Đề thi hsg sinh 12 Chuyên Quảng Nam 2019-2020 kèm đáp án

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐỀ CHÍNH THỨC

KỲ THI HỌC SINH GIỎI THPT CHUYÊN

VÀ CHỌN ĐỘI TUYỂN DỰ THI HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA

Năm học 2019 – 2020

(Đề thi gồm có 04 trang)

Môn thi : Sinh học

Thời gian : 180 phút (Không kể thời gian giao đề)

Ngày thi : 09/10/2019

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

HDC CHÍNH THỨC

KỲ THI HỌC SINH GIỎI THPT CHUYÊN

VÀ CHỌN ĐỘI TUYỂN DỰ THI HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA

Năm học: 2019 - 2020

(HDC gồm có 11 trang)

Môn thi : Sinh học

Ngày thi : 09/10/2019

Nội dung

Điểm

a

Tên gọi:

- Cấu trúc 2: Bộ đôi vi ống (HS chú thích là vi ống vẫn cho điểm tối đa)

- Cấu trúc 3: Màng tế bào.

0,50

0,50

b

- Các tế bào chứa cấu trúc 1 và chức năng của cấu trúc 1 ở mỗi loại tế bào như sau:

+ Tế bào trùng đế giày: Cấu trúc 1 chính là lông của tế bào, giúp tế bào di chuyển trong nước.

+ Tế bào biểu mô ống ruột: Cấu trúc 1 chính là vi nhung mao, có chức năng làm tăng diện tích bề mặt tế bào, giúp tăng tốc độ hấp thu chất dinh dưỡng của tế bào.

0,50

0,50

Nội dung

Điểm

a

Kiểu hô hấp của vi khuẩn là hô hấp kị khí (hô hấp Nitrat)

0,50

b

Phương trình hô hấp

C₆H₁₂O₆ + 4NO₃^- → 6CO₂ + 6H₂O + 2N₂ + Q

HS không cân bằng hoặc cân bằng sai phương trình cho 0,25đ

0,50

c

- Khi hô hấp nitrat, vi khuẩn sẽ hấp thu NO₃^- và tạo ra khí N₂, làm giảm lượng NO₃^- trong đất, do đó, làm giảm nguồn nitơ cung cấp cho cây.

- Tuy nhiên, vi khuẩn này chỉ sử dụng NO₃^- khi trong môi trường không có oxi phân tử, vì khi có oxi, vi khuẩn sẽ tiến hành hô hấp hiếu khí.

- Vì vậy:

+ Nếu trong đất không có oxi (đất ngập nước, đất bị nén chặt…) thì hoạt động của vi khuẩn sẽ làm giảm nguồn N cung cấp cho cây, cây sinh trưởng chậm lại.

+ Nếu trong đất vẫn có đủ oxi (đất thoáng khí) thì hoạt động của vi khuẩn không ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây.

0,25

0,25

Nội dung

Điểm

a

- Khi chiếu sáng, hoạt động của chuỗi vận chuyển điện tử trên màng tilacoit làm cho H⁺ luôn được bơm từ chất nền lục lạp vào xoang tilacoit gây nên sự chênh lệch pH giữa hai màng.

- Tuy nhiên, H⁺ lại được vận chuyển ra ngoài chất nền qua phức hợp ATP syntaza để tổng hợp ATP. Lượng H⁺ vào xoang cân bằng với lượng H⁺ đi ra chất nền nên mức chênh lệch pH không thay đổi.

0,25

0,25

b

Nếu đưa cây vào trong tối, chuỗi truyền electron trên màng tilacoit ngừng hoạt động, H⁺ không được bơm vào xoang tilacoit (0,125), trong khi sự vận chuyển ra ngoài chất nền vẫn tiếp tục (0,125). Do vậy, mức chênh lệch pH giảm dần cho đến khi pH ở hai bên màng bằng nhau (0,125). Đường cong đi xuống và tiếp xúc với trục hoành (0,125).

0,50

Nội dung

Điểm

- P1 là Auxin (0,25), P2 là Cytokinin (0,25)

- Giải thích:

+ P1 kích thích hình thành rễ  P1 là Auxin.

+ P2 làm cho lá giữ màu xanh được lâu hơn, như vậy, P2 có tác dụng chống già hóa  P2 là Cytokinin.

0,50

0,25

0,25

Nội dung

Điểm

a

- Các giống cây hai năm thường cần một thời gian trải qua nhiệt độ lạnh để cảm ứng ra hoa. Nhiệt độ lạnh là yếu tố tác động đến các đỉnh sinh trưởng, kích thích đỉnh sinh trưởng tạo ra một chất (gọi là “tác nhân xuân hóa”, chưa rõ thành phần), chất này được vận chuyển đến các bộ phận, gây nên sự hoạt hóa gen cần thiết cho sự phân hóa mầm hoa trong đỉnh sinh trưởng của cây.

- Giống cây B là giống cây hai năm, cần trải qua thời kì nhiệt độ lạnh để cảm ứng ra hoa. Khi không được tiếp xúc với nhiệt độ lạnh, trong đỉnh sinh trưởng của cây không có “tác nhân xuân hóa” nên các gen liên quan đến sự phân hóa mầm hoa không được hoạt hóa, cây không ra hoa.

0,25

0,25

b

- Ở cách ghép 1, khi được ghép với gốc ghép A, chồi B ra hoa mà không cần xử lý lạnh. Điều này có thể giải thích là do hoocmôn ra hoa (florigen) của gốc ghép A đã di chuyển sang chồi B, kích thích chồi B ra hoa. Như vậy, yếu tố kích thích chồi B ra hoa là florigen.

- Ở cách ghép 2, chồi ghép B không được xử lý lạnh nhưng ghép với gốc ghép B được xử lý lạnh thì vẫn ra hoa vì “tác nhân xuân hóa” từ gốc ghép B đã được vận chuyển sang chồi ghép và kích thích sự ra hoa của chồi ghép.

HS chỉ kể tên tác nhân là florigen (0,125đ), xuân hóa (0,125đ)

0,25

0,25

Nội dung

Điểm

a

Thở nhanh giúp đào thải nhanh lượng CO₂ trong máu, làm cho lượng CO₂ trong máu thấp, nên khi lặn (nín thở), nồng độ CO₂ chậm đạt ngưỡng kích thích hóa thụ quan trong hành não, làm cho người lặn nhịn thở được lâu hơn.

0,25

b

Khi hoảng sợ, cơ thể rơi vào trạng thái stress, Adrenalin được tiết ra nhiều gây tăng nhịp tim, tăng phân giải glycogen ở gan và co mạch ngoại vi. Tăng nhịp tim và co mạch ngoại vi làm tăng huyết áp.

0,25

c

Gan có chức năng tổng hợp protein huyết tương, thận có chức năng lọc máu. Khi suy gan, khả năng tổng hợp protein huyết tương của gan bị giảm, nồng độ protein huyết tương thấp. Khi suy thận, chức năng lọc của thận kém, có thể đào thải một phần protein huyết tương theo đường nước tiểu, làm cho nồng độ protein huyết tương giảm. Sự giảm nồng độ protein huyết tương làm giảm áp suất keo của máu, không kéo được nước từ dịch mô vào máu, nước ứ đọng ở các mô gây ra phù nề.

HS chỉ cần trình bày “người bị suy gan, suy thận -> làm giảm protein huyết tương -> giảm áp suất keo của máu, không kéo được nước từ dịch mô vào máu, nước ứ đọng ở các mô gây ra phù nề”.

0,25

d

Khi mang thai, thai nhi hấp thu canxi từ máu mẹ để xây dựng cơ thể. Nếu lượng canxi bổ sung vào máu mẹ không đủ, nồng độ canxi trong máu mẹ thấp sẽ kích thích tiết hoocmôn PTH. Hoocmôn này kích thích tăng giải phóng canxi từ xương mẹ vào máu, gây loãng xương.

0,25

e

Cá mập là động vật biến nhiệt, thường xuyên hấp thu nhiệt từ môi trường để duy trì thân nhiệt. Cá heo là động vật hằng nhiệt, chúng tự duy trì thân nhiệt nhờ nguồn năng lượng từ quá trình chuyển hóa trong cơ thể. Do vậy, tốc độ chuyển hóa cơ bản của cá heo cao hơn cá mập, nhu cầu về dinh dưỡng của cá heo cũng sẽ cao hơn cá mập. Trong điều kiện thiếu thức ăn, cá mập do có nhu cầu dinh dưỡng thấp hơn nên có thể tồn tại lâu hơn cá heo.

0,25

g

Ở nửa sau chu kì kinh nguyệt, thể vàng tiết ra Estrogen và progesteron. Nồng độ hai loại hooc môn này trong máu cao sẽ ức chế tuyến yên tiết FSH và LH. Nồng độ FSH, LH thấp sẽ không kích thích nang trứng phát triển, trứng không chín và không rụng.

0,25

Nội dung

Điểm

a

-Tế bào bị hỏng thụ thể andosteron làm cho tế bào ống thận không đáp ứng với andosteron, không hoặc giảm tái hấp thu Na⁺ từ nước tiểu vào máu.

- Khi Na⁺ không được tái hấp thu hoặc tái hấp thu yếu, lượng H⁺ đào thải qua thận cũng giảm, nồng độ H⁺ trong máu tăng cao, pH máu giảm → tác động lên các hóa thụ quan, các hóa thụ quan gửi xung thần kinh đến trung khu điều hòa tim mạch và trung khu điều hòa nhịp thở.

- Trung khu điều hòa tim mạch sẽ kích thích tăng nhịp tim, nhịp tim tăng làm tăng huyết áp. Trung khu điều hòa nhịp thở gửi xung về cơ thở gây tăng nhịp thở. Kết quả: nhịp tim, nhịp thở và huyết áp tăng.

0,25

0,25

0,25

b

- Tăng nồng độ K⁺ trong tế bào → K⁺ rò rỉ ra ngoài tế bào nhiều hơn → bên ngoài dương hơn, bên trong âm hơn, giá trị đại số của điện thế nghỉ giảm xuống, đỉnh điện thế hoạt động không đổi.

- Tăng số lượng kênh Na⁺ trên màng tế bào → Khi kích thích đủ ngưỡng, Na⁺ bên ngoài vào trong tế bào nhiều hơn, đỉnh điện thế hoạt động tăng. Giá trị điện thế nghỉ không đổi vì nồng độ K⁺ hai bên tế bào không thay đổi.

- Tế bào tăng tính thấm đối với Cl^- → Cl^- bên ngoài tế bào vào bên trong nhiều hơn → bên ngoài dương hơn, bên trong âm hơn, giá trị điện thế nghỉ âm hơn (có thể xuống -80, -90…) còn đỉnh điện thế hoạt động không thay đổi vì nồng độ Na⁺ hai bên tế bào không thay đổi.

0,25

0,25

0,25

Nội dung

Điểm

a

- Đột biến điểm không làm thay đổi chiều dài của mARN sơ khai  đây là đột biến thay thế cặp nucleotit.

0,50

b

- Giả thuyết 1: Đột biến làm xuất hiện bộ ba kết thúc sớm. (Đột biến vô nghĩa)

- Giả thuyết 2: Đột biến làm thay đổi vị trí nhận biết Intron, làm cho các enzim chế biến mARN của tế bào không nhận biết được vị trí cắt của một Intron nào đó, dẫn đến cắt luôn cả Exon liền kề.

Thí sinh nêu các giả thuyết khác phù hợp vẫn cho điểm tối đa.

0,25

0,25

c

- Để kiểm tra hai giả thuyết trên, có thể tiến hành thí nghiệm so sánh chiều dài mARN trưởng thành của gen đột biến và gen bình thường.

- Nếu chiều dài mARN trưởng thành của hai gen bằng nhau thì giả thuyết 1 đúng, nếu chiều dài mARN trưởng thành của gen đột biến ngắn hơn thì giả thuyết 2 đúng.

Thí sinh nêu cách khác đúng thì vẫn cho điểm tối đa.

0,25

0,25

Nội dung

Điểm

a

Thí sinh có thể nêu hai trong số các giả thuyết sau: (mỗi giả thuyết đúng cho 0,5 điểm)

- Giả thuyết 1: Protein D là yếu tố phiên mã. Gen A và B có trình tự điều hòa (trình tự promoter, trình tự enhancer…) giống nhau và đều được hoạt hóa bởi protein D.

- Giả thuyết 2: Protein D là enzim cải biến Histon (enzim acetyl hóa, khử metyl hóa, gắn nhóm phosphat…), các gen A và B cùng chứa các tín hiệu giống nhau để protein D có thể nhận biết, bám vào thực hiện chức năng.

- Giả thuyết 3: Protein D làm bất hoạt protein ức chế đồng thời gen A và gen B.

Thí sinh nêu các giả thuyết khác phù hợp vẫn cho điểm tối đa.

1,00

b

Quy ước kiểu gen:

A-B-D-: Hoa đỏ; A-bbD-: Hoa vàng; aa--D- và ----dd: Hoa trắng

- Trường hợp 1: Cây P có kiểu gen AD/adBb.

Sơ đồ lai: P: AD/ad Bb x AD/ad Bb

F1: (59%A-D- : 16% A-dd : 16% aaD- : 9% aadd)(75%B- : 25%bb)

Kiểu hình:

- Hoa đỏ (A-B-D-) = 0,59 x 0,75 = 44,25%.

- Hoa vàng (A-bbD-) = 0,59 x 0,25 = 14,75%

- Hoa trắng: 100% - 44,25% - 14,75% = 41%.

Vậy tỉ lệ kiểu hình ở F1 là: 44,25% hoa đỏ : 14,75% hoa vàng : 41% hoa trắng.

- Trường hợp 2: Cây P có kiểu gen Ad/aDBb.

Sơ đồ lai: P: Ad/aD Bb x Ad/aD Bb

F1: (54%A-D- : 21% A-dd : 21% aaD- : 4% aadd)(75%B- : 25%bb)

Kiểu hình:

- Hoa đỏ (A-B-D-) = 0,54 x 0,75 = 40,5%.

- Hoa vàng (A-bbD-) = 0,54 x 0,25 = 13,5%

- Hoa trắng: 100% - 40,5% - 13,5% = 46%.

Vậy tỉ lệ kiểu hình ở F1 là: 40,5% hoa đỏ : 13,5% hoa vàng : 46% hoa trắng.

0,25

0,25

0,25

0,25

Nội dung

Điểm

a

Quy ước alen 1 là A1, alen 2 là A2, alen 3 là A3

Từ kết quả điện di, ta thống kê được kiểu gen của các cá thể như sau:

 Cấu trúc di truyền của quần thể:

2/15 A₁A₁ : 2/15 A₁A₂ : 3/15 A₁A₃ : 2/15 A₂A₂ : 3/15 A₂A₃ : 3/15 A₃A₃

Tần số các alen:

A₁ = 2/15 + 1/15 + 3/30 = 0,3; A₂ = 2/15 + 1/15 + 3/30 = 0,3;

A₃ = 3/30 + 3/30 + 3/15 = 0,4

0,25

0,25

b

Từ bảng điện di ta nhận thấy kích thước của alen kiểu dại (A₁) dài hơn các alen đột biến A₂ (0,25)  Dạng đột biến có thể xảy ra là đột biến mất cặp nuleotit (0,25).

0,50

c

Do quá trình giao phối có chọn lọc, quần thể sẽ chia thành hai nhóm giao phối: Một nhóm có kiểu hình lông đen và một nhóm có kiểu hình lông xám.

- Nhóm lông đen chiếm tỉ lệ 7/15 số cá thể của quần thể, có tỉ lệ các kiểu gen là 2/7 A₁A₁ : 2/7 A₁A₂ : 3/7 A₁A₃;

- Nhóm lông xám chiếm tỉ lệ 8/15 số cá thể của quần thể, có tỉ lệ các kiểu gen là 2/8 A₂A₂ : 3/8 A₂A₃ : 3/8 A₃A₃.

Xét nhóm cá thể lông đen, tần số các alen trong nhóm là:

A₁ = 9/14; A₂ = 2/14, A₃ = 3/14  quá trình giao phối giữa các cá thể trong nhóm sẽ tạo ra thế hệ F1 có tỉ lệ kiểu gen là: 81/196 A₁A₁ : 36/196 A₁A₂ : 4/196 A₂A₂ : 12/196 A₂A₃ : 9/196 A₃A₃ : 54/196 A₁A₃

Xét nhóm cá thể lông xám, tần số các alen trong nhóm là: A₂ = 7/16, A₃ = 9/16

 quá trình giao phối giữa các cá thể trong nhóm sẽ tạo ra thế hệ F1 có tỉ lệ kiểu gen là: 49/256 A₂A₂ : 126/256 A₂A₃ : 81/256 A₃A₃.

Tỉ lệ các loại kiểu gen trong quần thể:

A₁A₁ = 7/15 x 81/196 = 27/140 = 0,19

A₁A₂ = 7/15 x 36/196 = 3/35 = 0,09

A₁A₃ = 7/15 x 54/196 = 9/70 = 0,13

A₂A₂ = 7/15 x 4/196 + 8/15 x 49/256 = 25/224 = 0,11

A₂A₃ = 7/15 x 12/196 + 8/15 x 126/256 = 163/560 = 0,29

A₃A₃ = 7/15 x 9/196 + 8/15 x 81/256 = 213/1120 = 0,19

(HS tính đúng 3 – 5 kết quả cho 0,125đ)

Tỉ lệ kiểu hình: 0,41 lông đen : 0,59 lông xám

0,125

0,125

0,125

0,125

0,25

0,25

Nội dung

Điểm

a

Hai nhân tố tiến hóa có thể đào thải hoàn toàn một alen trội ra khỏi quần thể là chọn lọc tự nhiên (0,25) và các yếu tố ngẫu nhiên (0,25).

0,50

b

- Tỉ lệ nhập cư m = 0,3

- Tần số alen A trong quần thể II sau nhập cư:

p_A = m.p_x + (1-m)p_y = 0,3 x 0,7 + 0,7 x 0,4 = 0,49.

Thí sinh giải cách khác đúng vẫn cho điểm tối đa

0,50

c

- Cơ quan thoái hóa là những cơ quan bị mất chức năng.

- Cơ quan thoái hóa vẫn tồn tại trên cơ thể sinh vật mà không bị đào thải là vì:

+ Cơ quan thoái hóa không biểu hiện ra kiểu hình nên không chịu tác động của CLTN.

+ Gen quy định cơ quan thoái hóa di truyền liên kết bền vững với các gen có lợi khác nên không bị đào thải.

+ Cơ quan thoái hóa chỉ có thể bị đào thải bởi tác động của các yếu tố ngẫu nhiên nhưng do thời gian chưa đủ dài nên các yếu tố ngẫu nhiên vẫn chưa loại bỏ hết cơ quan thoái hóa.

0,25

0,25

0,25

0,25

d

Các nhà khoa học cho rằng ti thể xuất hiện trước lục lạp vì dựa vào bằng chứng là tất cả tế bào nhân thực đều có ti thể nhưng chỉ có một số nhóm tế bào nhân thực có chứa lục lạp.

0,50

Nội dung

Điểm

a

- Nòi 1 có khả năng thích ứng tốt hơn.

- Giải thích:

+ Khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu của một loài phụ thuộc vào ổ sinh thái của loài đó, ổ sinh thái càng rộng, khả năng thích ứng càng cao.

+ Ổ sinh thái của một loài phụ thuộc vào độ đa dạng của hệ sinh thái mà loài đó đang sống. Loài sống ở hệ sinh thái có độ đa dạng cao thì có ổ sinh thái hẹp hơn so với loài họ hàng sống ở hệ sinh thái có độ đa dạng thấp.

+ Hệ sinh thái đồng ruộng có độ đa dạng thấp hơn nên nòi 1 có ổ sinh thái rộng hơn  khi biến đổi khí hậu thì có khả năng thích ứng tốt hơn.

0,25

0,25

0,25

0,25

b

- Ban đầu, độ đa dạng loài tăng lên, đạt mức tối đa sau đó giảm xuống dần.

- Giải thích: Ban đầu, sản lượng sơ cấp tăng làm tăng nguồn sống cho sinh vật tiêu thụ, nhiều loài sẽ đến sinh sống  độ đa dạng loài tăng lên (0,125đ). Khi độ đa dạng tăng lên mức nhất định, các loài bắt đầu cạnh tranh nhau và hình thành loài ưu thế. Khi một loài trở thành loài ưu thế sẽ cạnh tranh, loại bỏ các loài khác  làm giảm độ đa dạng của quần xã (0,125đ).

0,25

0,25

c

- Loài ưu thế là loài có độ phong phú cao và có vai trò quan trọng đối với quần xã. Trên đồ thị có loài B có hai đặc điểm này  loài B là loài ưu thế.

- Loài chủ chốt là loài có độ phong phú thấp nhưng có vai trò quan trọng đối với quần xã. Trên đồ thị có loài A có đặc điểm này  loài A là loài chủ chốt.

- Loài thứ yếu có vai trò quan trọng đối với quần xã nhưng độ phong phú thấp hơn loài ưu thế  loài C là loài thứ yếu.

- Loài ngẫu nhiên có vai trò không quan trọng và độ phong phú thấp  loài D.

HS nêu đúng (A là loài chủ chốt, B là loài ưu thế, C là loài thứ yếu, D là loài ngẫu nhiên) cho 0,5đ.

0,25

0,25

0,25

0,25