mắt cay cay).

- Khi bà cô nhắc dến em bé: nước mắt ròng ròng, chan hoà, đầm đìa ở cằm và ở cổ, hai tiếng em bé « xoắn chặt lấy tâm can em » và bé Hồng đã đau đớn: « cười dài trong tiếng khóc ». Nỗi đau đớn, sự phẫn uất không kìm nén lại được khiến Hồng : cười dài trong tiếng khóc.

- Khi nghe kể về tình cảnh của mẹ : ăn vận rách rưới, mặt mày xanh bủng, người gầy rạc đi… : cổ họng nghẹn ứ, khóc không ra tiếng.

=> Diễn tả tình yêu thương mẹ, sự nhạy cảm và lòng tự trọng cao độ của chú bé Hồng, sự uất ức, căm giận với hủ tục phong kiến.

3. Tâm trạng của bé Hồng khi ở trong lòng mẹ.

- Khi thoáng thấy bòng người ngồi tren xe giống mẹ: vội vã, đuổi theo, gọi rối rít -> Lòng khắc khoải mong chờ, sự khao khát được gặp mẹ: “khác gì cái ảo ảnh….sa mạc .

- Khi ngồi trên xe: oà khóc nức nở -> khóc vì hờn dỗi, vì sung sướng, hạnh phúc, vì mãn nguyện.

- Khi trong lòng mẹ: Được ngắm gương mặt mẹ, được cảm nhận hơi thở thơm tho phả ra từ khuôn miẹng xinh xắn nhai trầu của mẹ -> Hồng vô cùng sung sướng hạnh phúc, bé đã cảm nhận được : những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng mơn man khắp da thịt.

=>Những rung động cực điểm của tâm hồn cực kì đa cảm, cảm xúc chân thành của 1 chú bé khao khát tình mẫu tử : phải bé lại……… mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.

4. Nội dung, nghệ thuật

*Nội dung : Nỗi cay đắng, tủi cực cùng tình thương yêu cháy bỏng đối với người mẹ bất hạnh của bé Hồng.

*Nghệ thuật : Nghệ thuật miêu tả tâm lý tinh tế, sâu sắc. Chất trữ tình trong văn bản thế hiện:Cuộc gặp gỡ bất ngờ và cảm động giữa cậu bé Hồng và người mẹ ở cuối văn bản. Ngôn ngữ thể hiện rất chân thực và thấm đẫm chất trữ tình, giọng văn tuôn trào cảm xúc.

1. Đọc đoạn văn sau và trả lời theo các yêu cầu bên dưới:

“… Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:

- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà”. (Ngữ văn 8- Tập1)

a. Cho biết tên tác giả, tên đoạn trích của đoạn văn trên?

b. Xác định các tình thái từ có trong đoạn văn trên.

c. Xác định câu ghép và chỉ ra quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong câu ghép ấy.

d. Nêu công dụng của dấu hai chấm trong đoạn văn trên.

2. Đọc đoạn văn sau và trả lời theo các yêu cầu bên dưới:

"Nếu người quay lại ấy là người khác thì thật là một trò cười tức bụng cho lũ bạn tôi, chúng nó khua guốc inh ỏi và nô đùa ầm ĩ trên vỉa hè. Và cái lầm đó không những làm tôi thẹn mà còn tủi cực nữa, khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm đã hiện ra trước con mắt gần rạn nứt của người bộ hành ngã gục giữa sa mạc".(NV 8-HKI)

a. Cho biết đoạn văn trên được trích trong tác phẩm nào? Của ai?

b. Xác định biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn văn và tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy.

3. Đọc đoạn văn sau và trả lời theo các yêu cầu bên dưới:

“Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi” (NV 8-HKI)

a.Đoạn văn trên trích trong văn bản nào thuộc tác phẩm nào? Tác giả là ai?

b.Tìm những từ thuộc trường từ vựng chỉ hoạt động của “tôi”.

c.Xác định biện pháp tu từ được sử dụng và chỉ ra tác dụng của biện pháp tu từ ấy.

d. Xác định cấu tạo và quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong các câu ghép trên.

e.Nêu cảm nhận ngắn gọn của em về câu văn sau: “Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì vụn nát mới thôi”

B. Luyện tập

1. Bài tập 1

Gợi ý

a. Tên đoạn trích : “Trong lòng mẹ” ( trích “Những ngày thơ ấu”)

Tác giả: Nguyên Hồng.

b. Các tình thái từ: đi, mà.

c. - Câu ghép:

Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở.

- Mối quan hệ ý nghĩa giữa các vế: quan hệ tiếp nối.

d. Công dụng của dấu hai chấm: đánh dấu (báo trước) lời đối thoại.

2.Bài tập 2

Gợi ý

a. Đoạn văn trên thuộc đoạn trích “Trong lòng mẹ” ( trích “Những ngày thơ ấu”)

-Tác giả: Nguyên Hồng.

b.

b1. Biện pháp so sánh

"Nếu người quay lại ấy là người khác... khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm đã hiện ra trước con mắt gần rạn nứt của người bộ hành ngã gục giữa sa mạc."

b2. Tác dụng:

- Đây là đoạn văn ghi lại tâm trạng chú bé Hồng trên đường đi học về thoáng thấy một người trong xe kéo giống mẹ mình nên cậu bé đuổi theo gọi cuống quýt.

+ Cặp quan hệ từ nếu – thì diễn tả nếu sự thực không phải là mẹ thì đó sẽ là sự nhục nhã, tủi cực của cậu bé khi phải làm trò cười cho lũ bạn và đặc biệt niềm khát khao cháy bỏng, niềm hi vọng được gặp mẹ bấy lâu thường trực trong tâm hồn sẽ vỡ vụn, tan biến.

+ Với lối so sánh độc đáo, mới lạ, sinh động cùng lối ẩn dụ tinh tế, đặc sắc, nhà văn ví đứa con nhớ thương, đợi chờ mẹ chẳng khác nào người bộ hành sắp ngã gục giữa sa mạc còn người mẹ kính yêu như dòng nước mát lành, tinh khiết xoa dịu cơn khát cồn cào, tưới mát tâm hồn, cuộc đời con. Phải thiếu thốn đến cùng cực, đứa trẻ tội nghiệp mới có những khát khao mãnh liệt đến thế. Mẹ chính là niềm hi vọng chan chứa, là hạnh phúc thiêng liêng, tình yêu thường trực và trên hết là sự sống của đời con.

- Đoạn văn được viết bằng tất cả những rung động tinh tế, cảm động nhất trong sâu thẳm một tâm hồn trẻ thơ với tình yêu tha thiết dành cho mẹ của mình. Sức hấp dẫn đặc biệt của đoạn văn là nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sâu sắc, giọng điệu tha thiết, mãnh liệt, tràn đầy cảm xúc. Chi tiết nhỏ nhưng gây xúc động mạnh mẽ, có ý nghĩa lay thức những tình cảm nhân văn cao đẹp. Từ đó nhà văn lên tiếng bênh vực, đòi quyền sống, quyền hạnh phúc cho những kiếp người bị chà đạp, sỉ nhục, đặc biệt là phụ nữa và trẻ em trong xã hội thực dân nửa phong kiến. Đay là cảm hứng hiện thực và nhân đạo ấm nóng của tác phẩm.

3.Bài tập 3

Gợi ý

a. Đoạn trích trên thuộc văn bản “Trong lòng mẹ”, trích trong tác phẩm “Những ngày thơ ấu”)

- Tác giả: Nguyên Hồng.

b. Những từ thuộc trường từ vựng chỉ hoạt động của “tôi”: khóc, vồ, cắn, nhai, nghiến.

c. Biện pháp tu từ: nói quá, so sánh.

+So sánh: “Giá những...mới thôi”

+Nói quá: vồ, cắn, nhai, nuốt, nghiến...nát vụn

-Tác dụng: Thể hiện thái độ kiên quyết, dứt khoát bảo vệ mẹ trước những cổ tục độc ác, tàn nhẫn của xã hội cũ. Qua đó cho thấy, ở bé Hồng ngời sáng lên vẻ đẹp của một tâm hồn trẻ thơ thánh thiện, sự bao dung và thấu hiểu.

d. Cấu tạo và quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong mỗi câu ghép

- Cô tôi /chưa dứt câu, cổ họng tôi /đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.

CN VN CN VN

-> Quan hệ đồng thời.

Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi / là một vật như hòn đá

CN VN

hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi /quyết vồ ngay lấy mà

CN VN

cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới

thôi.

-> Quan hệ điều kiện.

e. Cảm nhận ngắn gọn:

- Là một câu văn biểu cảm dài, nhịp văn dồn dập với liên tiếp nhiều động từ mạnh.

- Thể hiện một ý nghĩa táo tợn, bất cần đầy phấn nộ đang trào sôi như một cơn dông tố trong lòng cậu bé.

- Tâm trạng đau đớn, uất ức căm tức đến tột cùng. Các từ cắn, nhai, nghiến, nằm trong 1 trường nghĩa đặc tả tâm trạng uất ức của nhân vật.

- Càng căm giận bao nhiêu càng tin yêu, thương mẹ bấy nhiêu.

- Đặc biệt tình yêu thương và niềm tin yêu với mẹ đã khiến người con hiếu thảo ấy đã suy nghĩ sâu sắc hơn. Từ cảnh ngộ bi thương của người mẹ, từ những lời nói kích động của người cô, bé Hồng nghĩ tới những cổ tục, căm giận cái xã hội đầy đố kị và độc ác ấy với những người phụ nữ gặp hoàn cảnh éo le. Bé Hồng đã truyền tới người đọc những nội dung mang ý nghĩa xã hội bằng một câu văn giàu cảm xúc và hình ảnh.

=>Chúng ta cảm thông với nỗi đau đớn xót xa, nỗi căm giận tột cùng của bé Hồng đồng thời rất trân trọng một bản lĩnh cứng cỏi, một tấm lòng rất mực yêu thương và tin tưởng mẹ. Bé Hồng vẻ ngoài thì nhẫn nhục nhưng bên trong thì sôi sục một niềm căm giận muốn gồng lên chống trả lại mọi sự xúc phạm.

Hoạt động của GV- HS

Kiến thức cần đạt

? Hãy nhắc lại khái niệm về trường từ vựng?

? Những điểm lưu ý khi sử dụng trường từ vựng là gì?

A. Hệ thống lại kiến thức đã học

1. Khái niệm: Là tập hợp của những từ ngữ có ít nhất một nét chung về nghĩa.

VD:

Hoạt động chia cắt đối tượng : xé, xẻ, mổ, cưa, chặt, vằm, băm.

2. Những điểm cần lưu ý:

- Một trường từ vựng có thể bao hàm nhiều từ vựng nhỏ hơn.

Hoạt động của chân: bàn chân, ngón chân, nhảy, đứng…

Chân Bộ phận của chân: bàn chân, ngón, cổ chân…

Cảm giác của chân: tê, đau, mỏi, nhức…

Đặc điểm của chân: ngắn, dài, to, thẳng….

- Trường từ vựng nhỏ nằm trong trường từ vựng lớn có thể có sự khác biệt nhau về từ loại.

VD: “ mắt”

- Bộ phận của mắt: DT

- Đặc điểm của mắt: TT

- Hoạt động của mắt: ĐT

- Một từ có thể thuộc nhiều trường từ vựng:

VD: “ chua”

- Trường mùi vị: mặn, ngọt, chua, cay…

- Trường âm thanh: ngọt, chua, êm…

- Chuyển từ trường vựng này => trường từ vựng khác => giá trị nghệ thuật.

VD: Nhà ai vừa chín quả đầu

Đã nghe xóm trước vườn sau chín vàng.

=> Chuyển trường từ vựng thính giác => trường từ vựng khứu giác.

2. Tìm các từ thuộc các trường từ vựng sau: hoạt động dùng lửa của người; trạng thái tâm lí của người; trạng thái chưa quyết định dứt khoát của người; tính tình của người; các loài thú đã được thuần dưỡng

2. Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong đoạn thơ sau:

"Áo đỏ em đi giữa phố đông,

Cây xanh như cũng ánh đeo hồng,

Em đi lửa cháy trong bao mắt,

Anh đứng thành tro em biết không"

3. Cho câu chủ đề: “Đọc Trong lòng mẹ, ta bắt gặp một bé Hồng rất đáng thương, đáng yêu, trong đau khổ, trái tim thương yêu của em vẫn dành cho người mẹ một cách đằm thắm, trọn vẹn.”

Hãy viết một đoạn văn khoảng 10 câu làm rõ câu chủ đề trên. Trong đoạn có sử dụng một trường từ vựng. (chỉ rõ)

- GV: hướng dẫn hs viết câu chủ đề đầu đoạn hoặc cuối đoạn. (tích hợp với kiến thức xây dựng đoạn văn)

-HS có thể chỉ ra các trường từ vựng trong đoạn văn

B. Luyện tập

1.Bài tập 1

- Hoạt động dùng lửa của người: châm, đốt, nhen, nhóm, bật, quẹt...

- Trạng thái tâm lí của người: vui, buồn, hờn, giận

-Trạng thái chưa dứt khoát của người: lưỡng lự, do dự, chần chừ,...

-Tính tình của người: vui vẻ, hiền, dữ,...

- Các loài thú đã được thuần dưỡng: trâu, bò, chó,...

2. Bài tập 2

Tác giả sử dụng 2 trường từ vựng:

+Trường từ vựng về màu sắc : đỏ - hồng – ánh

+Trường từ vựng chỉ về lửa : lửa - cháy- tro.

- Các từ trong hai trường từ vựng có quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo nên vẻ đẹp của đoạn thơ. Màu áo đỏ của cô gái thắp lên trong mắt chàng trai (nhiều người khác) ngọn lửa. Ngọn lửa đó lan tỏa trong người anh, làm anh say đắm, ngất ngây, và lan tỏa cả không gian, làm không gian cũng biến sắc (cây xanh cũng ánh hồng).

- Xây dựng hình ảnh gây ấn tượng mạnh với người đọc. Nó miêu tả một tình yêu mãnh liệt, cháy bỏng, đắm say…( ngoài ra bài thơ còn sử dụng một số phép đối.

3. Bài tập 3

- Câu chủ đề: “Đọc Trong lòng mẹ, ta bắt gặp một bé Hồng rất đáng thương, đáng yêu, trong đau khổ, trái tim thương yêu của em vẫn dành cho người mẹ một cách đằm thắm, trọn vẹn”.

- Các câu triển khai câu chủ đề

+ Cậu bé sống trong một hoàn cảnh vô cùng bất hạnh. Em sinh ra bởi một cuộc hôn nhân không hạnh phúc, rồi cha qua đời vì nghiện ngập, mẹ em phải tha hương cầu thực, xa quê, xa gia đình, em phải sống với bà cô giàu có nhưng cay nghiệt.

+Tuy sống trong khổ đau, nhưng trái tim cậu bé vẫn vẹn nguyên tình yêu thương dành cho mẹ. Bà cô luôn nói những lời cay nghiệt, không ngừng gieo giắc vào tâm hồn ngây thơ của cậu những hoài nghi, khinh miệt mẹ. Nhưng em không hề để tâm và luôn nhớ về mẹ với những kí ức đẹp đẽ nhất.

+ Tình yêu thương mẹ khiến cậu có những suy nghĩ mạnh mẽ, dứt khoát, muốn hết lòng bảo vệ mẹ. Cậu ước những cổ tục giống như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ cậu sẽ nhai, sẽ nghiến cho vụn nát mới thôi. Chính tình yêu thương mãnh liệt trỗi dậy trong lòng khiến cậu muốn vùng lên để bảo vệ người mẹ tội nghiệp, đáng thương trước sự hà khắc của xã hội phong kiến.

+ Tình yêu thương ấy còn bộc lộ qua cuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con. Sau bao ngày xa cách, cậu sà vào lòng mẹ cho thỏa nỗi nhớ mong, niềm khát khao yêu thương, em muốn được mẹ ôm ấp, chở che trong niềm hạnh phúc tột cùng.

+ Đoạn trích đã thể hiện được những cung bậc cảm xúc của cậu bé Hồng, một tâm hồn trẻ thơ đầy những tổn thương nhưng tình yêu dành cho mẹ vẫn dạt dào, mãnh liệt, thể hiện tình mầu thử thiêng liêng và cao đẹp vô cùng.

*Trường từ vựng

+Trạng thái tâm lí: đau khổ, hạnh phúc, nhớ mong, yêu thương,...

Hoạt động của GV- HS

Kiến thức cần đạt

-GV: giúp hs hệ thống kiến thức về bố cục của văn bản

? Nhắc lại những kiến thức trọng tâm về bố cục của văn bản?

- Phần này GV chỉ yêu cầu Hs nhắc lại mà không cần ghi

?Lấy ví dụ về bố cục của văn bản: miêu tả, tự sự, nghị luận?

? Nêu cách bố trí, sắp xếp nội dung phần thân bài?

-GV: mở rộng thêm

*MB

+MB trực tiếp

+ MB gián tiếp

*KB

+Đoạn kết khép

+Đoạn kết mở

A. Hệ thống lại kiến thức đã học

1. Ghi nhớ

- Bố cục của văn bản là sự tổ chức các đoạn văn để thể hiện chủ đề. Văn bản thường có bố cục 3 phần: Mở bài, thân bài, kết bài

+ Phần mở bài có nhiệm vụ nêu ra chủ đề của văn bản.

+ Phần thân bài thường có một số đoạn nhỏ trình bày các khía cạnh của chủ đề.

+ Phần kết bài tổng kết chủ đề của văn bản.

- Nội dung phần thân bài thường được trình bày theo một thứ tự tuỳ thuộc vào kiểu văn bản, chủ đề, ý đồ giao tiếp của người viết. Nhìn chung, nội dung ấy thường được sắp xếp theo trình tự thời gian và không gian, theo sự phát triển của sự việc hay theo mạch suy luận, sao cho phù hợp với sự triển khai chủ đề và sự tiếp nhận của người đọc.

VD:

a. Văn miêu tả

- Mở bài: giới thiệu chung về ấn tượng cảm xúc đối với cảnh vật

- Thân bài: tả từng phiên cảnh cụ thể, tả khái quát toàn cảnh

- Kết bài: nêu cảm xúc, ý nghĩ

b. Văn tự sự

- Mở bài: giới thiệu câu chuyện

- Thân bài: kể diễn biến câu chuyện

- Kết bài: kết cục câu chuyện, hoặc nói lên suy nghĩ, cảm nghĩ

c. Văn nghị luận

- Mở bài: nêu vấn đề

- Thân bài: giải quyết vấn đề. Có thể lần lượt dùng lí lẽ hoặc dẫn chứng để giải thích, hay chứng minh, hay bình luận từng luận điểm, từng khía cạnh của vấn đề

- Kết bài: khẳng định vấn đề. Liên hệ cảm nghĩ

2. Cách bố trí, sắp xếp nội dung phần thân bài

Thân bài là phần chính trung tâm, phần trọng tâm của bài văn, của văn bản. Mỗi loại văn bản ở phần thân bài có cách bố trí, sắp xếp nội dung khác nhau.

a. Thân bài văn miêu tả: có thể sắp xếp bố trí từ cảnh này đến cảnh khác, từ bộ phận này đến bộ phận khác theo thời gian và không gian, có cảnh chính và cảnh phụ.

b. Thân bài văn tự sự, có thể sắp xếp, bố trí các tình tiết, các sự việc, các nhân vật nối tiếp hoặc xen kẽ nhau xuất hiện theo diễn biến tự nhiên của câu chuyện.

VD: Truyện “Ông lão đánh cá và con cá vàng” có 5 tình tiết sau hình thành cốt truyện và diễn biến câu chuyện:

- Mụ vợ ông lão đánh cá bảo chồng ra biển xin con cá vàng một cái máng lợn

- Mụ vợ sai chồng ra biển xin con cá vàng cho mụ một cái nhà mới

- Mụ vợ bắt chồng đi gặp con cá vàng xin cho mụ làm nhất phẩm phu nhân

- Mụ vợ bắt chồng đòi cá vàng để mụ được làm nữ hoàng

- Mụ vợ ông lão đánh cá đòi được làm Long Vương ngự trên mặt biển

c. Thân bài văn nghị luận: chất liệu làm nên bài văn nghị luận là lí lẽ, dẫn chứng và cách lập luận. Thân bài của một bài văn nghị luận là hệ thống các luận điểm, luận cứ. Qua các luận điểm, luận cứ, người viết dùng lí lẽ, dẫn chứng để giải thích, chứng minh, bình luận để làm nổi bật luận đề (vấn đề đã nêu ra)

VD: Trong bài “thế nào là học tốt”, ông Trường Chinh đã nêu lên 4 căn cứ, 4 luận điểm sau:

- Học tốt trước hết là học sinh phải đi học cho đều, chăm chú nghe giảng…

- Hai là học phải gắn với hành, với lao động….

- Ba là học sinh phải chăm lo học tập và rèn luyện về các mặt trí dục, đức dục, mĩ dục, thể dục để phát triển toàn diện con người mới xã hội chủ nghĩa

- Bốn là, học sinh phải kính trọng thầy, cùng gánh trách nhiệm với thầy trong việc xây dựng nhà trường xhcn….

1. Có một bạn được phân công báo cáo kinh nghiệm học tập tại hội nghị học tốt của trường. Bạn ấy dự định theo bố cục sau:

a.Mở bài: chào mừng các đại biểu, các thầy cô và các bạn dự hội nghị.

b.Thân bài:

-Nêu rõ bản thân đã học như thế nào ở lớp.

-Nêu thành tích hoạt động Đội và thành tích văn nghệ của bản thân.

-Nêu rõ bản thân học ở nhà thế nào.

-Nêu rõ bản thân học trong cuộc sống.

c.Kết bài: Chúc sức khoẻ mọi người, chúc các bạn học tốt.

Bố cục trên đã rành mạch và hợp lí chưa? Vì sao? Theo em có thể bổ sung thêm điều gì?

2.Đọc bài thơ sau và trả lời câu hỏi bên dưới:

Tự sự

Dù đục, dù trong con sông vẫn chảy

Dù cao, dù thấp cây lá vẫn xanh

Dù người phàm tục hay kẻ tu hành

Đều phải sống từ những điều rất nhỏ

Ta hay chê rằng cuộc đời méo mó

Sao ta không tròn ngay tự trong tâm?

Đất ấp ôm cho muôn hạt nảy mầm

Những chồi non vươn lên tìm ánh sáng

Nếu tất cả đường đời đều trơn láng

Chắc gì ta đã nhận ra ta

Ai trong cuộc đời cũng có thể tiến xa

Nếu có khả năng tự mình đứng dậy

Hạnh phúc cũng như bầu trời này vậy.

Đâu chỉ dành cho một riêng ai.

(Nguyễn Quang Hưng)

a. Xác định chủ đề cho bài thơ trên

b. Nêu bố cục và chỉ ra nội dung chính của từng phần.

3. Hãy lập dàn ý cho đề bài sau:

“Phân tích lòng thương mẹ của chú bé Hồng trong đoạn trích : Trong lòng mẹ”.

-GV hướng dẫn học sinh lập dàn ý

B. Luyện tập

1. Bài tập 1

Gợi ý:

Bố cục trên chưa rành mạch vì:

- Mở bài: Chưa nêu ra chủ đề mà văn bản đề cập.

- Thân bài: Trình bày chưa dày đủ, rõ ràng.

- Kết luận chưa tổng kết chủ đề.

=>Bố cục trên chưa rành mạch hợp lí vì bố cục chưa có sự thống nhất về chủ đề, ý thứ 2 không nói về học tập ( lạc chủ đề).

+Phần mở bài chưa giới thiệu phần mình định báo cáo.

+ Bổ sung ý 2: Nêu thành tích, kinh nghiệm học tập.

2. Bài tập 2

Gợi ý

a. Chủ đề của bài thơ: Con đường đến với thành công, hạnh phúc nằm ở chính sự tu dưỡng và nỗ lực của bản thân mỗi người.

b.Bố cục của bài thơ

- 4 dòng đầu: Cuộc sống được vun đắp từ những điều nhỏ bé

- 6 dòng tiếp: Lời trách móc thái độ đổ lỗi cho hoàn cảnh trước những thất bại của con người.

- 4 dòng cuối: Lời nhắn nhủ: mỗi người hãy tự làm nên hạnh phúc cho mình.

3. Bài tập 3

Gợi ý

a. Mở bài

+ Nguyên Hồng là nhà văn hiện thực xuất sắc với giọng văn trữ tình, đằm thắm yêu thương.

+ “Những ngày thơ ấu” là cuốn hồi kí cảm động về chính cuộc đời thơ ấu tác giả.

+ Tiêu biểu là đoạn trích “Trong lòng mẹ” đã thể hiện trọn vẹn tình yêu thương mẹ thiêng liêng, cảm động của bé Hồng.

b. Thân bài

*. Giới thiệu về hoàn cảnh của bé Hồng:

- Chú bé Hồng - nhân vật chính của truyện lớn lên trong một gia đình sa sút. Người cha sống u uất, trầm lặng, rồi chết trong nghèo túng, nghiện ngập. Người mẹ có trái tim khao khát yêu đương đành chôn vùi tuổi thanh xuân trong cuộc hôn nhân không có hạnh phúc. Sau khi chồng chết, người phụ nữ đáng thương ấy vì quá cùng quẫn phải bỏ con đi tha hương cầu thực và bị người đời gán cho cái tội "chưa đoạn tang chồng mà đã chửa đẻ với người khác". Bé Hồng phải sống trong gia đình người cô giàu có mà cay nghiệt. Chịu những nỗi đau giằng xé về tinh thần.

* Phân tích:

Ý 1. Tuy đau khổ, sống xa mẹ nhưng bé Hồng vẫn dành cho mẹ những tình cảm yêu thương trọn vẹn.

* Trong cuộc đối thoại với bà cô:

- Tình cảm mãnh liệt của đứa con đã giúp bé Hồng vượt qua những lời lẽ xúc xiểm, những dụng ý xấu xa mà người cô cố tình gieo rắc vào lòng cậu bé. Với trái tim nhạy cảm, sự thông minh tinh ý, Hồng đã nhận ra phía sau lời nói thản nhiên, điệu cười rất kịch của cô là những rắp tâm tanh bẩn muốn bé khinh miệt và ruồng rẫy mẹ mình.

- Em chỉ biết khóc, nước mắt chan hoà. Giọt nước mắt vì uất ức, tủi cực và thương mẹ sâu sắc vì nghĩ mẹ không đáng bị sỉ nhục như thế.

- Không chỉ thế, bé Hồng còn nhận thức sâu sắc nguyên nhân nỗi đau khổ của đời mẹ. Em căm tức những thành kiến tàn ác đã khiến mẹ phải xa lìa con thơ.

- Lòng thương mẹ mãnh liệt tới mức: “Giá những cổ tục...mới thôi”. Hàng loạt các động từ mạnh được nhà văn sử dụng theo chiều hướng tăng tiến: vồ, cắn, nhai, nghiến...đã thể hiện thái độ kiên quyết bảo vệ mẹ trước những cổ tục độc ác của xã hội cũ.

- Như vậy, dù hơn một năm trời, mẹ không gửi cho một lá thư, không một lời hỏi thăm, không cho đồng quà, lại bị bủa vây bởi những lời cay độc của bà cô nhưng bé vẫn không nghĩ xấu về mẹ. Trái lại, em cảm thông và thương mẹ đến tột cùng.

=>Ở bé Hồng, ta thấy ngời sáng lên vẻ đẹp của một tâm hồn trẻ thơ thánh thiện, sự bao dung và lòng hiếu thảo.

Ý 2: Tình thương, nỗi nhớ mong, khao khát được gặp mẹ và niềm hạnh phúc vô biên khi được sống trong tình yêu thương của mẹ:

- Bé Hồng luôn khao khát được sống trong tình thương của mẹ. Chỉ thoáng thấy bóng người giống mẹ mình, bé đã chạy theo gọi rối rít: “Mợ ơi!”. Tiếng gọi tha thiết của bé Hồng khuấy động cả không gian, gửi trọn tình yêu thương và nỗi khát khao tình mẹ luôn thường trực, cồn cào trong trái tim non nớt. Điều này đã được cụ thể hoá trong hình ảnh so sánh: mẹ như dòng nước trong mát còn con như người bộ hành sắp gục ngã giữa sa mạc.

- Khi được ngồi lên xe cùng mẹ, bé Hồng oà khóc và cứ thế nức nở. Nếu khi khóc với bà cô là tiếng khóc tủi hờn, uất ức thì khi gặp mẹ đó lại là tiếng khóc của niềm hạnh phúc. Trong đôi mắt của tình yêu thương Hồng thấy mẹ đẹp như một thiên thần: gương mặt tươi sáng, đôi mắt trong, nước da mịn, hơi thở thơm tho...Em như huy động mọi giác quan để tận hưởng và đón nhận tình mẹ.

- Trong lòng mẹ, mọi đau khổ đều tan biến, bé Hồng mê man trong hạnh phúc “mẹ êm dịu vô cùng”, “Tôi không nhớ mẹ đã hỏi tôi và tôi đã trả lời mẹ những gì”

=> Cả một thế giới như đang bừng nở, hồi sinh, ăm ắp tình mẫu tử thiêng liêng và cảm động.

*. Khái quát về nội dung và nghệ thuật

- Đoạn trích là bài ca đẹp về tình mẫu tử thiêng liêng mà cao quý, mang giá trị nhân đạo sâu sắc.

- Những trang văn miêu tả tâm lí nhân vật chân thực, cảm động đã ghi lại “những rung động cực điểm của một linh hồn trẻ dại”.

- Giọng văn chứa chan cảm xúc, thể hiện rõ phong cách Nguyên Hồng: “Những gì tôi viết ra là những gì thương yêu nhất của tôi, những ước mong nhức nhối của tôi”

3. Kết bài

+ Đoạn trích làm ngời sáng tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt.

+ Giá trị của đoạn trích “Trong lòng mẹ” nói riêng và tác phẩm “những ngày thơ ấu” nói chung sẽ trường tồn mãi cùng thời gian bởi nó chứa đựng tình cảm nhân văn sâu sắc, thấm thía triết lí về tình cảm gia đình, thấm được chất thơ giữa cuộc đời cay cực.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Hoạt động 1: Ôn tập xây dựng đoạn văn trong văn bản ( 15 phút).

? Nhắc lại đoạn văn là gì?

- HS trả lời.

- GV chốt chốt kiến thức.

? Căn cứ vào đâu để nhận ra đoạn văn?

- HS trả lời.

- GV chốt chốt kiến thức.

? Nhắc lại thế nào là từ ngữ chủ đề? Dấu hiệu nhận biết từ ngữ chủ đề?

- HS trả lời.

- GV chốt chốt kiến thức.

? Thế nào là câu chủ đề? Làm thế nào để nhận biết câu chủ đề?

- HS trả lời.

- GV chốt chốt kiến thức.

? Nhắc lại các cách trình bày nội dung trong đoạn văn?

- HS trả lời.

- GV chốt chốt kiến thức.

Hoạt động 2: Ôn tập xây dựng đoạn văn trong văn bản ( 30 phút).

- Hình thức tổ chức luyện tập: cá nhân

- Gv chiếu câu hỏi:

Câu 1: Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

“Trong xã hội Truyện Kiều, đồng tiền đã trở thành một sức mạnh tác quái rất ghê. Quan lại vì tiền mà bất chấp công lý.Sai nha vì tiền mà tra tấn cha con Vương Ông. Tú bà, Mã Giám Sinh vì tiền mà làm nghề buôn thịt bán người.Sở Khanh vì tiền mà táng tận lương tâm.Khuyển , Ưng vì tiền mà làm những điều ác.”

(Sưu tầm)

a, Đoạn văn trên có câu chủ đề không? Nếu có thì nó ở vị trí nào?

- Yêu cầu HS làm việc cá nhân.

- Gọi HS chữa bài.

- GV nhận xét, chuẩn xác.

b, Nội dung của đoạn văn được trình bày theo trình tự nào?

- Yêu cầu HS làm việc cá nhân.

- Gọi HS chữa bài.

- GV nhận xét, chuẩn xác.

c, Chủ đề của đoạn văn trên là gì ? Qua đó em có hiểu biết gì về số phận của người dân trong xã hội phong kiến.

- Yêu cầu HS làm việc cá nhân.

- Gọi HS chữa bài.

- GV nhận xét, chuẩn xác.

Câu 2: Viết đoạn văn theo kiểu diễn dịch có câu chủ đề : Nhân dân ta có một lòng yêu nước nồng nàn.

Gợi ý :

HS triển khai được câu chủ đề; có thể có nhiều suy nghĩ khác nhau, miễn hợp lí, đúng đắn. Các câu triển khai làm sáng tỏ việc “Nhân dân ta có một lòng yêu nước nồng nàn ». Về cơ bản nêu bật được nội dung sau :

+ Mọi người dân Việt Nam đều có tinh thần yêu nước. Từ già đến trẻ…..

+ Tất cả đều sẵn sàng hi sinh mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng.

- Yêu cầu HS làm việc cá nhân.

- Gọi HS đọc đoạn văn.

- GV nhận xét, chuẩn xác.

I. Lí thuyết

1. Khái niệm đoạn văn.

- Là đơn vị trực tiếp tạo nên văn bản.

* Hình thức:

+ Mở đầu: Lùi đầu dòng, viết hoa chữ cái đầu.

+ Kết thúc: Bằng dấu chấm xuống dòng.

* Cấu tạo: Bao gồm nhiều câu văn

* Ý nghĩa: Diễn đạt một ý tương đối hoàn chỉnh, trọn vẹn.

2. Từ ngữ và câu trong đoạn văn.

a. Từ ngữ chủ đề và câu chủ đề của đoạn văn.

- Từ ngữ chủ đề: Là các từ ngữ được dùng làm các đề mục hoặc các từ ngữ được lặp lại nhiều lần nhằm duy trì đối tượng được biểu đạt.

- Dấu hiệu nhận biết:

+ Lặp lại nhiều lần trong đoạn văn.

+ Có tác dụng duy trì đối tượng được nói đến.

+ Xét về mặt từ loại, hình thức: Thường là những đại từ, chỉ từ.

- Câu chủ đề: Là câu mang ý khái quát, lời lẽ trong sáng, ngắn gọn, thường có đủ 2 thành phần chính và đứng đầu đoạn văn hoặc cuối đoạn.

- Dấu hiệu nhận biết:

+ Nội dung: Nêu khái quát được cả nội dung đoạn văn.

+ Hình thức: Câu chủ đề thường ngắn gọn có đủ C- V.

+ Vị trí xuất hiện: Thường ở đầu đoạn hoặc cuối đoạn.

b. Cách trình bày nội dung đoạn văn

+ Song hành.

+ Diễn dịch.

+ Quy nạp.

II. Luyện tập

Câu 1:

a.

- Có câu chủ đề.

- Đoạn văn trên có câu chủ đề nằm ở vị trí đầu đoạn văn.

b. Nội dung của đoạn văn được trình bày theo thứ tự đi từ khái quát đến cụ thể -> Trình bày đoạn văn theo phép diễn dịch ( đề 2)

c. Chủ đề của đoạn văn trên là Sức mạnh của đồng tiền có thể làm thay đổi nhân cách của con người…

-Những người dân trong xã hội xưa bị vùi dập, chà đạp, trở thành nô lệ cho đồng tiền…XHPK đầy bất công

Câu 2.

Nhân dân ta có một lòng yêu nước nồng nàn. Từ già đến trẻ, tất cả đều sẵn sàng hy sinh vì đất nước Việt Nam. Những cô gái trẻ độ tuôi đôi mươi, cũng chấp nhận từ bỏ lứa tuổi đẹp nhất của đời người để ra trận. Những người mẹ tần tảo đã đau khổ biết mấy khi để những người con mà họ hết lòng yêu thương ra trận. Những người phụ nữ, bất chấp tất cả, cũng cùng các thanh niên trang bị cho cuộc chiến tranh sắp đến... Tất cả những công dân Việt Nam, họ biết họ đang đối mặt với sự sống và cái chết... nhưng họ gạt bỏ tất cả nỗi sợ hãi bị tật nguyền, bị mất đi đôi chân hoặc cánh tay, tệ hơn nữa, họ sẽ chết chìm trong biển lửa tàn khốc của chiến tranh. Nhưng lý do gì đã không ngừng thôi thúc họ không được từ bỏ, rằng dù có bị tật nguyền cũng phải dũng cảm chiến đấu vì tương lai sau này? Đó là vì tinh thần yêu nước của nhân dân ta quá sâu đậm. Dường như trong dòng máu của mỗi công dân Việt Nam đều đã có sẵn tinh thần bất khuất ầy. Nó sẽ không bao giờ chịu khuất phục bởi chiến tranh, luôn sống mãi trong tim mỗi con người, mỗi công dân Việt Nam.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Tiết 2:

Hoạt động 1: Lí thuyết ( 10 phút).

? Nhắc lại các bước làm bài văn tự sự?

- HS trả lời.

- GV chốt chốt kiến thức.

? Nhắc lại bố cục bài văn tự sự?

- HS trả lời.

- GV chốt chốt kiến thức.

Hoạt động 2: Luyện tập (35 phút)

- Hình thức tổ chức luyện tập: cá nhân, nhóm

GV gọi HS đọc đề bài tham khảo trong SGK.

Đề 1: Kể lại những kỉ niệm ngày đầu tiên đi học

- Yêu cầu HS làm việc nhóm.10 phút.

- GV chia lớp làm 6 nhóm: Tìm hiểu yêu cầu của đề.

GV gợi ý:

Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý

? Bài văn kể về sự việc chính nào?

Xác định ngôi kể, thời gian, không gian diễn ra sự việc, hoàn cảnh diễn ra sự việc?

Bước 2 : Lập dàn ý.

 Hs lập dàn ý theo bố cục 3 phần:

Bước 3: Viết bài.

- Viết từng đoạn, từ mở bài cho đến kết bài.

Mở bài : GV hướng dẫn học sinh mở bài trực tiếp hoặc gián tiếp.

Cách 1 : Mở bài trực tiếp đi thẳng vấn đề.

Cách 2: Có thể dẫn dắt bằng một đôi câu thơ hay bài hát "Ngày đầu tiên đi học, mẹ dắt tay đến trường, ..."

Tiết 3 : Hs các nhóm viết bài hoàn chỉnh ( 40 phút)

- Hết thời gian 

- GV gọi HS các nhóm trình bày kết quả.

- Hs các nhóm khác nhận xét.

- GV nhận xét, chuẩn xác kiến thức.

GV yêu cầu học sinh dựa vào dàn ý viết thành bài văn hoàn chỉnh. (40 phút)

- HS viết bài.

- GV gọi HS đọc bài của mình.

- HS nhóm khác nhận xét.

- GV nhận xét, cho điểm.

I. Lí thuyết

1. Các bước làm bài văn tự sự

Bước 1: Tìm hiểu đề

Bước 2: Tìm ý

Bước 3: Lập dàn ý

Bước 4: Viết bài

Bước 5: Đọc lại bài

2. Bố cục bài văn tự sự

Gồm 3 phần

+ Mở bài: Giới thiệu sự việc và nhân vật.

+ Thân bài: Nêu diễn biến sự việc

+ Kết bài: Kết thúc sự việc.

II. Luyện tập

Đề 1:

I. Mở bài : Giới thiệu về sự việc : Ngày đầu tiên đi học( thời gian, không gian)

II. Thân bài : Kể và bộc lộ cảm xúc, tâm trạng của mình theo thời gian và không gian đối với ngày đầu tiên đi học.

• Tối hôm trước đi học.

• Sáng sớm hôm đi học.

• Trên đường tới trường.

• Khi vào đến sân trường.

• Khi vào lớp học để học tiết học đầu tiên.

III. Kết bài : Cảm nghĩ về ngày đầu tiên đi học.

* Bài viết tham khảo:

Con người ta không thể cứ mải nhìn về phía trước, hướng tới tương lai mà không biết nhớ về quá khứ và nhìn vào hiện tại. Đối với tôi điều quan trọng nhất là phải biết trân trọng quá khứ, những kỉ niệm cũ luôn được tôi ghi nhớ và gìn giữ. Một trong những kỉ niệm mà tôi nghĩ rằng mình sẽ nhớ về nó suốt đời đó chính là ngày đầu tiên đi học. 

Tôi vẫn nhớ như in ngày khai giảng năm đó vào một hôm trời nắng to, chiếc áo trắng tôi mặc dường như trắng sáng hơn và chiếc khăn quàng đỏ thắm hơn. Tôi chuẩn bị tươm tất xong xuôi đội cả mũ ca-nô trên đầu chỉ còn chờ mẹ đưa đến trường dự buổi khai giảng đầu tiên. Trên đường tới trường tôi không còn líu lo nói chuyện với mẹ như mọi ngày mà lại im lặng, một phần vì tôi mải tò mò suy nghĩ về những thứ sắp diễn ra trong buổi khai giảng, phần cũng vì tôi sợ, tôi lo lắng, bồn chồn khó tả. Đến cổng trường học tôi nhìn thấy một cảnh tượng thật khó tin, các bạn níu chân, níu tay mẹ rồi khóc oà không muốn vào trường, tôi chột dạ không biết tại sao lại như vậy, có gì đáng sợ bên trong trường học hay sao. Khi đó mẹ đã trấn tĩnh và bảo tôi rằng, “các bạn ấy sợ phải xa mẹ, sợ bị thầy cô mắng nhưng con yên tâm, thầy cô sẽ rất dịu dàng, quan tâm và chăm sóc cho con, con hãy học tập thật tốt rồi tan học mẹ lại đến đón”. Tôi tin mẹ và bước vào trường, cô giáo hỏi tên tôi rồi dẫn tôi đến tận ghế ngồi, các bạn nói chuyện với tôi rất vui khiến tôi quên bẵng đi cảm giác lo lắng ban đầu, tôi nhanh chóng làm quen và kết bạn với các bạn cùng lớp mình, khi đó tôi đã nghĩ đến những ngày tháng đi học thật vui vẻ. 

Sau ngày đi học đầu tiên tôi nhận ra mình đã lớn hơn chút ít, đã hiểu chuyện và tự lập hơn, quãng đường đi học còn dài tôi sẽ phải cố gắng thật nhiều để không phụ lòng bố mẹ.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

- Hs đã chuẩn bị bài trước, theo hình thức cá nhân.

- Trao đổi bài trong bàn, nhận xét, bổ sung.

- Báo cáo kết quả:

HS thực hiện phiếu bài tập

I. Hệ thống kiến thức văn bản: Lạo Hạc - Nam Cao:

1. Tác giả Nam Cao:

- Tên khai sinh là Trần Hữu Tri, ông sinh năm 1917 hi sinh năm 1951, quê làng Đại Hoàng, phủ Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.

- Tác phẩm viết về hai đối tượng: người nông dân nghèo bị áp bức và người trí thức nghèo sống mòn mỏ i trong xã hội cũ.

- Được truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học - Nghệ thuật đợt I năm 1996.

- Tác phẩm chính của Nam Cao: viết về đề tài nông dân (Chí Phèo; Một bữa no; Mò sâm banh...) viết về đề tài trí thức (tiểu thuyết Sống mòn; truyện ngắn Đời thừa; ). Sau cách mạng tháng Tám 1945 ông viết Nhật kí ở rừng; Đôi mắt.

2. Văn bản Lão Hạc:

- Xuất xứ: Truyện ngắn “Lão Hạc” xuất hiện lần đầu tiên trên tuần báo “Tiểu thuyết thứ bảy” số 434 ra ngày 23/10/1943. Lão Hạc là một trong những truyện ngắn xuất sắc của Nam Cao viết về người nông dân.

- Thể loại: Truyện ngắn

- Phương thức biểu đạt chính: Tự sự

- Chủ đề: Hình ảnh người nông dân trước cách mạng tháng 8.

- Ngôi kể: ngôi thứ nhất. Nhân vật “tôi” (ông giáo) là người kể. Việc lựa chọn ngôi kể hợp lí đã đem lại hiệu quả nghệ thuật lớn cho tác phẩm:

+ Ông giáo là người gần gũi, tin cậy của lão Hạc, chứng kiến toàn bộ cảnh đời của Lão Hạc nên câu chuyện do “tôi” thuật lại có tính khách quan và chân thực.

+ Việc trần thuật từ ngôi thứ nhất khiến cho mạch kể linh hoạt, cốt truyện được dẫn dắt một cách tự nhiên, có thể linh hoạt dịch chuyển không gian, thời gian, có thể kết hợp giữa tự sự với miêu tả và biểu cảm.

+ Với việc lựa chọn ngôi kể như trên, nhà văn có thẻ sử dụng nhiều loại giọng điệu khác nhau khiến cho câu chuyện diển ra tự nhiên và sâu sắc.

+ Đặc biệt, để cho ông giáo vừa dẫn chuyện, vừa đan xen bày tỏ suy nghĩ cảm xúc, thái độ về lão Hạc, về người vợ, về chính bản thân mình, tác giả đã tạo nên chất triết lí sâu sắc cho tác phẩm.

- Bố cục:

+ Phần 1: Từ đầu đến “có làm gì được đâu”: Những việc làm của lão Hạc trước khi chết.

+ Phần 2: Đoạn còn lại: Cái chết của lão Hạc.

- Nội dung chính:

1. Những việc làm của lão Hạc trước khi chết:

* Bán chó:

- Tình cảm của lão Hạc đối với Vàng: thương yêu, cưng nựng như đứa cháu.

- Tâm trạng của lão Hạc khi quyết định bán chó: đắn đo, suy nghĩ, phân vân.

- Tâm trạng lão Hạc sau khi bán chó: day dứt, dằn vặt, đau khổ; tự trách mình nỡ lừa một con chó; tự lên án hành động của mình.

= > Sử dụng những từ ngữ tượng hình, tượng thanh độc đáo để diễn tả hình dáng bên ngoài và bản chất bên trong của lão Hạc. Lão lương thiện, hiền lành, nhân hậu, có lối sống ân nghĩa, thủy chung.

* Nhờ cậy ông Giáo:

- Việc thứ nhất: Lão nhờ ông Giáo giữ hộ 3 sào vườn cho thằng con trai lão; khi nào nó về thì sẽ nhận lại.

- Việc thứ hai: Lão gửi tiền nhờ ông giáo lo việc hậu sự để khỏi phiền cho hàng xóm

- Luôn mấy hôm, lão Hạc chỉ ăn khoai, khoai cũng hết.

- Từ đấy, lão chế được món gì, ăn món nấy: hôm thì lão ăn củ chuối, sung luộc, rau má, củ ráy, bữa trai, bữa ốc...

=> Hoàn cảnh cùng cực đẩy lão Hạc tới chỗ phải lựa chọn: Tiếp tục kéo dài sự sống tàn để trở thành kẻ báo hại con hay là chết đi để trọn đạo làm cha. Một người cha thương con rất mực như lão tất yếu sẽ tìm đến cái chết để giữ mảnh vườn cho con.

2. Cái chết của lão Hạc:

* Nguyên nhân:

* Diễn biến:

* Ý nghĩa:

3. Vẻ đẹp và số phận của lão Hạc:

* Vẻ đẹp:

- Người nông dân hiền lành, lương thiện:

- Người giàu lòng yêu thương: thương loài vật, thương con.

- Người giàu lòng tự trọng:

* Số phận:

- Nghèo khổ:

- Cô đơn:

- Chết đau đớn, dữ dội:

4. Nhân vật ông giáo:

- Là người kể chuyện:

- Là tri thức nghèo, quan tâm, chia sẻ cùng lão Hạc:

- Là người chuyên chở triết lí nhân sinh của nhà văn Nam Cao:

+ Lần thứ nhất: "Chao ôi! Đối với ....

+ Lần thứ hai: “Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn”

+ Lần thứ ba: “Không! Cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn, hay vẫn đáng buồn những lại đáng buồn theo một nghĩa khác.”

HS thực hiện bài tập

Tùy theo đối tượng hs, Gv chọn bài để chữa trên lớp.

GV gợi ý, giao nhiệm vụ về nhà làm.

HS thực hiện phiếu bài tập

II. Luyện tập

1. Khái quát đặc điểm nhân vật lão Hạc trong truyện ngắn cùng tên bằng sơ đồ tư duy.

2. Dựa vào truyện “Lão Hạc”, em hãy viết một đoạn văn quy nạp khoảng 12 câu chứng minh rằng lão Hạc là một người giàu lòng yêu thương. Trong đoạn văn có sử dụng câu ghép (gạch dưới và chú thích rõ một câu ghép).

* Yêu cầu về hình thức: đủ dung lượng, diễn đạt trôi chảy, mạch lạc, không có lỗi sai chính tả và ngữ pháp, đúng kiểu đoạn.

* Yêu cầu tiếng Việt: có câu ghép (phải gạch chân và chú thích được)

* Yêu cầu về nội dung: cần đảm bảo biết phân tích các dẫn chứng, có lập luận để chứng minh được lão Hạc giàu lòng yêu thương:

+ Lão yêu thương cậu Vàng: cách lão chăm sóc, cưng nựng cậu; lão ân hận, dằn vặt đau khổ khi phải bán cậu...

+ Lão yêu thương con trai: thương con không lấy được vợ, thương con phải đi đồn điền, hàng ngày nhớ thương và mong thư con trai gửi về, sống tằn tiện để dành dụm tiền cho con, thà chết chứ nhất định không chịu động đến mảnh vườn đã để lại cho con....

* Khai thác nghệ thuật:

* Đánh giá chung:

3. Nhận xét về người nông dân trong văn học Việt Nam trước Cách mạng tháng 8-1945 có ý kiến cho rằng: “Người nông dân tuy nghèo khổ, lam lũ, ít học nhưng không ít tấm lòng”. Bằng hiểu biết của em về nhân vật lão Hạc trong truyện ngắn cùng tên của nhà văn Nam Cao, hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

Học sinh cần làm sáng tỏ hai luận  điểm cơ bản:

Luận điểm 1: Lão Hạc là người nông dân nghèo khổ lam lũ ít học.

- Cảnh ngộ của lão Hạc thật bi thảm: Nhà nghèo, vợ chết, hai cha con lão sống lay lắt rau cháo qua ngày.

- Vì nghèo nên lão cũng không đủ tiền cưới vợ cho con nên khiến con trai lão phải bỏ đi làm ở đồn điền cao su.

- Chính vì nghèo khổ nên ông không có điều kiện học hành vì thế mà lão không biết chữ, mỗi lần con trai  viết thư về  lão lại phải  nhờ ông giáo đọc hộ và cả đến khi muốn giữ mảnh vườn cũng lại nhờ ông giáo viết văn tự hộ.

- Sự túng quẫn ngày càng đe dọa lão nên sau trận ốm kéo dài, không có việc, rồi bão ập đến phá sạch hoa màu…không lấy tiền đâu để nuôi con Vàng nên lão đã phải dằn lòng quyết định bán cậu Vàng – kỉ vật mà đứa con trai lão để lại.

- Lão sống đã khổ chết cũng khổ.

Hs lấy dẫn chứng phân tích, chứng minh

Luận điểm 2: Lão Hạc là người nông dân giàu có ở tấm lòng yêu con và lòng nhân hậu.

- Lão Hạc cả đời yêu con một cách thầm lặng, chả thế mà từ ngày vợ chết lão ở vậy nuôi con đến khi trưởng thành. Lão chắt chiu dè sẻn để có tiền lo cưới vợ cho con ấy vậy mà cả đời dành dụm cũng không đủ vì thế mà khi chứng kiến nỗi buồn nỗi đau của con lão luôn day dứt đau khổ.

HS lấy dẫn chứng chứng minh

- Yêu và thương con nên khi xa con tình yêu con của lão được thể hiện gián tiếp qua việc chăm sóc con chó- kỉ vật mà đứa con để lại. Lão vô cùng đau đớn dằn vặt khi bán con chó vàng. Qua đó thấy được tấm lòng nhân hậu của lão.

HS lấy dẫn chứng chứng minh

- Thương con lão chọn cho mình một cách hi sinh, đặc biệt là hi sinh cả mạng sống của mình cho con.

HS lấy dẫn chứng chứng minh

            Qua cuộc  đời khốn khổ và phẩm chất cao quý của lão Hạc nhà văn đã thể hiện tấm lòng yêu thương trân trọng đối với người nông dân.

* Nghệ thuật:

- Truyện được kể ở ngôi thứ nhất người kể chuyện là ông Giáo làm câu chuyện dẫn dắt tự nhiên sinh động hấp dẫn

- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật qua ngôn ngữ độc thoại nội tâm.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

- Hình thức tổ chức luyện tập

(nhóm, cá nhân, tổ..)

- HS thực hiện

Bài tập 1: Chỉ ra điểm giống và khác nhau giữa nhân vật chị Dậu trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ của nhà văn Ngô Tất Tố và nhân vật lão Hạc trong tác phẩm cùng tên của nhà văn Nam Cao.

Bài tập 1: Chỉ ra điểm giống và khác nhau giữa nhân vật chị Dậu trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ của nhà văn Ngô Tất Tố và nhân vật lão Hạc trong tác phẩm cùng tên của nhà văn Nam Cao.

* Giống:

- Vẻ đẹp: đều là những người nông dân lương thiện, nhân hậu, giàu lòng yêu thương.

- Số phận: cả hai nhân vật trên đều có chung 1 hoàn cảnh đó là nghèo khổ và họ đều bị xã hội phong kiến đương thời chà đạp, cướp đi cuộc sống hạnh phúc. 

* Khác:

- Nhân vật chị Dậu: có thái độ đấu tranh tích cực và mãnh liệt, đã mạnh tay phản kháng lại tên cai lệ - đại diện cho thế lực đen tối trong xã hộ phong kiến.

- Nhân vật lão Hạc: thể hiện thái độ đấu tranh tiêu cực, dùng cái chết để giải quyết vấn đề.

- Hình thức tổ chức luyện tập

(nhóm, cá nhân, tổ..)

- HS thực hiện

Bài tập 2: Có ý kiến cho rằng : Chị Dậu và Lão Hạc là những hình tượng tiêu biểu cho phẩm chất và số phận của người nông dân Việt Nam trước cách mạng tháng Tám. Qua văn bản “Tức nước vỡ bờ” (Ngô Tất Tố ), “Lão Hạc” (Nam Cao), em hãy làm sáng tỏ nhận định trên.

Bài tập 2: Có ý kiến cho rằng: Chị Dậu và Lão Hạc là những hình tượng tiêu biểu cho phẩm chất và số phận của người nông dân Việt Nam trước cách mạng tháng Tám. Qua văn bản “Tức nước vỡ bờ” (Ngô Tất Tố), “Lão Hạc” (Nam Cao), em hãy làm sáng tỏ nhận định trên.

A.Yêu cầu chung :

- Yêu cầu về hình thức : Bố cục rõ ràng, trình bày sạch đẹp, diễn đạt l­ưu loát, ít sai chính tả. Bài làm đúng thể loại.

- Yêu cầu về nội dung

1/ Mở bài

- Giới thiệu khái quát về hai tác giả - tác phẩm

- Dẫn dắt và nêu đư­ợc vấn đề nghị luận : Chị Dậu và Lão Hạc là những hình tư­ợng tiêu biểu cho phẩm chất và số phận của ng­ười nông dân Việt Nam trư­ớc cách mạng tháng tám.

2/ Thân bài

* Khái quát chung:

- Giới thiệu khái quát bối cảnh Việt Nam trước CMT8: Dân tộc ta chìm trong ách nô lệ của TD Pháp, đời sống nhân dân vô cùng cực khổ.

- Khái quát nội dung hai tác phẩm

a. Chị Dậu và lão Hạc là những hình t­ượng tiêu biểu cho phẩm chất tốt đẹp của ng­ười nông dân Việt Nam tr­ước cách mạng

* Chị Dậu : Là một mẫu mực vừa gần gũi vừa cao đẹp của ng­ười phụ nữ nông thôn Việt Nam thời kì tr­ước cách mạng: Có phẩm chất của ng­ười phụ nữ truyền thống, có vẻ đẹp của ngư­ời phụ nữ hiện đại. Cụ thể :

- Là một ng­ười vợ giàu tình th­ương: Ân cần chăm sóc ng­ười chồng ốm yếu giữa vụ s­ưu thuế.

- Là ngư­ời phụ nữ cứng cỏi, dũng cảm để bảo vệ chồng .

* Lão Hạc: Tiêu biểu cho phẩm chất ngư­ời nông dân thể hiện:

- Là một lão nông chất phát, trong sạch, hiền lành, nhân hậu (dẫn chứng).

- Là một lão nông giàu tình yêu thương, giàu lòng tự trọng (dẫn chứng)

b. Họ là những hình t­ượng tiêu biểu cho số phận đau khổ, bi thảm của ng­ười nông dân Việt Nam tr­ước cách mạng.

* Chị Dậu: Số phận điêu đứng : Nghèo khổ, bị bóc lột s­ưu thuế, chồng ốm và có thể bị đánh, bị bắt lại.

* Lão Hạc: Số phận đau khổ, bi thảm : Nhà nghèo, vợ chết sớm, con trai bỏ làng đi làm phu cao su, thui thủi sống cô đơn một mình; tai hoạ dồn dập, đau khổ vì bán cậu vàng; tạo đ­ược món nào ăn món nấy, cuối cùng ăn bả chó để tự tử.

c. Bức chân dung chị Dậu và lão Hạc đã tô đậm giá trị hiện thực và tinh thần nhân đạo của hai tác phẩm.

- Nó bộc lộ cách nhìn về ng­ười nông dân của hai tác giả. Cả hai nhà vvăn đều có sự đồng cảm, xót th­ương đối với số phận bi kịch của ngư­ời nông dân; đau đớn, phê phán xã hội bất công, tàn nhẫn. Chính xã hội ấy đã đẩy ng­ời nông dân vào hoàn cảnh bần cùng, bi kịch; đều ccó chung một niềm tin mới về khả năng chuyển biến tốt đẹp của nhân cách con ng­ười.

- Tuy vậy, mỗi nhà văn cũng có cách nhìn riêng: Ngô Tất Tố có thiên hư­ớng nhìn ng­ười nông dân trên góc độ đấu tranh giai cấp, còn Nam Cao chủ yếu đi sâu vào phản ánh sự thức tỉnh trong nhận thức về nhân cách một con người… Nam Cao đi sâu vào thế giới tâm lý của nhân vật, còn Ngô Tất Tố chủ yếu miêu tả nhân vật qua hành động để bộc lộ phẩm chất…

* Đánh giá

- Nghệ thuật: Hai tác phẩm khắc họa nhân vật rõ nét qua ngoại hình, lời nói, hành động (Tức nước vỡ bờ) và diễn biến tâm lí nhân vật sâu sắc (Lão Hạc) từ đó làm nổi bật giá trị tư tưởng tác phẩm.

- Nội dung: Hai tác phẩm đã cho thấy phẩm chất tốt đẹp cùng số phận đau thương của người nông dân. Đồng thời cũng giúp ta thấy được bộ mặt thật dã man của chế độ phong kiến đương thời.

3. Kết bài :

- Khẳng định lại vấn đề.

- Liên hệ cuộc sống tốt đẹp của người nông dân trong xã hội mới.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Ôn tập khái niệm, tác dụng từ tượng hình, từ tượng thanh .

-Giáo viên yêu cầu học sinh nhớ lại kiến thức và hoàn thiện kiến thức bằng cách vẽ bản đồ tư duy

- HS làm việc nhóm 4, làm vào giấy khổ to. Sau đó lên bảng dán

- Nhóm khác nhận xét, bổ sung

- GV nhận xét, đánh giá và chốt- GV chốt kiến thức bằng bản đồ tư duy

-GV đặt câu hỏi, HS nhớ lại và trả lời kiến thức

? Thế nào là từ địa phương?

? Hãy tìm một từ địa phương của mình và cho biết từ toàn dân tương ứng?

HS suy nghĩ cá nhân trả lời?

? Thế nào là biệt ngữ xã hội?

Cho ví dụ một số biệt ngữ của tầng lớp học sinh?

Khi sử dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội cần chú ý điều gì?

I.Từ tượng hình, từ tượng thanh

II. Từ ngữ địa phương, biệt ngữ xã hội

1. Khái niệm

a) Từ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một ( hoặc một số) địa phương nhất định.

Ví dụ: O (cô gái) chỉ dùng ở Nghệ Tĩnh

Hĩm ( bé gái) chỉ dùng ở Thanh Hoá.

b) Biệt ngữ xã hội chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định.

Ví dụ: Biệt ngữ xã hội của tầng lớp học sinh: Gậy: 1 điểm; trứng: 0 điểm; phao: tài liệu…

2. Sử dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội?

- Khi sử dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội phải thực sự phù hợp với tình huống giao tiếp, nhằm tăng thêm sức biểu cảm

B. Luyện tập

Bài tập 1. Trong các từ sau, từ nào là từ tượng hình, từ nào là từ tượng thanh: réo rắt, dềnh dàng, dìu dặt, thập thò, mấp mô, sầm sập, gập ghềnh, đờ đẫn, ú ớ, rộn ràng, thườn thượt, rủng rỉnh, lụ khụ.

- HS làm vào giấy nháp, làm cá nhân

- Gọi 2 hs lên bảng làm, học sinh khác nhận xét, bổ sung

- Giáo viên nhận xét, chốt

Bài tập 2.Tìm các từ tượng hình trong đoạn thơ sau đây và cho biết giá trị gợi cảm của mỗi từ.

Bác Hồ đó, ung dung châm lửa hút

Trán mênh mông, thanh thản một vùng trời

Không gì vui bằng mắt Bác Hồ cười

Quên tuổi già, tươi mãi tuổi đôi mươi!

Người rực rỡ một mặt trời cách mạng

Mà đế quốc là loài dơi hốt hoảng

Đêm tàn bay chập choạng dưới chân Người

( Tố Hữu)

- HS thảo luận nhóm 4, làm vào phiếu học tập

- Gv chốt đáp án đúng và cho hs trao đổi chéo để chấm điểm lẫn nhau

3. Bài tập 3: Viết đoạn văn: Chủ đề tự chọn có sử dụng từ tượng hình, từ tượng thanh

- Hs làm vào giấy, sau đó nộp lại cho gv chấm

Bài tập 1. Trong các từ đồng nghĩa: má, mẹ, mệ, mạ từ nào là từ địa phương, từ nào là từ toàn dân

-HS thảo luận nhóm đôi, ghi đáp án ra giấy

- Đại diện 1 số sặp đôi trình bày, giáo viên chốt kết quả

Bài tập 2.

? Cho đoạn trích:

Ai vô thành phố

Hồ Chí Minh

Rực rỡ tên vàng.

Tìm và nêu rõ tác dụng của từ địa phương mà tác giả sử dụng?

- Hs làm cá nhân, viết vào giấy nháp

- HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung

- GV chốt

Bài tập 3? Xác định từ toàn dân tương ứng với những từ địa phương được in đậm trong câu sau: Chị em du như bù nước lã.

Bài tập 4: Thi tìm từ địa phương

-Giáo viên chia lớp thành 2 hoặc 3 nhóm (chia theo dãy lớp). Yêu cầu học sinh tìm nhanh từ địa phương và từ toàn dân tương ứng

- Yêu cầu: lần lượt mỗi em viết 1 từ lên bảng, sau 2 phút nhóm nào nhiều từ hơn là chiến thắng

I. Từ tượng hình, từ tượng thanh

Bài tập 1.

- Từ tượng hình: dềnh dàng, dìu dặt, thập thò, mấp mô, gập ghềnh, đờ đẫn, rộn ràng, thườn thượt, rủng rỉnh, lụ khụ.

- Từ tượng thanh: Réo rắt, sầm sập, ú ớ.

Bài tập 2.Tìm các từ tượng hình trong đoạn thơ sau đây và cho biết giá trị gợi cảm của mỗi từ.

PHIẾU HỌC TẬP

Đáp án

3. Bài tập 3: Viết đoạn văn: Chủ đề tự chọn có sử dụng từ tượng hình, từ tượng thanh

II. Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội

Bài tập 1. Trong các từ đồng nghĩa: má, mẹ, mệ, mạ từ nào là từ địa phương, từ nào là từ toàn dân

- Mạ, mệ: từ địa phương miền Trung

- Má: từ địa phương miền Nam

- Mẹ: từ toàn dân

Bài tập 2. Tìm và nêu rõ tác dụng của từ địa phương mà tác giả sử dụng?

- Từ địa phương được tác giả sử dụng: Vô

- Tác giả lấy tư cách là người miền Nam tâm tình với đồng bào ruột thịt của mình ở thành phố Hồ Chí Minh. Từ vô là từ địa phương miền Nam, do đó dùng từ vô để tạo sắc thái thân mật, đầm ấm

Bài tập 3: Xác định từ địa phương

- Du -> dâu. Bù -> bầu.

Bài tập 4: Thi tìm từ địa phương

Ví dụ

Từ địa phương Từ toàn dân

Mạ Mẹ

Bọ Ba

…..